P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY PA ŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś RODOWISKA OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz ŁEBA (3) Warszawa 2009 Autorzy: IWONA WALENTEK *; KAMILA ANDRZEJEWSKA-KUBRAK *; IZABELA BOJAKOWSKA *, ANNA PASIECZNA *, PAWEŁ KWECKO *, HANNA TOMASSI-MORAWIEC *, JERZY KRÓL ** Główny koordynator MG śP: MAŁGORZATA SIKORSKA-MAYKOWSKA * Redaktor regionalny: DARIUSZ GRABOWSKI * Redaktor regionalny planszy B: OLIMPIA KOZŁOWSKA * Redaktor tekstu: JOANNA SZYBORSKA-KASZYCKA * *Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ** Przedsi ębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław ISBN..................... Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp (I. Walentek) ........................................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (I. Walentek, K. Andrzejewska-Kubrak) .... 4 III. Budowa geologiczna (I. Walentek) ................................................................................... 6 IV. Zło Ŝa kopalin (I. Walentek, K. Andrzejewska-Kubrak) ................................................... 10 1. Sole kamienne ........................................................................................................ 10 2. Kruszywa naturalne piaszczysto-Ŝwirowe. ............................................................ 10 3. Kreda jeziorna i torfy. ............................................................................................ 13 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (I. Walentek, K. Andrzejewska-Kubrak) .................. 15 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin (I. Walentek, K. Andrzejewska-Kubrak) 17 1. Sól kamienna.......................................................................................................... 17 2. Torfy i kreda jeziorna............................................................................................. 17 3. Kruszywa naturalne piaszczysto-Ŝwirowe. ............................................................ 19 VII. Warunki wodne (I. Walentek) ......................................................................................... 20 1. Wody powierzchniowe........................................................................................... 20 2. Wody podziemne.................................................................................................... 21 VIII. Strefa wybrze Ŝa morskiego (I. Walentek) ....................................................................... 24 IX. Geochemia środowiska ................................................................................................... 26 1. Gleby (A. Pasieczna, P. Kwecko) ........................................................................... 26 2. Osady (I. Bojakowska) ........................................................................................... 28 3. Pierwiastki promieniotwórcze (H. Tomassi-Morawiec) ........................................ 30 X. Składowanie odpadów (J. Król) ...................................................................................... 33 XI. Warunki podło Ŝa budowlanego (I. Walentek) ................................................................. 40 XII. Ochrona przyrody i krajobrazu (I. Walentek) .................................................................. 41 XIII. Zabytki kultury (I. Walentek) .......................................................................................... 50 XIV. Podsumowanie (I. Walentek) ........................................................................................... 52 XV. Literatura ......................................................................................................................... 54 I. Wst ęp Arkusz Łeba Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 został wykonany w Zakładzie Geologii Środowiskowej Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie (plansza A, plansza B - geochemia) oraz w Przedsi ębiorstwie Geologicznym we Wrocławiu PROXIMA SA (plansza B – składowanie odpadów) według zasad okre ślonych w Instrukcji opracowania Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 (2005). Przy opracowywaniu niniejszego arkusza wykorzystane zostały materiały archiwalne i informacje zamieszczone na Mapie geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, arkusz Łeba, wykonanym w 2003 r. w Oddziale Geologii Morza Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Gda ńsku (Karger i in., 2003). Mapa geo środowiskowa Polski w skali 1:50 000 jest kartograficznym odwzorowaniem informacji dotycz ących wyst ępowania kopalin i gospodarczego ich wykorzystania na tle wy- branych elementów: hydrogeologii, geologii in Ŝynierskiej oraz ochrony przyrody, krajobrazu i zabytków kultury. Składa si ę ona z dwóch plansz: plansza A zawiera zaktualizowane tre ści Mapy geologiczno-gospodarczej Polski uzupełnione o system NATURA 2000, a plansza B nowe informacje dotycz ące zagro Ŝeń powierzchni ziemi w tym: geochemii środowiska i skła- dowania odpadów. Głównym przeznaczeniem mapy jest wspomaganie lokalnego i regionalnego planowa- nia przestrzennego, zwłaszcza w zakresie działalno ści gospodarczej, polegaj ącej na eksplo- atacji i przetwórstwie kopalin. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Przedstawione na mapie informacje mog ą by ć wykorzystane w pracach studialnych przy opracowaniu strategii rozwoju województwa, w opracowaniach ekofizjograficznych, a tak Ŝe przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów go- spodarki odpadami. Mo Ŝe te Ŝ by ć przydatna w kształtowaniu proekologicznych postaw lokal- nych społeczno ści oraz w edukacji na wszystkich szczeblach nauczania. Materiały archiwalne, publikacje i informacje niezbędne dla realizacji mapy uzyskano m.in. w Centralnym Archiwum Geologicznym w Warszawie, Pomorskim Urz ędzie Woje- wódzkim w Gda ńsku i jego Delegaturze w Słupsku, Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska, Nadle śnictwach Damnica i L ębork, Starostwach Powiatowych w Słupsku i L ę- borku, urz ędach gmin, w których jest poło Ŝony arkusz Łeba. Zebrane informacje uzupełniono zwiadem terenowym przeprowadzonym w sierpniu 2008 roku. 3 Opracowanie sporz ądzono na podkładzie topograficznym w skali 1:50 000 w układzie współrz ędnych 1942 (ark. N-33-48 C Łeba). Mapa jest przygotowana w formie cyfrowej jako baza danych Mapy geo środowiskowej Polski. Szczegółowe dane o zło Ŝach s ą uj ęte w kartach informacyjnych złó Ŝ opracowanych dla komputerowej bazie danych o zło Ŝach. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Granice arkusza Łeba okre ślaj ą współrz ędne: 17 °30 ′–17 °45 ′ długo ści geograficznej wschodniej i 54 °40 ′–54 °50 ′ szeroko ści geograficznej północnej. Około 30% powierzchni ma- py znajduje si ę w przybrze Ŝnym pasie Morza Bałtyckiego. Pod wzgl ędem administracyjnym omawiany obszar zlokalizowany jest w województwie pomorskim na pograniczu trzech powiatów: słupskiego (gminy Łeba i Smołdzino), l ęborskie- go (gminy Wicko i Główczyce) oraz gda ńskiego (gmina Krokowa). Według podziału fizycznogeograficznego Polski (Kondracki, 2002) teren arkusza znaj- duje si ę w makroregionie Pobrze Ŝe Południowobałtyckie, na granicy mezoregionów – Wy- brze Ŝa Słowi ńskiego i Wysoczyzny śarnowieckiej (fig. 1). Zasadnicze elementy morfologii terenu powstały w okresie ostatniego zlodowacenia oraz po jego ust ąpieniu. Wybrze Ŝe Słowi ńskie obejmuje pas l ądu wzdłu Ŝ brzegu Bałtyku i cz ęść zachodni ą ma- py. Pod wzgl ędem morfologicznym jest to dolina nadmorska pochodzenia rzecznego. Tworzy ją szereg tarasów akumulacyjnych i erozyjno-akumulacyjnych, pokrytych licznymi wydmami oraz równinami piasków przewianych poro śni ętych nadmorskim lasem sosnowym. Na krajo- braz składaj ą si ę pla Ŝe, nadmorskie wydmy, jeziora przybrze Ŝne i bagna. Linia brzegowa jest wyrównana. Wzdłu Ŝ brzegu morskiego, na szeroko ści kilkuset metrów, ci ągnie si ę pasmo wydm, których wysoko ść dochodzi do 45 m (latarnia morska Stilo). Wydmy odcinaj ą od mo- rza płytkie jeziora Łebsko (powierzchnia 71,4 km 2, gł ęboko ść 6,3 m) i Sarbsko (powierzchnia 6,5 km 2, gł ęboko ść 3,2 m). Cz ęść południowa Wybrze Ŝa Słowi ńskiego jest równinnym terenem wznosz ącym si ę od 1 do 10 m n.p.m., którego cech ą charakterystyczn ą s ą torfowiska i obszary podmokłe. Wśród nich wyst ępuj ą pasy wydm i pokryw eolicznych o przebiegu południowy zachód – północny wschód. Na obszarach torfowisk powstały ł ąki na glebach pochodzenia organicznego. Cz ęść południowo-wschodnia arkusza nale Ŝy do Wysoczyzny śarnowieckiej. Jest to obszar równinny o wysoko ści 20–50 m n.p.m. w cz ęś ci środkowej, lekko falisty w cz ęści wschodniej, gdzie osi ąga wysoko ści 110 m n.p.m. Charakterystycznym elementem wysoczy- 4 zny s ą doliny wód roztopowych i rynny subglacjalne dziel ące j ą na k ępy wysoczyznowe. Na obszarze wysoczyzny dominuj ą bory sosnowe z domieszk ą buka i brzozy, grunty rolne wy Ŝ- szych klas bonitacyjnych. Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Łeba na tle jednostek fizyczno-geograficznych wg J. Kondrackiego (2000) 1 – granica podprowincji; 2 – granica mezoregionów 313.4 – Pobrze Ŝe Koszali ńskie 313.41 – Wybrze Ŝe Słowi ńskie, 313.44 – Wysoczyzna Damnicka, 313.45 – Wysoczyzna śarnowiecka, 313.46 – Pradolina Łeby 313.5 – Pobrze Ŝe Gda ńskie 314.51 – Pojezierze Kaszubskie W ci ągu roku klimat omawianego rejonu znajduje si ę pod wpływem Bałtyku. Lata s ą tu stosunkowo chłodne ( średnia temperatura lipca