Angalo’s Footprints, Evidence of Giants Presence on Earth Posted on February 23, 2012 by RS Elders in Ilocos Region believe giants are real and a proof is located in San Quintin, Abra. This is the footprint of a giant hunter named Angalo considered as hero to the locals. According to an Ilocano myth, Angalo was in endless search for his wife Aran. He scoured the Ilocos Region for his love, kneeled down to imbibe water from the springs and left giant footprints – a massive right footprint is visibly located in San Quintin, Abra. Another footprint (could be Angalo’s left foot) is believed to be the largest of the natural pools at the top of the Pinsal falls located in Santa Maria, Ilocos Sur. Angalo and his wife Aran are believed to be the first man and woman on Earth based on Ilocano myth, equivalent to the story of Adam and Eve in Eden. Ilocano myth says they were giants who roamed in the region looking for each other and it was Angalo who left behind the massive footprints. “Angalo, ang Asawa ni Aran” has been told for generations upon generations in Abra and across the Ilocos Region. In modern times, multilingual and multi-awarded Ilocano writer Reynaldo Duque, former editor-in-chief of Liwayway Magazine, wrote about the legend as a short story for children titled “Si Angalo at si Aran” which won a Palanca award. There is even an Ilocano poem about the legend written by Godofredo Reyes titled “Da Angalo ken Aran” which was first published in Tawdi Magasin. To Ilocanos and other people who can understand the Ilocos dialect you can read below Godofredo Reyes’ poem about Angalo and Aran Legend (the original Ilocano poem). In brief, the poem says Angalo travelled in the South East Asian region from Korea, Japan, Taiwan, and here in the Philippines he spotted Aran in Bataan on board a huge boat as big as a mountain but capsized in the seas of Narvacan and found themselves in happy moments in mountainous area of Santa Maria, Ilocos Sur and San Quintin, Abra, all the way down to the area of Pangasinan where the hundred islets were formed during their existence. Da Angalo Ken Aran by: Godofredo Reyes Adda sarsarita idi ugma Nga agalla-allatiw ti dila Sarsarita a makapakatawa Mangparagsak iti rikna. Nadamagyon ni Angalo? Gigante dayta a baro, Nataer, naarem, nakarayo, Kadakkelna makigtotkayo. No rukodem ti tugotna Limapulo kadapan kaatiddogna Duapulo kadapan ramramayna Banbantay aska-askawenna. Sadino ti naggapuanna Daytoy a datdatlag a parsua? Tagipuro iti Asia Akin-abagatan a daya. Nagdaliasat idiay Korea Japon ken Formosa, Ditoy Filipinas maikalima A daga a nagsardenganna. Simmanglad idiay Lima (Limay itan) idiay Bataan, Maikaem idiay Annam, Maikasiam idiay Siam. Ti maikapito ket maikawalo Idiay Singapore ken Borneo Maikasangapulo idiay Burma Sa nagturong idiay Tsina. Idi adda idiay Bataan Limmabas agkankanta nga Aran Gigante a nagpuniponan Kinapintas a balasang. Naglugan nangayed a barko Kas bantay ti kangato Kas ikan a burikburikan Nangisit nabalidbi dan Iti kiaw a narangrang. Napardas panaggaudna Amianan naturongna, Sinurot ni Angalo Ti makaawis a banglo. Idi makabatog kailokoan Narba ti sasakayan Ta ti angina Banaoang Nasabetna dina nalisian. Nagikkis ni Angalo A kumamkamat likudan “Narba kan Aran!” Napataliaw balasang. Timmapuak iti barko Naglangoy a kas iyo Ni Aran a di mapaamo Nagpuniponan karayo. Ti disso a nakarbaan Napintas a sasakayan Isut’ ili a Narvacan Ilokos akin-abagatan. Nalbo a naipanagan Barrio Santa Maria Ta isut’ naudi a limnedan Ipus ti barko a narba. Apaman a timmakdang Nasipukel nga Aran Nagturong kabanbantayan Iti barrio Balballasiwan; Nagballasiw karayan Ket inna naimatangan Pintas a pagsidsiddaawan Bantay a pagtaptapuakan Danum a kasin-awan. Isu dayta ti Pinsal Agparparukpok danum naynay Danumna makabang-ar Makaited linglingay. Agdigos umuna a tarigagay Ni Aran a siwawakray Naitikleb iti darasna Ket pus-ongna nagdas-al Iti bato a nakabatian Nakaay-ayat pakalaglagipan Ti ilemlemmeng ni Aran Sinan-sabong a nalasbang. Immisem ni Angalo Inur-urayna daydi kanito Tapno inna makamatan Kas ugsat’ pardasna nga Aran. Iti darasna a kumamakam Nasikkarudna iti dalan Ti bantay ket nagusingan Isut’ Bantay Gusing itan, Gusing—pakalaglagipan Ket ti barrio napanaganan Iti baro a kadakkelan Ditoy purpuro nagparang. Nagtugaw a silalailo Ni maragsakan nga Angalo Sinakruyna ni Aran Iti inna nakaitikleban. Agsipud kadagsenna Napatugaw iti abayna Adda nabati nalnekan Abay sinan-sabong ni Aran. Dua nga abut kas karamba Nagdissoan bukel-bukelna. Adda met “tugot ni Angalo” Iti saan unay nga adayo. Dagitoy makita ida Idiay Pinsal, iti rabawna Linglingay dagiti parsua Naayat nga agbanbaniaga. Idi nabangonen ni Aran Immisem iti kasam-itan Nalapunos ragsak ni Angalo Balligina napnuan rag-o. Iti rabaw dagiti batbato Nagay-ayamda, naglinlinnailo, Nagsalisalda a nagkali Ti daga, darat, batbato; Iti abagatan baybay a batogda Isut nagipuruapuruakanda Nagbalin a “sangagasut nga isla” Iti taaw Pangasinan a nalawa. Di daga, darat, batbato Nga imbakal da Aran ken Angalo Naapgad idi naitibnokda Iti baybay a nagdissoanda. Nagkubuar ti asin nga adu, Naglayus ti ili, napno, Nagbalin a Pangasinan itan Apgadna isut maramanan Taaw sangalubongan. Ab-abut a nagkutkutanda “Sangagasut a danaw” nagbalinanda Iti tuktok naipattopattokda Kas sangagasut a sarming ti agsapa. Nagsapul ni Aran Ppagdiram-osna a dinadang Nangkutkot ni Angalo iti abut Ginginammolna inna inlaok. Nagkubuar danum a nalitnaw Nagparang sinan-bullalayaw Diram-os ni Aran naipanagan Napudot a burayok itan. Narukbos nga algarroba Nga agsabong nalabaga Sinikkawilan ti puonna Salamagi a salinongna Pagilasinan mayat a kumita. Tallo gasut a kadapan abagatanna No ti bulan ti Abril maisangbayka Adda kayo a narnuoan a sabsabong “Casia Javanika” sagsaggaysan bulong Agwarwarnak sam-it, ayamuom. Isu daytoy ti bangbanglo ni Aran Pinilina nga agturay minuyongan No adayuka awan makitam a bulongna Bin-ig a sabong a puraw kalukopna Tangsit kabakiran a nagtubuanna. Iti sirok bollilising a kayo Narukbos ken nalangto Nangpalinis ni Angalo Iti dakkel unay a bato. “Dalumpinas ni Karayo” Ti naipanagan ammoyo? Pagtartaraokan ni abuyo Nga ay-ayam ni Kupido. Ditoy ti inda nagin-inanaan Nagin-indayonan kabakiran Lanlanot a kalalagdaan Si rok kaykayo a karukbosan Nagtintinulodda a duan. Ditoy ti inda nagbayagan Ninagananda iti Nagganasan Kas dua a pagaw agsimpungalan Bukodda ti kabakiran. Iti agsapa a makamurmuray Nalagipda a sublian Disso a nakarbaan Nagluganan ni Aran. Batog ti Nalbo a nataaw Maudi a limnedan Ipus ti barko ni Aran Nanglaon karga a kapatgan. Iti igid ti baybay Puyupoy makaawis unay Nagilad ni Aran siwawakray Iti kadaratan nailibay. Bimmatok ni Angalo Nakarawana ti barko Singin a perlas karimatan Insang-atna maragsakan. Sumipngetan idi bumangkag Ngem aglawlawda nagl awag Ta sinamar perlas nagraniag Abakennat’ bulan no naslag. Nakita ni Angalo ni Aran Agil-ilad pay lat’ kadaratan Nagpintasen a mapasikigan No aganges, barukongna anian! Makaay-ayo a matmatmatan. Ti maysa kadagiti perlas Dakdakkel ngem kadakkelan A pawikan. Singinda a ginaboran Ni Angalo iti kadaratan. Tinuladna a tinubay Timburog ti barukong Sinansuso a nabungkong Tangsit toy lubong. Idi makapuot ni Aran Nakitana ti nailadawan Ni Angalo inna iniseman Bannogna kasla naawan. Saan nga imbagbaga Ni Angalo ti palimedna Nga iti uneg ti sinasuso a dua Dagiti perlas ginaboranna. Lawag perl as sinalbagna Balbag a danum ti baybay Dagiti lames, ik-ikan, Amin a nabiag ti taaw; Naglulumbada a nangsurot Makapurar a kasla bandos, Kas batombalani a nasudi Makaawis uray no rabii. Adda timmakdang kadaratan Pawikan a kasikasan Nakitana da Angalo ken Aran Agin-innarasaas kadaratan. Nagkali ti abutna Nadagdag ti panagpasikalna Ginasgasut nai-itlogna Dagus pay a napessaanda Ta ni ayat ti gapuna. Ti puyupoy naglamiis Dalluyon nagulimek Bunga’t niog napusek Bagasna makapnek Nagbalin a makapuno Pagay-ayat ni Angalo. Dagiti bangar nagsabongda Ayamuomdat’ nagpaiduma Iti angin nagadiwara Ti banglo a saysay-openda. Kadagitoy ita nga aldaw Apay a ti sabong ti bangar Saanen a kas idi punganay A nasam-it ken makabang-ar? Nagladingit kano ni kayo Idi pimmanaw da Aran ken Angalo Nagbangsit sabsabongna Pangipeksana sakit ti nakemna. Iti sabangan ti baybay Nairana a timpuar Datdatlag a leon-taaw Nakigtot ket nasdaaw. Nailabeg di nakagaraw Nakatangad, situtungraraw Timmangken iti yanna Nagbalin a bato inggat ita. Sinaludsod ni Angalo Ken aran a silalailo “Ania aya ti napukawmo Idi limned ti baro?” “Singin a perlas Kas baton-sileng narimat Kas itoy innak buklen Iti ungto ti balangen.” Ket tinubay ni Aran Brillante a natikapan “Diamond head” buniagnan Naibati a pakalaglagipan. “Kasanot’ tabas ti barko Idi b i mmatokka Angalo? Bukbuklem man iti darat Tapno makita a nalawag.” Nagtungpal ni Angalo Kas kumikitikit lumaladawan Tinubayna ti sinan-arko A naipakleb iti kadaratan. Isut’ Bantay Abut itan Iti ili a Narvacan Dakkel nga abut tuktokna Isut’ naisadsad a pasetna. Idi limneden ti bulan Ket nagsipnget ti tangatang Nagkuyog dua nga anniniwan A nagpaabagatan. Nagladingit dagiti napanawan Iti igid baybay a kapintasan Ti barrio Suso naulilan Ngem adda pakalaglagipan. Nagkimat iti amianan Naggaruod iti abagatan Dalluyon nagdaranudordan Niniog naregreg bungadan. Dagiti sabong ti bangar Saanen a makabang-ar Nagbalin a nabangsit Panangipeksana ti ladingit. Dagiti masikog a pawikan Naalisan wenno nappelandan Dagiti lames ken ik-ikkan Inalon-on tangrib a nagngangan. Dagiti darat a namonto-montoon Nagbalinda amin a baton Idiay Suso ken Narvacan. Kalpasan ti dawel nagbannawag Isudat’ banbantay a makitan Init ti daya naglawag Timpuar manipud baybay Ti buya a datdatlag. Suso a nakaskasdaaw Ipusna labsanna pay Niog a nalayog Iti igid ti baybay. Nalukneng ti balayna Mapikon-pikonna ti bagina No agkarayam agbabasa Ti tugot a pagnaanna. Tinurongna ti nakaidulinan Dua a perlas kapapatgan Puon sinansuso a bantay Simbrek a si aalumanay. Wen, ta nasi putanna kano Ti panangbatok ni Angalo Kadagiti kasusudian A gameng ni Aran. Inkarinat kaayan-ayatna A no maalana dagitoy a dua Isagutnanto ti maysa A pangsukat rikep balayna Ta rumangrang no agandapda. Iti uneg singin a bantay Panagsapsapulna di agsarday Iti tuktok bantay timpuar Ngem awan perlas inna inruar.