Piastowie a Rzesza w latach 937/939-1138 Spis treści Część pierwsza Rzesza Franhów. Królestwo Franhów wschodnich. Państwo akwizgfrańskie 1. Sytuacja polityczna Rzeszy w wiekach IX i X. Regu­ latory stosunków społecznych środkowego średnio­ wiecza................................................................................... 11 1.1. Władza świecka nad Europą zachodnią na przeło­ mie wieku VIII i IX. Traktat z Y erdun ............................... 15 1.2. Powstanie Rzeszy Franków. Zręby doktryny poli­ tycznej cesarstwa Karola Wielkiego a chrześcijań­ stwo ......................................................................................18 Synod we Frankfurcie n. M enem ......................................26 1.3. Papiestwo w wiekach VIII i IX. Koncepcje cesarstwa zachodnich chrześcijan ......................................................30 1.3.1. Papiestwo i jego stosunki z królestwem Franków........... 30 1.3.1.1. Ideologia państwa kościelnego poprzedza jego utworzenie ..........................................................................30 Zagadnienia wstępne .........................................................30 Poglądy (św.) Augustyna wyznaczają relacje pomię­ dzy państwem a prawami ziemskimi i naturalnymi .........34 Wschodnia a zachodnia ideologia władzy postimpe- rialnej .................................................................................. 41 Cezaropapizm .................................................................... 42 Upadek imperialnego senatu w zachodniej części E uropy.................................................................................51 1.3.1.2. Współpraca papiestwa z królestwem i cesarstwem Franków w podbojach. Model pierwszy - aneksja lub zależność trybutama ................................................... 53 Pax Nicephori .................................................................... 63 Marchie .............................................................................. 67 13.1.3. Współpraca papiestwa z królestwem i cesarstwem Franków w zakresie rozszerzania wpływów. Islam a doktryna chrześcijańska. Model drugi ekspansji świata chrześcijańskiego - państwa satelickie. Pań­ stwo Wielkomorawskie ......................................................69 Nawracanie przemocą ....................................................... 70 Scholastyka ......................................................................... 73 Doktryna scholastyczna .....................................................73 Muzułmanie ........................................................................ 75 Powstanie Państwa Wielkomorawskiego .....................76 Wojny z Bułgarami wymuszają zmiany polityczne w Państwie Wielkomorawskim ........................................ 78 Misja chrystianizacyjna Bizancjum wobec Słowian panońskich .........................................................................82 1.3.2. Koncepcje cesarstwa zachodnich chrześcijan. Ele­ menty doktryny państwowej ............................................ 83 1.3.2.1. Cesarstwo akwizgrańskie .................................................83 Lotaryngia a cesarstwo akwizgrańskie............................ 88 Palatynat lotaryński .......................................................... 88 Imperium a dominium ......................................................92 Imperium i regnum ........................................................... 93 1.3.2.2. Dalsze losy dwóch koncepcji cesarstwa zachodnich chrześcijan ......................................................................... 97 Kult św. Wita a kult św. Maurycego ................................99 Sytuacja papiestwa na Półwyspie Apenińskim w wie­ kach IX i X ....................................................................... 101 Constitutio Romana ......................................................... 101 1.4. Systemy kontroli społecznej w epoce feudalnej ...........116 1.4.1, Stosunek lenny ................................................................ 116 1.4.1.1, Prawnicza konstrukcja stosunku lennego ...................116 1.4.1.1.1, Zagadnienia ogólne. Elementy składowe stosunku lennego i ich omówienie. Zasady prawa średnio­ wiecznego i ich kolizja ....................................................116 Elementy składowe stosunku lennego ...........................120 Stosunek lenny jako instrument usunięcia kolizji norm obyczajowo-prawnych ...........................................121 Podstawowe zasady prawa średniowiecznego ..............122 Prawo służebne - odmienne od prawa lennego ............122 Symbol stosunku lennego .............................................. 122 Hołd lenny ........................................................................124 1.4.1.1.2. Stosunek lenny jako forma rozwojowa instytucji prawa rzymskiego ........................................................... 125 Zagadnienia wstępne .......................................................125 Stosunek lenny jako forma rozwojowa rzymskiego prawa kontraktowego ......................................................130 Kontrakty .......................................................................... 130 Pakta ................................................................................. 132 Stosunek lenny jako forma rozwojowa rzymskiego prawa rodzinnego ............................................................ 133 Pozostałe zagadnienia .....................................................134 1.4.1.2. Faktyczne wykonywanie stosunku lennego.................. 135 Wątek ekonomiczny ........................................................ 138 1.4.1.3. Ustanie stosunku lennego .............................................. 140 Wystąpienie wasala z stosunku lennego ........................141 Uznanie przez seniora stosunku lennego za wyko­ nywany wadliwie .............................................................. 141 Sprzeciw wasala wobec seniora ......................................141 Objęcie ekskomuniką ......................................................143 1.4.1.4. Historyczne tło rozwoju stosunku lennego w prawie narodów ............................................................................ 144 1.4.1.5. Podsumowanie zagadnień stosunku lennego................ 145 1.4.1.6. Pozostałe stosunki prawne ius gentium prawa środ­ kowego średniowiecza .....................................................151 Niewolnicy ........................................................................151 Przypisańcy...................................................................... 152 Ludzie wolni ..................................................................... 155 Proces formułkowy a procesowe obyczaje i ustawo­ dawstwo saskie .................................................................155 1.4.2. Trybut jako element stosunku lennego. Dziesięcina .... 156 Liczebność populacji Kujaw i Wielkopolski na prze­ łomie wieków X i XI .........................................................162 Dziesięcina ........................................................................165 1.4.3. Instytucja króla jako element stosunku lennego i doktryny wiary ............................................................... 166 Król ....................................................................................166 Książęta, reminiscencja godności patrycjusza .............. 172 1.4.4. Cesarz świata zachodniego w ujęciu frankońsko- -saskiej doktryny sprawowania władzy środkowego średniowiecza ...................................................................174 1.4.4.1. Cesarz Rzymian. Cesarz Sasów...................................... 174 Islam i jego doktryna proroków ...................................... 176 Sasi, rycerze świętego Maurycego - obrońcy wiary .... 178 1.4.4.2. Cesarz Rzymian w rozumieniu ideologii Ottona III. Benedyktyni ......................................................................185 1.4.5. Demokracja ......................................................................193 1.4.5.1. Demokracja plemienna ......................................................193 1.4.5.2. Komuny wojskowe ........................................................... 194 Część druga Cesarstwo Rzymskie a pierwsze państwo Piastów 2. Słowianie połabscy a instytucja cesarstw a....................... 201 2.1. Polityka wschodnia Rzeszy w IX i X wieku .................... 205 2.1.1. Zagadnienia wstępne. Polityka wschodnia Rzeszy Franków ............................................................................ 205 Kształtowanie samodzielnej ideologii plemienno- -państwowej wśród Słowian..............................................210 Frankowie w strukturach Rzeszy ...................................214 2.1.2. Polityka dynastii Ludolflngów wobec Słowian w pierwszej poi. X w. w kontekście polityki włoskiej.... 216 Henryk Ptasznik i jego słowiański syn Tankm ar......... 217 Swarożyc ...........................................................................220 Otton I zwany Wielkim ....................................................222 Bunt Tankmara ................................................................ 223 Ideologiczne oblicze cesarstwa akwizgrańsko-sa- skiego. Przymus prowadzenia polityki na Półwyspie Apenińskim ......................................................................226 Wzrost paneuropejskich aspiracji dynastii Ludolfingów .... 227 2.1.3. Marchia Wschodnia jako instrument saskiej polity­ ki wobec Słowian .............................................................230 Powstanie i przywództwo marchii ..................................230