PAÑSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY WOJCIECH MORAWSKI G³ówny koordynator Szczegó³owej mapy geologicznej Polski — A. BER 1:50000 Arkusz Jeziorany (138) (z 4 tab. i 5 tabl.) WARSZAWA 2003 SFINANSOWANO ZE ŒRODKÓW NARODOWEGO FUNDUSZU OCHRONY ŒRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ OPRACOWANIE WYKONANO NA ZAMÓWIENIE MINISTRA ŒRODOWISKA Autor: Wojciech MORAWSKI Pañstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00–975 Warszawa Redakcja merytoryczna: Maria BARTYŒ-PELC Pañstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00–975 Warszawa Akceptowa³ do udostêpniania Dyrektor Pañstwowego Instytutu Geologicznego prof. dr hab. Leszek MARKS ISBN 83-7372-592-X © Copyright by Ministerstwo Œrodowiska and Pañstwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2003 Przygotowanie wersji cyfrowej: Stanis³aw OLCZAK, Jacek STR¥K 2 SPIS TREŒCI I. Wstêp ..........................................................5 II. Ukszta³towanie powierzchni terenu..........................................10 A. Jednostki i formy geomorfologiczne........................................10 B. Hydrografia ....................................................17 III. Budowa geologiczna .................................................17 A. Stratygrafia.....................................................17 1. Trzeciorzêd ..................................................17 a. Paleogen...................................................18 Paleocen ..................................................18 Paleocen dolny .............................................18 Eocen....................................................18 Eocen œrodkowy (?) ..........................................18 Eocen górny ..............................................18 Oligocen ..................................................18 Oligocen dolny .............................................18 Oligocen górny ............................................19 b. Neogen ...................................................19 Miocen ...................................................19 Miocen górny .............................................19 Pliocen ...................................................20 2. Czwartorzêd ..................................................20 a. Plejstocen..................................................20 Zlodowacenia najstarsze ..........................................21 Zlodowacenie Narwi ..........................................21 Interglacja³ augustowski (?) ........................................22 Zlodowacenia po³udniowopolskie .....................................22 3 Zlodowacenie Nidy ..........................................22 Zlodowacenie Sanu 1 .........................................24 Stadia³ dolny............................................24 Stadia³ górny............................................25 Interglacja³ wielki (?) ...........................................25 Zlodowacenia œrodkowopolskie ......................................25 Zlodowacenie Odry ..........................................26 Stadia³ dolny ............................................26 Stadia³ górny............................................26 Zlodowacenie Warty ..........................................27 Stadia³ dolny ............................................27 Interstadia³ (?) ...........................................28 Stadia³ œrodkowy .........................................28 Interglacja³ eemski (?) ...........................................28 Zlodowacenia pó³nocnopolskie ......................................29 Zlodowacenie Wis³y ..........................................29 b. Czwartorzêd nierozdzielony ........................................38 c. Holocen ...................................................39 B. Tektonika i rzeŸba pod³o¿a czwartorzêdu ....................................40 C. Rozwój budowy geologicznej ...........................................41 IV. Podsumowanie ....................................................47 Literatura ......................................................48 4 I. WSTÊP Obszar objêty arkuszem Jeziorany po³o¿ony jest na pó³nocny wschód od Olsztyna, w zachodniej czêœci Mazur, na Pojezierzu Olsztyñskim. Jego granice wyznaczaj¹ nastêpuj¹ce wspó³rzêdne geogra- ficzne: 20°30’ i 20°45’ d³ugoœci geograficznej wschodniej oraz 53°50’ i 54°00’ szerokoœci geogra- ficznej pó³nocnej. Arkusz Jeziorany obejmuje powierzchniê oko³o 305 km2. Obszar ten znajduje siê w obrêbie województwa warmiñsko-mazurskiego i obejmuje fragmenty gmin: Dobre Miasto, Jeziora- ny, Dywaity i Barczewo. Opracowanie zosta³o wykonane w Zak³adzie Geologii Czwartorzêdu Pañstwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, na podstawie „Projektu badañ geologicznych” sporz¹dzonego w 1989 r. (44), zatwierdzonego decyzj¹ Ministra OŒZNiL nr KOPBG/015/3183/89/90 z dnia 12.02.1990 r., obejmuj¹cego równie¿ s¹siaduj¹cy od zachodu arkusz Dobre Miasto (137). W 1990 r. na obszarze obu tych arkuszy wykonano badania geoelektryczne (33), a w 1991 r. prace wiertnicze. Profile otworów kartograficznych opisa³ T. Darmochwa³, a opróbowania dokona³ M. J. Rumiñski. Nastêp- nie przerwano opracowywanie arkusza Jeziorany do 1998 r. W latach 1998–2000 wykonano terenowe prace geologiczno-zdjêciowe i dokumentacyjne. Sporz¹dzono zdjêcie geologiczne dla ca³ego obszaru arkusza Jeziorany. Prace dokumentacyjne obejmuj¹ 2836 punktów dokumentacyjnych, w tym 200 sond mechanicznych (wiertnic¹ WH) o ³¹cznym metra¿u 2195 m, 2557 sond rêcznych o ³¹cznym metra¿u 4197 m oraz 79 ods³oniêæ. Na mapie geologicznej zlokalizowano 153 punkty dokumentacyjne (tab. 1), które zosta³y wykorzy- stane przy konstruowaniu przekrojów geologicznych i s¹ cytowane w tekœcie. Na liniach zbli¿onych do przekrojów geologicznych A–B i C–D wykonane zosta³y ci¹gi geo- elektryczne (187 SGE) (33); ci¹g wzd³u¿ przekroju A–B zosta³ zreinterpretowany po wykonaniu wier- ceñ kartograficznych (49). Wyniki badañ geoelektrycznych wykorzystano przy konstruowaniu przekrojów geologicznych oraz szkicu geologicznego odkrytego. 5 Tabela 1 Wykaz wybranych punktów dokumentacyjnych Numer punktu Rodzaj punktu Nazwa miejscowoœci Rzêdna G³êbokoœæ Uwagi wed³ug s³ownika (m n.p.m.) (m) wed³ug na mapie notatnika geologicznej terenowego 12 3 4 56 7 1 152 sm Miêdzylesie 109 20 przekrój C–D 2 150 sm Miêdzylesie 121 24 przekrój C–D 3 149 sm Miêdzylesie 112 10 przekrój C–D 4 148 sm Orzechowo 160,5 11 przekrój C–D 5 146 sm Orzechowo 122 10 przekrój C–D 6 147 sm Orzechowo 171 20 przekrój C–D 7 145 sm Kol. Radostowo 172 10 przekrój C–D 8 144 sm Kol. Radostowo 169 17 przekrój C–D 9 142 sm PGR Radostowo 156 10 przekrój C–D 10 143 sm PGR Radostowo 137 10 przekrój C–D 11 137 sm Radostowo 180 20 12 134 sm Radostowo 123 10 13 136 sm Radostowo 134 17 przekrój C–D 14 133 sm Radostowo 143,5 12 przekrój C–D 15 132 sm Radostowo 132 10 przekrój C–D 16 156 sm Radostowo 158 24 przekrój C–D 17 131 sm Radostowo 102,5 14 przekrój C–D 18 139 sm Studnica 153 10 19 138 sm Studnica 103,5 10 przekrój E–F 20 130 sm Studnica 111 10 przekrój C–D 21 129 sm Kol. Studnica 125 10 przekrój C–D 22 54 sm Wilkiejmy 125 12 23 1380 sm Wilkiejmy 120 6 24 128 sm Ustnik 110 14 przekrój C–D 25 124 sm Kalis 137,5 16 przekrój G–H 26 1392 od, sm Kalis 135 3 27 61 sm Kalis 140 6 28 59 sm Kalis 138 8 29 63 sm Ustnik 146 10 przekrój G–H 30 53 sm Ustnik 127 10 przekrój G–H 31 62 sm Kalis 140 6 32 58 sm Wojtówko 134 10 33 51 sm Ustnik 112 5,5 34 56 sm Ustnik 126 16 35 50 sm Wojtówko 130 10 36 126 sm Wojtówko 116 10 przekrój C–D 37 45 sm Jeziorany 120 10 przekrój A–B 38 47 sm Jeziorany 135 20 przekrój A–B 39 46 sm Jeziorany 117 14 przekrój A–B 40 162 sm Studzianka 176 13 przekrój E–F 6 cd. tabeli 1 12 3 4 56 7 41 95 sm Kol. Studzianka 193 20 42 161 sm Studzianka 176 6 przekrój E–F 43 159 sm Studzianka 178 6 przekrój E–F 44 158 sm Studzianka 169 10 przekrój E–F 45 94 sm Studzianka 196 16 przekrój E–F 46 157 sm Studzianka 181 16 przekrój E–F 47 93 sm Studzianka 176 14 48 92 sm Studzianka 185 8 49 2 sm Radostowo 187,5 12 przekrój E–F 50 91 sm Studzianka 198 24 51 90 sm Kol. Studzianka 180 8 52 1 sm Radostowo 159 10 przekrój E–F 53 167 sm Derc 154 12 140 Kol. Studnica 20 54 sm 160 ¿wirownia 1858 (Radostowo) 8 55 33 sm Derc 163 10 przekrój A–B 56 199 sm Uroczysko Derc 161 12 pingo? 57 198 sm Uroczysko Derc 170 10 pingo? 58 34 sm Derc 156 12 przekrój A–B 59 200 sm Uroczysko Derc 168 11 pingo? 60 123 sm Derc 162 20 przekrój A–B 61 1289 od Lekity 165 10 ¿wirownia 62 38 sm Lekity 163,5 4 przekrój G–H 63 35 sm Lekity 159,5 8 przekrój A–B 64 121 sm Lekity 156 14 przekrój G–H 65 120 sm Lekity 156 14 przekrój G–H 66 39 sm Lekity 156 20 przekrój A–B 67 40 sm Lekity 141 10 przekrój A–B 68 118 sm Krokowo 163,5 10 przekrój G–H 69 41 sm Lekity 129 6 przekrój A–B 70 43 sm Jeziorany 135 6 przekrój A–B 71 122 sm Jeziorany 126 8 przekrój A–B 72 65 sm Kol. Krokowo 150 10 73 42 sm Jeziorany 130 12 przekrój A–B 74 66 sm Kol. Krokowo 179 18 75 44 sm Jeziorany 114 16 przekrój A–B 76 68 sm Krokowo 143 12 torfowisko 77 117 sm Jeziorany 170 10 78 83 sm Plutki 170 10 drumlin 79 174 sm Gradki 175 8 przekrój E–F 80 84 sm Gradki 175,5 6 przekrój E–F 81 173 sm Gradki 178 8 przekrój E–F 82 169 sm Gradki 175,5 12 przekrój E–F 83 163 sm Kol. Jesionowo 173 12 przekrój E–F 7 cd. tabeli 1 12 3 4 56 7 84 1526 od Fr¹czki 165 4 85 180 sm Radosty 155 10 86 30 sm Radosty 181 24 przekrój A–B 87 31 sm Radosty 185 10,5 przekrój A–B 88 32 sm Derc 185 24 przekrój A–B 89 1503 od Derc 180 8 ¿wirownia 90 197 sm Krokowo 150 8 91 115 sm Lamkowo 176 8 przekrój G–H 92 75 sm Kostrzewy 173 8 93 116 sm Kostrzewy 173 8 94 74 sm Kol. Kostrzewy 173 6 95 36 od Kol. D¹brówka 155 8 96 56 od Nowe W³óki 144 2 torfowisko