Watervogels in Fryslân provinciale nieuwsbrief maandelijkse tellingen ganzen + zwanen, watervogels & slaapplaatsen seizoen 2018/2019 nr 8. April 2019 Beste tellers, 1 april 2019 De achtste en daarmee laatste watervogelnieuwsbrief van dit seizoen... Een seizoen dat weer voorbij vloog, met relatief kleine aantallen ganzen, maar met veel muizeneters, en Grote Zilverreigers in het bijzonder. Hoewel dit de laatste Friese watervogelnieuwsbrief van dit seizoen is, stoppen de tellingen niet. Naast de maandelijkse tellingen in april is er in mei nog een integrale hvp-telling in de Waddenzee en gaan de maandelijkse steekproeftellingen daar ook in de zomer door. Daarnaast zijn er natuurlijk nog de Friese slaapplaatstellingen van steltlopers die doorgaan tot juni. In deze nieuwsbrief blikken we terug op de tellingen in maart. In het weekend van de 16e was het met de tellingen in het binnenland ronduit herfstachtig, met veel regen en veel wind. Het weekend daarna, toen alle hvp’s in de Waddenzee werden geteld, was het rustig voorjaarsweer met een mooi dik tij. In april gaan we er nog een keer voor. Allemaal tellen, al was het alleen maar vanwege de Wulp! Grote aantallen Goudplevieren in maart op de Workumerwaard. Zie bij Extra Soorten hoeveel Jan Kramer en consorten er telden. Foto: Henk Wielens, 23 maart 2019. Tel Wulpen! hebben, vragen we jullie allemaal in april op pad te Het is het Jaar van de Wulp en daarin vragen we de gaan en te tellen! ganzen- en zwanentellers óók de Wulpen in te Ook in maart tekenden jullie Wulpen in. In figuur 1 tekenen tijdens de ganzen- en zwanentellingen. worden deze vergeleken met de Midwintertelling van Sommige tellers houden het na maart voor gezien, januari jl. Toen werden in het binnenland van Fryslân omdat er in april minder ganzen zijn. Echter, er zijn in bijna 12.500 Wulpen geteld en op het Friese wad nog april steeds meer ganzen (o.a. Brandgans, ook Grauwe een kleine 55.000. Maart is natuurlijk nog niet Gans), maar omdat we ook de Wulpen geteld willen helemaal volledig, zowel wat binnenland als Wadden Figuur 1. Verspreiding van de Wulp in Fryslân tijdens de Midwintertelling in januari 2019 (kaart links) en tijdens de maandelijkse telling in maart 2019 (kaart rechts, waarbij gegevens Ameland en Schiermonnikoog nog ontbreken). betreft, maar in het Friese binnenland werden bijna voorafgaande maarttellingen (tabel 1). Ook de vorige 5900 Wulpen geteld, de meeste in ‘Oogvliet’ tellingen waren er bovengemiddelde aantallen (Marrumer Mieden: 1200). Voor het Friese wad staat Knobbelzwanen aanwezig in Fryslân. De meeste waren de teller al op dik 48.000 en dat is dan nog exclusief te vinden tussen Leeuwarden en Holwerd (telregio Ameland en Schiermonnikoog. Vlieland herbergde FR21; 367), voormalig Wymbritseradiel met vooralsnog de meeste Wulpen (19.430). Op Noard- Wommels-Wieuwerd (telregio’s FR16/FR17; 358) en Fryslân Bûtendyks telde de Wadvogelwerkgroep FFF ten noorden van Dokkum (telregio FR22; 226). Voor er 9968. Tel Wulpen! mijn gevoel waren er nog redelijk Kolganzen, maar toch pakt het voorlopige totaal laag uit. De meeste Mooie ‘Avond van de Wulp’ zaten rond De Deelen (13.570) en het Op donderdagavond 28 maart jl. vond in Grou de 51e Sneekermeergebied (13.000), maar het telgebied met Sovon/FFF-avond plaats. De Voorjaarsbijeenkomst het grootste aantal was Polder Cornwerd (7795). Met stond geheel in het teken van de Wulp. Na een bijna 168.000 individuen was ook de Brandgans inleiding over het Jaar van de Wulp door Romke wederom schaarser. De omgeving Workum zag weer Kleefstra volgden lezingen van Henk-Jan Ottens zwart-wit van de ‘paukes’ (46.107), zo ook Noard- (Kenniscentrum Akkervogels) en Gerrit Gerritsen Fryslân Bûtendyks (43.452), op gepaste afstand (Vogelbescherming). Henk-Jan vertelde over het gevolgd door De Deelen (17.702). uitrasteren van wulpennesten op Drentse akkers. Dat De Kolganzen zijn in de laatste week maart leidde tot hogere uitkomstsuccessen, maar de vertrokken, maar voor april hebben we nog steeds kuikenoverleving was desondanks laag. Zodoende dat mooi wat Brandganzen, verspreid door de provincie het onderzoek in 219 vervolgd wordt met het en natuurlijk ook veel Grauwe ganzen. Tel a.u.b. ook in zenderen van enkele kuikens om een indruk te krijgen maart (en teken dus ook de Wulpen in)! van wat er mis gaat. Gerrit Gerritsen vertelde over zijn langlopende wulpenonderzoek in Overijssel, waar Tabel 1. Zwanen en ganzen op het Friese vasteland in bijna 30% van de Nederlandse Wulpen broedt. Op maart 2019. basis van kleurringwerk liet Gerrit o.a. zien waar mrt. 2019 gem. mrt Overijsselse Wulpen overwinteren, hoe trouw ze zijn Knobbelzwaan 3.191 2.400 aan de geboortegrond en op welke leeftijd ze daar Kleine Zwaan 0 85 Wilde Zwaan 152 95 terugkeren en gaan broeden. De Sovon/FFF- Toendrarietgans 0 540 Voorjaarsbijeenkomst trok zo’n 75 belangstellenden. Kleine Rietgans 1 640 Kolgans 94.517 157.900 Zwanen en ganzen in maart Grauwe Gans 20.401 18.300 Opnieuw geen dikke aantallen zwanen en ganzen op Grote Canadees 517 260 het Friese vasteland, hoewel de Knobbelzwaan toch Brandgans 167.911 255.000 Rotgans 1.690 4.100 weer talrijker was in maart dan gemiddeld met de 15 Nijlgans 353 630 Nijsgjirrige soorten In tabel 2 een overzicht van nijsgjirrige soorten. Opvallend is het aantal Kraanvogels, grotendeels uit de zuidoostelijke broedgebieden, maar ook een paar op Noard-Fryslân Bûtendyks. Met de integrale telling in de Waddenzee kwamen ook weer soorten als Pontische Meeuw en Geelpootmeeuw op papier, hoewel ‘ponten’ ook in het binnenland te vinden zijn, maar dan moeten ze al in de watervogeltelgebieden zitten. De Grote Zilverreiger is vanwege zijn talrijke voorkomen niet in tabel 1 opgenomen, maar wel weergegeven met figuur 2. De resultaten zijn niet helemaal volledig, maar het aantal was ten opzichte van de voorgaande maanden al redelijk teruggelopen naar bijna 590 individuen, wat voor de tijd van het jaar nog altijd een flink aantal is. De meeste werden vooralsnog in veenpolders gezien, zoals ten zuiden van het Tjeukemeer (84; omgeving Oosterzee, Echten), rond De Deelen (54) en in er rond Rottige Meente (41). Figuur 2. Verspreiding van de Grote Zilverreiger in Fryslân in Tel ze! maart (stand 31 maart 2019). Romke Kleefstra Tabel 2. Nijsgjirrige soorten in Fryslân tijdens de maandelijkse tellingen in maart 2019 (stand 31 maart 2019). Soort N Naam gebied(en) Waarnemer(s) Roerdomp 2 Houtwiel Arend Leijstra Roerdomp 1 Kraenlannen Sip Veenstra Roerdomp 1 Schoterzijl-Scherpenzeel Theo Meijer Zwarte Zwaan 1 Bokkumermeer-Birstum Jan Kleefstra Zwarte Zwaan 1 Schotuiterdijken Thijs de Boer / J. de Vlas Zwarte Zwaan 2 Blija West buitendijks Hendrik van der Wal Indische Gans 1 Deelenput Romke Kleefstra Kleine Canadees 2 Workumerveld - It Heidenskip Jan Kramer Kleine Canadees 2 Polder Fluessen - Brandeburen Jan Kramer Witbuikrotgans 1 Posthuiswad, Vlieland Team Asadi Roodhalsgans 1 Polder Noorderleegs buitenveld-west Tjalling Walda & Lucas Hemrica Kraanvogel 2 Fochteloërveen Oostelijke deel Sjouke Scholten Kraanvogel 2 Nieuwe Weper e.o. Dirk Hiemstra Kraanvogel 4 Ravenswoud Dirk Hiemstra Kraanvogel 4 Plantsoen, Fochteloërveen Sjouke Scholten Kraanvogel 2 Noorderleeg west buitendijks noordwest Lydia Barkema & Jan de Boer Bokje 1 Kroon's Polders, Vlieland Team Asadi Bokje 1 Griend Jan Veen, Arie Baas e.a. Zwartkopmeeuw 6 Polder Samenvoeging Libbe Zijlstra Zwartkopmeeuw 1 Posthuiswad, Vlieland Team Asadi Pontische Meeuw 7 Terschelling Telploeg Terschelling Geelpootmeeuw 1 Terschelling Telploeg Terschelling Raaf 1 Plantsoen, Fochteloërveen Sjouke Scholten Romke Kleefstra & Sjouke Scholten, Natuurmuseum Fryslân, Schoenmakersperk 2, 8911 EM Leeuwarden tel.: 024-7410410, e-mail: [email protected] / [email protected] Jan Kramer, Rixtwei 339, 8915 JC Leeuwarden tel.: 058-2121648, e-mail: [email protected] Extra Soorten Beste tellers, 30 maart 2019 Het totaal aantal ‘Extra Soorten’ in het telweekend van maart jl. was met 56 genoteerde vogels het op één na laagste bij de maarttellingen sinds 2004. Maart 2017 heeft tot dusver het laagterecord met 55 ingeboekte Extra Soorten. Het langjarige maartgemiddelde van de Extra Soorten op het vasteland van Fryslân is 158. Zie voor alle telresultaten van de Extra Soorten in de maand maart sinds 2004 tabel 3. Het komende en voor veel van jullie het laatste telweekend van het seizoen zal wat Extra Soorten betreft vooral het weekend van de Bruine Kiekendieven worden. In de afgelopen 15 jaar kwamen bij de tellingen in april gemiddeld zo’n 75 ‘bruine kieken’ in de boeken. Tabel 3. Aantallen Extra Soorten tijdens de maandelijkse tellingen van Sovon in maart 2004-2019, met maartgemiddelden per soort uit de periode 2004-2019 ter vergelijking. gem 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 04-18 Blauwe Kiekendief 10 7 31 17 17 17 13 33 13 18 16 21 27 17 20 21 18 Bruine Kiekendief 8 4 11 8 6 11 3 5 15 14 9 9 5 15 15 13 9 Frater 92 88 16 11 0 6 0 25 24 70 0 26 0 0 72 0 29 Grote Gele Kwik 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 IJsgors 3 0 1 1 0 2 0 3 0 1 8 0 0 0 0 0 1 IJsvogel 0 1 3 3 5 3 0 0 0 0 2 2 11 3 0 2 2 Ruigpootbuizerd 1 3 3 0 1 3 3 3 4 2 1 1 5 3 7 6 3 Slechtvalk 14 9 21 9 14 13 10 18 18 21 12 14 20 9 7 11 14 Smelleken 1 1 3 1 0 1 3 1 2 4 2 0 2 2 0 0 2 Sneeuwgors 0 91 23 12 10 0 25 0 0 8 0 2 0 3 15 0 13 Strandleeuwerik 178 206 39 102 21 4 97 85 30 34 55 73 8 0 12 0 63 Velduil 0 2 0 0 3 0 0 23 3 2 0 4 7 1 7 1 3 Visarend 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 Zeearend 0 0 1 0 0 0 0 1 2 0 0 3 4 1 3 2 1 totaal 307 413 153 164 77 60 154 197 111 174 105 155 90 55 158 56 158 Het ‘kleinere grut’ van de Extra Soorten Het ‘grotere spul’ van de Extra Soorten in maart 2019 op het vasteland van Fryslân in maart 2019 op het vasteland van Fryslân De aantallen kwelderzangers plus grote gele kwikken De aantallen van de Blauwe – en Bruine Kiekendieven en IJsvogels pasten met gemak op een zijn ongeveer gelijk aan die in de maand maart van de dubbelgevouwen sigarettenvloeitje.