Jan Siekaniec Iwona Derlatka 60 LAT TURNIEJU SZACHOWEGO LZS O „ZŁOTĄ WIEŻĘ” 1 60 LAT TURNIEJU SZACHOWEGO LZS O „ZŁOTĄ WIEŻĘ” 2 Jan Siekaniec Iwona Derlatka 60 LAT TURNIEJU SZACHOWEGO LZS O „ZŁOTĄ WIEŻĘ” Krajowe Zrzeszenie LZS Warszawa 2019 Okładka – grafika Agata Wilczek SZANOWNI PAŃSTWO Redakcja i korekta Z nieukrywaną satysfakcją przyjmuję pomysł wydania Iwona Derlatka i Iwona Kusińska-Kania książki „60 lat turnieju o „Złotą Wieżę”, to znakomita idea! Polskie szachy niewątpliwie wiele zawdzięczają turniejom Opracowanie graficzno-techniczne Marcin Pawlik o „Złotą Wieżę”, które poprzez swoją masowość miały także wpływ na tworzenie struktur Polskiego Związku Szachowe- Ilustracje go i przyczyniły się do popularyzacji „królewskiej gry”, szcze- Zdjęcia miast – Wikipedia, strony internetowe miast, pałaców i zamków, sylwetki szachistów gólnie wśród szachistów z małych miast, miasteczek i wsi. – www. szachypolskie.pl, pozostałe – archiwum KZ LZS, zdjęcia z poprzednich wydań książek na Turniej o „Złotą Wieżę” to jeden z najstarszych w Polsce 15-lecie, 40-lecie i 50-lecie „Złotej Wieży” oraz nadesłane przez kluby i osoby: MLKS Nadnarwianka turniejów szachów drużynowych. Jego pomysłodawcami byli Pułtusk, LKS Pasjonat Dankowice, GKSZ Solny Grzybowo, LKSz GCkiP Czarna, LKS Zarzewie Prudnik, Jan Siekaniec, Stanisław Sączek, Stanisław Sukta, Marian Bysiewicz, Mirosław i Paweł Orłowscy. wspaniali działacze Polskiego Związku Szachowego i szachiści Romuald Frey, Stefan Wit- kowski i Michał Kierczyński, a organizatorem Zrzeszenie Ludowe Zespoły Sportowe. Teksty „Ciekawostek szachowych” Pierwszy turniej odbył się już w 1958 roku i choć to dziś wydaje się niewyobrażalne, Wykorzystano informacje z Wikipedii, prasy i książki W. Litmanowicza wystartowało w nim, w skali kraju (od wsi po powiaty) ponad 6 700 drużyn i 20 tysięcy „Nowe dykteryjki i ciekawostki szachowe” (1983) uczestników. Od 1966 roku Krajowe Zrzeszenie LZS organizuje finał centralny tego tur- Druk – KRA-BOX Drukarnia offsetowa i introligatornia nieju, który poprzedzają eliminacje gminne, powiatowe i wojewódzkie. Przez kilkadzie- ul. Mrówcza 94 b, 04-762 Warszawa, www.kra-box.pl siąt lat turnieje odbywały się pod patronatem Polskiego Związku Szachowego. Od momentu rozgrywania finałów centralnych, w turniejach nie brakowało wybitnych postaci polskich szachów. Dzięki Państwa pracy udało się zidentyfikować większość zna- komitych szachistów uczestniczących w zawodach. Jak wynika z książki, niektórzy z nich byli stałymi uczestnikami, biorąc w nich udział po kilka, a nawet kilkanaście razy. Dla jednych był to start do poważnej kariery, inni dołączyli po osiągnięciu poziomu mistrzow- Copyright by Jan Siekaniec i Iwona Derlatka skiego. Imponuje informacja, że w ciągu 60 lat w zawodach uczestniczyło 65 arcymi- Copyright by Krajowe Zrzeszenie Ludowe Zespoły Sportowe strzów, mistrzów międzynarodowych i mistrzów FIDE. Doceniam fakt, że książka zawiera opisy i wyniki wszystkich turniejów oraz przedsta- Wszelkie prawa zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całości lub części niniejszej publikacji niezależnie od zastosowanej techniki reprodukcji (drukarskiej, fotograficznej, wia krótkie biogramy ponad 100 najwybitniejszych uczestników, a uzupełnia ją bogata internetowej i in.) wymaga zgody wydawcy. dokumentacja fotograficzna. To gigantyczna praca, jaką wykonali autorzy. Serdecznie dziękuję pomysłodawcom, autorom książki i życzę co najmniej kolejnych 60 turniejów. Prezes Polskiego Związku Szachowego ISBN 978-83-936268-3-0 Radosław Jedynak Wydawca Krajowe Zrzeszenie Ludowe Zespoły Sportowe Dofinansowane przez PZSzach. Jan Siekaniec Słowo wstępne Trudno opisać historię imprezy, która ma już 60 lat. To długi okres, w którym na- stąpiło wiele zdarzeń, także tych pozasportowych, niezwiązanych bezpośrednio z tur- niejem, ale rzutujących na formę i sposób rozgrywania imprezy szachowej pod nazwą „Złota Wieża”. Książka ta mogła powstać dzięki autorom książek, niestety w większo- rajowe Zrzeszenie LZS po raz czwarty zdecydowało się na wydanie książki opisu- ści już nieżyjących, wydanych na jubileusz 40-lecia – śp. Tadeuszowi Nyczowi i śp. K jącej historię masowego turnieju szachowego o „Złotą Wieżę”. Poprzednie publi- Stefanowi Witkowskiemu oraz 50-lecia – Jerzemu Morasiowi i śp. Zbigniewowi Tysz- kacje ukazały się na 15-lecie, 40-lecie i 50-lecie istnienia jednego z najstarszych druży- kiewiczowi. W dużej mierze skorzystałem z zawartych w nich opisów poszczególnych nowych turniejów w Polsce i zapewne w Europie. turniejów, zarówno jeśli chodzi o część sportową, jak i okoliczności im towarzyszące, Niewątpliwie nasz turniej to część historii polskich szachów – pokazuje jak z domo- gdyż dostęp do materiałów źródłowych z turniejów z pierwszych 30 lat (1958–88) jest wej gry w latach 60. i 70. XX wieku, ta niezwykle interesująca i wymagająca gra plan- bardzo ograniczony. szowa, przeradzała się w kolejnych latach w profesjonalny sport. Warto czytając naszą publikację zwrócić uwagę na to, ilu wspaniałych szachistów Podziękowania brało udział w tym turnieju, a szczególnie na to, że dla wielu z nich stała się rodzinną tradycją – szachową pałeczkę po rodzicach przejęli synowie i córki. Pokazuje to, jak Wielkie słowa podziękowania należą się Iwonie Kusińskiej-Kani (KZ LZS), która ze- mocno zakorzeniony jest ten turniej w strukturach Ludowych Zespołów Sportowych. brała i udostępniła materiały dotyczące turniejów zgromadzone w archiwach Krajowe- Dla Krajowego Zrzeszenia LZS jest to wciąż jedna z najważniejszych wizytówek spor- go Zrzeszenia LZS w Warszawie. Były one bardzo pomocne w szczególności, jeśli cho- towych – imprez z setek innych, która ma swój finał centralny. dzi o identyfikację uczestników poszczególnych turniejów. Uruchomiła ona także akcję Dziękujemy wszystkim dotychczasowym uczestnikom i liczymy, że kolejne pokole- pozyskiwania dokumentacji zdjęciowej z „terenu” – wojewódzkich zrzeszeń LZS, bez- nia polskich młodych szachistów będą startować w naszym turnieju. pośrednich organizatorów i uczestników imprezy. Wszystkie te materiały wzbogaciły książkę i pozwoliły na ujęcie w niej wielu szczegółów dotychczas niepublikowanych. Krajowe Zrzeszenie Moim głównym zamiarem było przede wszystkim przedstawienie uczestników tur- Ludowe Zespoły Sportowe niejów o „Złotą Wieżę” w bliższej perspektywie, niż to miało miejsce w poprzednich wydaniach. Chciałem oprócz podania nazwisk – wybitnych postaci polskich szachów – napisać o nich coś więcej. Intencją, jaka mi przy tym przyświecała, było pokazanie, jak wiele polskie szachy zawdzięczają turniejom o „Złotą Wieżę”, które poprzez swoją masowość położyły podwaliny do budowania szerokich struktur organizacyjnych Pol- skiego Związku Szachowego. Ponadto turnieje z udziałem szachistów spod znaku LZS zawsze były miejscem do poszukiwania talentów szachowych i jak pokazuje historia imprezy, talentów tych nie brakowało. W opisie sylwetek wybitnych szachistów uczestniczących w turniejach o „Złotą Wie- żę” bardzo pomocne były dane zgromadzone na portalu internetowym „Szachy w Pol- sce”, które za zgodą Przemysława Jahra wykorzystałem w niniejszej publikacji. Za udo- stępnienie tych danych dziękuję Panu Przemysławowi. Wykonał on tytaniczną pracę, zbierając i publikując na wspomnianej stronie wszelkie informacje dotyczące historii 9 szachów w Polsce, z których teraz można „czerpać garściami”. Niewątpliwie książka na Zdobywcy pucharów w latach 1958-1971 tym bardzo zyskała. Liczba startujących Słowa podziękowania składam także Agacie Wilczek, która wzbogaciła okładkę książ- Najlepszy Rok Uczestników turniejów ki o ciekawy element graficzny, a także współautorce Iwonie Derlatce, która uzupełniła Drużyn powiat książkę wieloma anegdotami i ciekawostkami dotyczącymi klubów i szachistów. Drużynowych Indywidualnych 1958/59 6 793 20 379 Cieszyn Pierwsze lata turnieju 1959/60 8 504 25 512 Pszczyna W latach 1958/65 nie groma- 1960/61 12 655 33 965 Pszczyna dzono danych startujących 1961/62 12 716 38 148 Dębica Szachy były w Polsce zawsze popularną domową rozrywką szczególnie na długie je- indywidualnie w turniejach 1962/63 16 760 50 280 Gliwice sienne i zimowe wieczory. Trzeba tu zaznaczyć, że koniec lat 50. XX wieku (turnieje środowiskowych o „Złotą Wieżę” rozpoczęły się w roku 1958), a nawet całe lata 60. ubiegłego stulecia 1963/64 21 000 63 000 Lwówek Śląski to z dzisiejszego punktu widzenia zupełnie inna epoka. Wtedy rzadko kiedy w domu 1964/65 27 363 72 351 Białogard był telewizor (a w nim jeden program), a o Internecie nawet wtedy nie myślano. Gra- 1965/66 34 420 104 160 60 000 Morąg no więc w domach w szachy, z bliższą lub dalszą rodziną albo zaproszonymi gośćmi. 1966/67 42 000 126 000 74 000 Myszków Oczywiście poziom tych domowych szachów był bardzo różny i z reguły amatorski. 1967/68 46 840 187 000 93 692 Myszków W roku 1958 udało się wyciągnąć większość tych szachistów z domów i stworzyć dla 1968/69 62 039 248 156 72 726 Kalisz nich ogólnodostępne rozgrywki szachowe pod nazwą o „Złotą Wieżę”. Wkrótce szachy 1969/70 70 500 282 000 85 000 Będzin wkroczyły masowo do wiejskich świetlic i domów kultury – stały się najpopularniejszą 1970/71 22 062 88 248 297 432 Dębica grą przed warcabami i grami karcianymi (w tym brydżem). Pomysłodawcami turnieju byli dwaj dziennikarze i szachiści Romuald Frey i Michał Patrząc, na powyższą tabelę, można łatwo zauważyć, że turnieje szachowe o „Zło- Kierczyński. W prace organizacyjne i promocyjne włączyli się też Wojciech Szkiela tą Wieżę” od początku swojej historii miały charakter masowy. Analizując bardziej i Stefan Witkowski. Te osoby w dużej mierze