Nieuwenmeer Acta De Ceuvel Garage Notweg Marci Panis Pakhuis Wilhelmina www.nieuwenmeer.nl www.actagebouw.nl www.deceuvel.nl www.garagenotweg.nl www.marcipanis.nl www.pakhuiswilhelmina.nl OCCII A-lab De Heining Halte Zamenhofstraat Noordwaarts Mediamatic PAKT www.occii.org www.a-lab.nl www.heining.nl www.haltezamenhofstraat.nl www.mediamatic.net www.pakt.nu Oostblok / Pleintheater Berberisstraat De Honigfabriek Het Aardappelpakhuis Meesteropleiding Coupeurs Petersburg www.oostblok.nl www.deijsbrand.nl www.honigfabriek.nl www.hetaardappelpakhuis.nl www.meesteropleidingcoupeur.nl Rijkshemelvaart Bogotá De Inktfabriek HW10 - pareltje in Slotervaart Modestraat Plantage Doklaan www.rijkshemelvaart.com www.broedplaatsbogota.nl www.inktfabriek.nl www.urbanresort.nl www.broedstraten.nl www.plantagedok.nl Ruigoord Bonte Zwaan De Kauwgomballenfabriek Koch Muziekstraat Podium Mozaiek www.ruigoord.nl www.bontezwaan.nl www.kauwgomballenfabriek.nl www.urbanresort.nl www.stichtingmuziekstraat.nl www.podiummozaiek.nl Teatro Munganga BOUW De Vlugt Kraijenhoff NDSM-werf Quarantainegebouw www.munganga.nl facebook.com/broedplaatsbouw www.broedplaatsdevlugt.nl www.kraijenhoff.nl www.ndsm.nl www.kunstinquarantaine.nl Tetterode Chrysantenstraat De Wittenstraat Krelis Louwenstraat OH3 Raamgracht Chiellerie www.woonwerkpandtetterode.nl www.wittenplaats.nl www.amsterdamsecompagnie.nl www.studio-oh3.nl Volta Cinetol Diderotstraat Krux Old School Retort www.voltaamsterdam.nl www.cinetol.nl www.kruxamsterdam.eu www.oldschoolamsterdam.com www.retortproject.nl Vrankrijk Concertgemaal DW10 Kunstplint Florijn Ondertussen in de Kweekschool Rietwijker www.vrankrijk.org [email protected] www.fortress.nl www.ondertussenamsterdam.nl www. urbanresort.nl VLLA Costa Rica Echtenstein LAB111 Oud Nico Sieraad, Het www.vlla.nl www.urbanresort.nl www.oazo.nl www.lab111.nl [email protected] www.het-sieraad.nl WG terrein Cruquiusgilde Fenix Lely OT301 Splendor www.wg-terrein.nl www.cruquiusgilde.nl www.broedplaatsfenix.nl www. urbanresort.nl www.ot301.nl www.splendoramsterdam.nl Zaal100 De 1800 Roeden Fort Knox Lizzy Pakhuis De Zwijger Stuart zaal100.nl www.1800roeden.nl www.urbanresort.nl www.urbanresort.nl www.dezwijger.nl www. urbanresort.nl 02 03 Van de redactie De Commissie Ateliers en Woonwerkpanden Amsterdam bestaat tien jaar. Tien jaar visiedocumenten beoordelen en kunstenaars toetsen, tien jaar in gesprek met Bureau Broedplaatsen over woon- en werkplekken voor creatieven in de stad. Dit moment willen we gebruiken om vooruit te kijken. Amsterdam groeit, de druk is hoog. Oude panden raken op, kunstenaars worden uit de stad verdreven door de hoge huurprijzen. Waar de kraaktijd en de crisis ruimte boden voor experiment, blijkt de hoogconjunctuur weerbarstig. Tegelijk voelt iedereen de noodzaak om te werken aan een inclusieve stad met gemengde wijken. Er moeten nieuwe manieren gevonden worden om ruimte te bieden aan kunstenaars, aan makers, om te werken en om te wonen. We richten ons in dit magazine op het maken van broedplaatsen in nieuwbouw. De gemeente Amsterdam schrijft tegenwoordig broedplaatsen voor aan partijen die op gemeentegrond nieuwbouwprojecten realiseren. Dat is een mooie manier om ook op de dure plekken van de stad ruimte te bieden voor kunstenaars. Want voor het behouden van creatieven in de stad zal er zowel betaalbare werk- als woonruimte moeten worden gerealiseerd, bij voorkeur in combinatie. In gesprek met ontwikkelaars, kunstenaars, broedplaatsontwikkelaars en beschouwers zien we dat ieder zijn eigen manier van kijken en van werken heeft. Samenwerking tussen partijen is essentieel. Ontwikkelaars weten alles van vastgoed, maar weten onvoldoende hoe je een com- munity bouwt. Kunstenaars weten wat voor ruimte ze nodig hebben, maar zijn geen vastgoedontwikkelaars. De belangrijkste les van alle gesprekken die we hebben gevoerd is dat we elkaar nodig hebben om een succesvolle broedplaats te maken en in stand te houden. Ruimte delen is daarom het motto van het magazine: niet alleen fysieke ruimte, maar ook denkruimte. De commissie zelf is een mix van kunstenaars, broedplaats- makers, stedelijke experts. Dat levert regelmatig verhitte discussies op, maar we gaan elkaar wel beter begrijpen. De veelheid aan doelgroepen is de insteek van dit magazine. We hebben de artikelen in dit magazine een kleurcode gegeven die aangeeft welke doelgroep aan het woord is. Lees vooral de artikelen van de andere doelgroep, dan gaan we elkaar beter verstaan en maken we samen de mooiste duurzame woonwerk- en leefgemeenschappen. Tess Broekmans en Nienke Jansen 04 05 Doelgroepen Kunstenaars Broedplaatsontwikkelaars Gemeente Een van de grootste doelgroepen van de broedplaatsen Broedplaatsontwikkelaars ontwikkelen en beheren Het nieuwe stadsbestuur zet voor 2018-2022 het zijn kunstenaars. De kunstenaar is vaak niet in staat broedplaatsen voor kunstenaars, ambachtslieden, atelier en broedplaatsenbeleid voort. Voor deze periode een kostprijs dekkende huur te betalen. Het is voor zzp’ers en starters. De broedplaatsen bieden plekken om wordt jaarlijks een bedrag van drie en een half miljoen Amsterdam van belang om kunstenaars in de stad te te werken en te experimenteren op artistiek, sociaal en euro vrijgemaakt. behouden, want kunstenaars verbeteren het vestigings- maatschappelijk vlak. Deze plekken kunnen zowel tijdelijk klimaat van de stad en ontwikkelen innovatieve plekken als permanent van aard zijn. Belangrijke kenmerken Bureau Broedplaatsen met hun beeldende vermogen. zijn dat de huur laag is en de betrokkenheid van de Bureau Broedplaatsen heeft de bestuurlijke opdracht huurders hoog. Ontwikkelaars beheren niet één maar om meer broedplaatsen te creëren, bijvoorbeeld door meerdere plekken in de stad. Voorbeelden van broed- leegstaand vastgoed tot een broedplaats te transformeren. Kunstenaars plaatsontwikkelaars zijn Urban Resort, Meurkens en Het bureau werkt hierin samen met de creatieve Meurkens, Stichting Leegstand Oplossers Amsterdam ondernemers, stadsdelen, centrale diensten, Jan Rothuizen - Pagina 12 (LOLA) en Stichting Crealisatie. corporaties, makelaars, ontwikkelaars en banken. Studenten Rietveld academie - Pagina 46 Bureau Broedplaatsen heeft een team van vijf project- Raquel van Haver - Pagina 50 managers en een groot netwerk van experts tot haar Broedplaats beschikking. Daarnaast is er een borgstellingsregeling voor leningen bij de Triodosbank en een subsidieregeling. ontwikkelaars Bureau Broedplaatsen ondersteunt broedplaatsontwik- kelaars en initiatiefnemers om de huisvesting te realiseren. Floor Ziegler - Pagina 14 Het bureau vervult een gidsrol in de gemeentelijke Collectieven Simon van Dommelen - Pagina 24 organisatie op het gebied van vergunningen en biedt Het Amsterdamse broedplaatsenbeleid gaat ervan uit Maarten Meurkens - Pagina 42 expertise over de organisatie van een broedplaats, het dat de doelgroep zelf initiatieven neemt. Groepen kun- Micha Wijngaarde - Pagina 42 maken van een (bouw)plan voor een pand en adviseert stenaars, doeners en creatieve ondernemers kijken zelf Jaap Draaisma - Pagina 58 over de exploitatie en het beheer van een pand en de waar zij zich willen vestigen en bepalen wat er nodig is brandveiligheid. om dat te realiseren. Zo zijn er in Amsterdam ook vanuit eigen initiatief en succesvolle kraakacties, broedplaatsen ontstaan. Deze plekken zijn na een kraakperiode gelega- liseerd en door de groep zelf aangekocht of gehuurd. Vastgoedontwikkelaar Gemeente Amsterdam De gebouwen zijn met subsidie van broedplaatsen De markt, commerciële partijen, woningbouwcorporaties. gerenoveerd en aangepast aan de brand- en veilig- De afdeling Grond en Ontwikkeling van de gemeente Martijn Braamhaar - Pagina 06 heidsvoorschriften. Voorbeelden hiervan zijn Ruigoord Amsterdam geeft vorm aan de groei en ontwikkeling Jaap Schoufour - Pagina 36 (huur), Plantage Doklaan (koop), OT301 (koop), Ba- van Amsterdam en realiseert daarmee gemeentelijke Thomas Bokeloh - Pagina 58 jesdorp. Er zijn natuurlijk ook initiatieven die zonder doelstellingen op het terrein van gebieds- en vastgoed- Timo Loman - Pagina 58 gebruik van broedplaatsensubsidie een succesvol ontwikkeling. bestaan hebben opgebouwd. Voorbeelden hiervan zijn Zaal 100, WG terrein en Tetterode. Vastgoed Creatief collectieven ontwikkelaars Beschouwers Tijn Hoyng (Je m’appelle) - Pagina 18 Edward Zevenbergen (BPD) - Pagina 14 Amsterdam Alternative - Pagina 34 Marien de Langen (Stadgenoot) - Pagina 20 Felix Rottenberg - Pagina 08 Femke Ravensbergen (Bajesdorp) - Pagina 38 Manoj Bernard (Stadgenoot) - Pagina 20 Eric Duivenvoorden - Pagina 26 Ben Minnema (Heesterveld) - Pagina 52 Ronald Huijkeshoven (AM) - Pagina 36 Rob van der Leij - Pagina 42 Martijn Blom (Kleiburg) - Pagina 58 06 07 Het gevaar van broedplaatsen die opgenomen worden “Je moet plekken Afwijkende in tenders is, volgens Braamhaar, dat het allemaal dezelfde aangeharkte plekken worden. “Terwijl we juist tijd geven om eigen streven naar diversiteit. In nieuwe gebieden zullen de dingen gebouwen erg op elkaar lijken. Dus moeten we extra te worden. Als het ons best doen bij de invulling. Het is onze taak om dit goed te faciliteren en te nieuw is lijkt het maken de coördineren, zodat ook het alternatieve en vrije hier allemaal op elkaar” aanwezig kan zijn. Daarbij stad leuk speelt de vraag met wie Martijn Braamhaar je in zee gaat. In veel Gemeente Amsterdam gevallen zullen de grotere Bij de gronduitgifte voor nieuwbouw worden broedplaatsen naast winkels en horeca een Foto’s linkerpagina: vast onderdeel. Wat kunnen we volgens de nieuwe programmamanager