N A J W Y Ż S Z A I Z B A K O N T R O L I Departament Gospodarki, Skarbu Państwa i Prywatyzacji I N F O R M A C J A o wynikach kontroli restrukturyzacji i stanu przygotowania do prywatyzacji przedsię- biorstw przemysłu spirytusowego WARSZAWA LUTY 2002 r. KGP/DSPP-41006/00 Nr ewid.6/2002/P00124/KGP Restrukturyzacja i stan przygotowania do prywatyzacji przedsiębiorstw przemysłu spirytusowego SPIS TREŚCI I. Część Ogólna 3 1. Charakterystyka kontroli 3 2. Synteza ustaleń kontroli i ocena kontrolowanej działalno- ści 4 3Wnioski 8 II Część Szczegółowa 8 1. Charakterystyka stanu prawnego 8 2. Charakterystyka branży spirytusowej 16 3. Restrukturyzacja branży spirytusowej 36 3.1. Znaki towarowe 36 3.2. Nadzór właścicielski nad działaniami restruk- turyzacyjnymi i naprawczymi w branży spiry- tusowej 40 4. Przygotowania do prywatyzacji 47 4.1. Koncepcje restrukturyzacji branży spirytuso- wej 47 4.2. Harmonogram, strategia i cele prywatyzacji branży 48 4.3. Zaawansowanie prywatyzacji przedsiębiorstw spirytusowych 58 III Postępowanie kontrolne i działania pod- jęte po zakończeniu kontroli 59 Załączniki Nr 1 Wykaz skontrolowanych jednostek 67 2 Restrukturyzacja i stan przygotowania do prywatyzacji przedsiębiorstw przemysłu spirytusowego W tekście niniejszej informacji użyto następujących skrótów : DNiP I - Departament Nadzoru i Prywatyzacji I , DSPiP - Deparatment Skarbu Państwa i Prywatyzacji, GUC - Główny Urząd Ceł, GUS - Główny Urząd Statystyczny, jsSP - jednoosobowa spółka Skarbu Państwa, KERM - Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów, kh - kodeks handlowy, kc - kodeks cywilny, MF - Ministerstwo Finansów, Minister SP - Minister Skarbu Państwa, Minister RiGŻ - Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Minister RiRW - Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, MRiGŻ - Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, MRiRW - Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, MSP - Ministerstwo Skarbu Państwa, NIK - Najwyższa Izba Kontroli, NWZA - Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy, PARPA - Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoho- lowych, PISIPAR - Państwowa Inspekcja Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych, RN - Rada Nadzorcza, RP - Rzeczpospolita Polska, SA - Spółka akcyjna, SP - Skarb Państwa, Sp z o.o. - Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, UE - Unia Europejska, UKS - Urząd Kontroli Skarbowej. UOP - Urząd Ochrony Państwa, SIWZ - Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia, WZ - Walne Zgromadzenie, ZUS - Zakład Ubezpieczeń Społecznych. 3 Restrukturyzacja i stan przygotowania do prywatyzacji przedsiębiorstw przemysłu spirytusowego I. CZĘŚĆ OGÓLNA 1. Charakterystyka kontroli Temat, Najwyższa Izba kontroli przeprowadziła od października 2000 r. do maja okres objęty kontrolą 2001 r. kontrolę planową P/00/124 pn. „Restrukturyzacja i stan przygotowania oraz czas jej do prywatyzacji przedsiębiorstw przemysłu spirytusowego”. Kontrolą objęto przeprowadzenia okres od 1996 r. do końca I półrocza 2000 r. W spółkach i przedsiębiorstwach uzyskano też dane za 1992 r. (stanowiące punkt odniesienia porównywanych wielkości) oraz za cały rok 2000. Cel Celem kontroli była ocena stanu zaawansowania restrukturyzacji i zakres kontroli i przekształceń własnościowych w przemyśle spirytusowym, przygotowania podmiotów tego przemysłu do prywatyzacji oraz prawidłowości przebiegu procesów prywatyzacyjnych. Ocenie poddano ponadto: realizację polityki wobec przemysłu spirytusowego przez Ministra Finansów oraz Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej (obecnie Ministra Rol- nictwa i Rozwoju Wsi), opracowanie i realizację strategii w zakresie restrukturyzacji przemysłu spirytu- sowego przez Ministra Skarbu Państwa (Ministra SP), działania restrukturyzacyjne podejmowane w przedsiębiorstwach i spółkach w celu ich dostosowania do działania w warunkach gospodarki rynkowej. Badaniami kontrolnymi objęto Ministerstwo Skarbu Państwa (MSP), Minister- Jednostki kontrolowane stwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW), Ministerstwo Finansów (MF), czte- ry firmy konsultingowe wykonujące analizy przedprywatyzacyjne, sześć przedsiębiorstw państwowych (w tym jedno w upadłości) i szesnaście spółek będących w nadzorze Ministra SP (zwanych w dalszej części informacji Polmo- sami). Wykaz jednostek skontrolowanych stanowi załącznik nr 1 do niniejszej informacji. Uczestnicy kontroli Badania kontrolne przeprowadził Departament Skarbu Państwa i Prywatyzacji oraz Departament Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, a także Delegatury Najwyższej Izby Kontroli w Białymstoku, Bydgoszczy, Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Łodzi, Poznaniu, Szczecinie, Rzeszowie, Wrocławiu, Warszawie, Zielonej Górze. Źródła informacji Niezależnie od materiałów pozyskanych w trakcie procesu kontrolnego oraz ocen i uwag w jednostkach wymienionych w załączniku nr 1, w niniejszej informacji wyko- rzystano także następujące opracowania: − „Branża Spirytusowa w Polsce perspektywy-zagrożenia” - Krajowa Rada Przetwórstwa Spirytusu – grudzień 1997 r. − „Sprawozdanie z realizacji ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciw- działaniu alkoholizmowi w 1999 roku” Sprawozdanie z realizacji ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciw- działaniu alkoholizmowi w 2000 roku” - Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych 3 Restrukturyzacja i stan przygotowania do prywatyzacji przedsiębiorstw przemysłu spirytusowego − „Problemy Alkoholowe w Ocenie Mieszkańców” - Raport z Ogólnopolskich Badań Ankietowych Zrealizowanych w 1998 r. - Warszawa 1998 r. − „Obecna sytuacja branży spirytusowej” - Biuro Studiów i Ekspertyz Kan- celarii Sejmu - październik 2000 r. − „Sytuacja i Problemy Branży Spirytusowej” - Departament Analiz i Pro- gnoz Ekonomicznych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej – Warszawa, kwiecień 2001 r. − „Rynek wyrobów spirytusowych w Polsce w latach 1997-2000” – Centrum Badań Marketingowych INDICATOR – Warszawa, czerwiec 2001. − Roczniki statystyczne GUS W trakcie przygotowywania niniejszej kontroli oraz opracowania informacji o jej wynikach wykorzystano także ustalenia z poprzednich kontroli NIK, dot. : − Realizacji zobowiązań finansowych wobec budżetu państwa z tytułu produk- cji i obrotu wyrobami spirytusowymi i tytoniowymi Nr DRiGŻ 41007-96 koordynowanej w 1996 r. przez Departament Rolnictwa i Gospodarki Żyw- nościowej NIK , − Produkcji i obrotu wyrobami spirytusowymi, realizacji zobowiązań finan- sowych wobec budżetu państwa i kontrahentów oraz sytuacji ekonomiczno- finansowej w latach 1995-1997 i w I kawartale 1998 r. Żyrardowskich Za- kładów Przemysłu spirytusowego „Polmos” w Żyrardowie Nr 35/99/K/98002/LLO przeprowadzonej przez Delegaturę NIK w Łodzi. 2. Synteza wyników kontroli i ocena kontrolowanej działalności NIK krytycznie ocenia przygotowanie do prywatyzacji przemysłu spirytu- sowego z powodu jego opóźnienia oraz niespójnej strategii poszczególnych resortów wobec tej branży. Do zakończenia kontroli (maj 2001r.) sprywa- tyzowano jeden podmiot. Brak koordynacji działań administracji rządowej przyczynił się do pogorszenia kondycji ekonomicznej przedsiębiorstw spirytusowych. Uchybienia towarzyszyły nadzorowi Ministerstwa Skarbu Państwa nad przedsiębiorstwami spirytusowymi oraz przygotowaniu analiz przedpry- watyzacyjnych. Ustalenia NIK objęły nieprawidłowości w funkcjonowaniu poszczególnych przedsiębiorstw, w tym przypadki złego zarządzania. Kry- tyczne uwagi dotyczą także nadzoru Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi nad koncesjonowaniem produkcji wyrobów spirytusowych. Opóźniona Prywatyzację przedsiębiorstw przemysłu spirytusowego podjęto z około dwu- prywatyzacja letnim opóźnieniem1, spowodowanym wcześniejszym nierozwiązaniem kwestii 1 Na opóźnienia prywatyzacji i restrukturyzacji sektora spirytusowego oraz ich wpływie na pogorszenie kondycji przedsiębiorstw NIK wskazywała już w 1997 r. w Informacji DRiGŻ 41007-96. 4 Restrukturyzacja i stan przygotowania do prywatyzacji przedsiębiorstw przemysłu spirytusowego podziału znaków towarowych oraz ich rejestracji za granicą. W rządowym Programie prywatyzacji do 2001 r., przyjętym 14 lipca 1998 r., przewidywano jej przeprowadzenie w latach 1999-2000. Do tego czasu sprzedano akcje jednej spółki tj. ZPS „Polmos” SA w Kutnie. W pozostałych podmiotach proces ten znajdował się na etapie wyłaniania inwestorów i negocjowania warunków umów2. W dniu 10 czerwca 1999 r. KERM zaakceptował strategię prywatyzacji sektora spirytusowego oraz harmonogram prywatyzacji. Kolejne terminy zakończenia prywatyzacji przedsiębiorstw przemysłu spirytusowego przedstawiane przez Ministra SP były, zdaniem NIK, nierealne. Również jej zakończenie w I kwar- tale 2002 r., przewidywane w harmonogramie uaktualnionym w sierpniu 2001 r., w świetle obecnego zaawansowania prac prywatyzacyjnych będzie wg NIK niemożliwe. (str. 47-49). Wyniki Łączne wyniki ekonomiczne uzyskiwane przez podmioty sektora spirytusowe- ekonomiczne go ulegały pogorszeniu. Zmniejszała się realna wartość sprzedaży i w 2000 r. ukształtowała się na poziomie 40% w stosunku do sprzedaży w 1992 r. Łączny dodatni wynik finansowy branży zmniejszył z 113.395 tys. zł w 1996 r. do 45.320 tys. zł w 1998 r., a od 1999 r. był ujemny, wynosząc (-) 45.659 tys. zł w 1999 r. oraz (-) 26.008 tys. zł w I półroczu 2000 r. Pogarszająca się kondycja przedsiębiorstw niekorzystnie wpływa na wysokość przychodów budżetowych z ich prywatyzacji. (str. 20-26). Malejące Stawka akcyzy, wynosząca w latach 1995 i 1996 4.510 zł dla 100 l. czystego dochody budżetu spirytusu (co odpowiadało 8,48 zł dla półlitrowej butelki 40% wódki czystej) wzrosła do 6.020 zł (12,04 zł dla butelki wódki) w 2000 r., tj. o 33,5%. Udział wpływów z akcyzy od wyrobów spirytusowych w ogólnych