100 x 100 100x 100Sto zdjęć z okazji stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości One hundred photographs to celebrate the 100th anniversary of Poland regaining independence Współwydawcy / Co-publishers: Warszawa 2018 Warsaw 2018 Spis treści Contents 12 ROZDZIAŁ 0 Rola fotografii w dwudziestoleciu międzywojennym w Polsce / The role of photography in Interwar Poland 18 ROZDZIAŁ I Życie codzienne / Everyday Life 38 ROZDZIAŁ II Krajobraz / Landscape 58 ROZDZIAŁ III Kultura / Culture 76 ROZDZIAŁ IV Przemysł / Industry 94 ROZDZIAŁ V Sport / Sport 112 ROZDZIAŁ VI Polityka / Politics 130 ROZDZIAŁ VII Obyczaje / Customs 146 ROZDZIAŁ VIII Dzieci i młodzież / Children and youth 162 ROZDZIAŁ IX Patronat Narodowy Projekt realizowany w ramach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej obchodów stulecia odzyskania Wojsko / Army Andrzeja Dudy niepodległości w Stulecie Odzyskania Niepodległości / 178 ROZDZIAŁ X / This project is part of the Nauka / Science National Patronage commemoration of the centennial of the President of the Republic of Poland of the regaining of independence Andrzej Duda in the 100th anniversary of independence Sto zdjęć z okazji stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości / One hundred photographs to celebrate the 100th anniversary of Poland regaining independence 4 5 Spis treści / Contents Szanowni Państwo, Żywię nadzieję, że podróż w czasie Dear readers, I hope that traveling in time with the cieszę się, że do Państwa rąk trafia tak z albumem „100 × 100” będzie dla Państwa I am glad that you are receiving a publica- album "100 × 100" will be a source of aes- znakomita publikacja jak album archiwal- źródłem przeżyć tak estetycznych, jak tion as excellent as this album of archival thetic as well as spiritual experience. For nych fotografii z czasów dwudziestolecia również duchowych. Czytelnikom bowiem photographs from the Inter-war period, readers are given a universal and extremely międzywojennego przygotowany przez oddawana jest uniwersalna i niezwykle prepared by the National Digital Archives. engaging story that allows them to get ac- Narodowe Archiwum Cyfrowe. Ten album wciągająca opowieść pozwalająca zapoznać This book literally takes us on a journey quainted with a cross cutting view of dosłownie zabiera nas w podróż w epokę, się z przekrojowym spojrzeniem na bujną into a time, which after 1989, after more Poland's vivid everyday life, reborn after która po okresie pięćdziesięciu lat niewoli codzienność Polski, odrodzonej than fifty years of submission, turned out to 123 years of the state’s nonexistence. okazywała się dla Polaków po 1989 roku po 123 latach niebytu państwowego. be a reference point for Poles. punktem odniesienia. Thanks to the lenses of great photogra- Dzięki obiektywom wspaniałych phers, such as Narcyz Witczak-Witaczyński Jarosław Sellin fotografów, takich jak Narcyz Witczak- Jarosław Sellin or Henryk Poddębski, we can look at the -Witaczyński czy Henryk Poddębski, Second Polish Republic and its residents. Government Representative możemy spoglądać na II Rzeczpospolitą Pełnomocnik Rządu Among these photographs are portraits of for the celebrations of the i jej mieszkańców. Są wśród tych zdjęć do spraw obchodów well-known figures, but also photographs 100th anniversary portrety postaci powszechnie znanych, Stulecia Odzyskania Niepodległości from everyday life of ordinary Poles. of regaining independence są również fotografie z życia codziennego Rzeczypospolitej Polskiej Years 1918-1939 seem to us a time of by the Republic of Poland. zwykłych Polaków. intense development, when Poles finally Lata 1918–1939 jawią się nam jako czas could fulfil their dreams of an independ- intensywnego rozwoju, kiedy wreszcie Polacy ent state. Today we know how much ef- mogli w niepodległym państwie spełniać fort the restoration of the state cost, but it swoje marzenia. Dzisiaj wiemy, jak wiele wy- turned out successful after all, despite the siłku kosztowała odbudowa państwa, udana magnitude of the challenges which the przecież, pomimo ogromu wyzwań, przed young Second Polish Republic had to face, jakimi stanęła młoda II Rzeczpospolita and despite the fact that the society at that i pomimo tego, że ówczesne społeczeństwo time was divided by quarrels and disputes. dzieliły waśnie i spory. Dlatego też, w roku Therefore, in the year of the hundredth an- stulecia odzyskania niepodległości przez niversary of regaining independence by the Rzeczpospolitą Polską, warto tym uważniej Republic of Poland, it is worth to look more spoglądać na ten czas, podziwiać sukcesy carefully at that time, admire the successes odrodzonego Państwa Polskiego, ale i wycią- of the reborn Polish State, and draw con- gać wnioski z niektórych jego słabości. clusions from some of its weaknesses. Album „100 × 100” to książka świetnie The “100 × 100” album is a well-pre- przygotowana pod względem merytorycz- pared book in terms of content, and says nym, która o II Rzeczypospolitej mówi wię- more about the Second Polish Republic cej niż niejeden podręcznik. Szczególnie than many textbooks. The way the National cieszy przyjęty przez Narodowe Archiwum Digital Archive chose the presented pho- Cyfrowe sposób wyboru prezentowanych tographs is particularly joyful. It allowed fotografii, pozwalający każdemu wybierać everyone to choose their “own” image of „swój” obraz dwudziestolecia międzywojen- the Inter-war period through online voting. nego w głosowaniu na stronie internetowej. Thanks to this solution, we can get even Dzięki takiej metodzie jeszcze bliżej można closer to the legacy of that era. obcować z dziedzictwem tamtej epoki. WSTĘP ›› Sto zdjęć z okazji stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości / One hundred photographs to celebrate the 100th anniversary of Poland regaining independence 6 7 Wstęp / Introduction Szanowni Państwo, Publikacja „100 × 100” w jeszcze jed- Dear readers, “100 × 100” brings us closer to the reality drodzy miłośnicy archiwalnej fotografii, nym aspekcie przybliża nam rzeczywistość dearest enthusiasts of archival photogra- of the Second Polish Republic in yet another z prawdziwą radością oddaję w Państwa ręce II Rzeczypospolitej. Czcionka, którą została phy, with real joy, I present you with a spe- aspect. The font, which is used in the publica- wyjątkowy album pt. „100 × 100”. Z radością, napisana, nosi nazwę Brygada 1918 i po- cial album entitled „100 × 100”. With joy, tion, is called “Brygada 1918” and was created ale także z wdzięcznością, ponieważ publi- wstała najprawdopodobniej w 1928 roku but also with gratitude, as this publication in 1928 on the occasion of the 10th anniver- kacja ta jest efektem naszej wspólnej pracy. z okazji 10-lecia odzyskania niepodległo- is the result of our joint work. It is thanks sary of regaining Poland’s independence, in To dzięki Państwa zaangażowaniu w projekt ści Polski, w odlewni czcionek Idźkowski to your involvement in the project, which the font foundry Idźkowski and S-ka. Janusz rozpoczęty w lutym 2018 roku udało się i S-ka. Na oryginalne matryce natrafił started in February 2018, that we managed Tryzno came across the original matrices wytypować 100 niezwykłych fotografii uka- podczas porządków w Muzeum Książki to select 100 unusual photographs showing of the font while cleaning the Museum of zujących wolną, niepodległą, dynamicznie Artystycznej pan Janusz Tryzno i dzięki the free, independent, dynamically devel- Artistic Book. Thanks to the involvement of rozwijającą się po 1918 roku Polskę. zaangażowaniu Biura Programu „Niepod- oping Poland after 1918. the “Independent” Program Office, and then W roku kiedy obchodzimy 100. rocznicę legła”, a następnie digitalizacji i ponownym In the year when we celebrate the digitisation and re-birth of this font in a new odzyskania niepodległości, jest to projekt narodzinom tego fontu w postaci cyfrowej, 100th anniversary of regaining independ- form, the font has been available to all com- o tyle ważny, że angażując Państwa do decy- od maja 2018 roku czcionka jest dostępna ence, this project gains special importance, puter users since May 2018. dowania o wyborze zdjęć, wzmacniamy po- dla wszystkich użytkowników komputerów. as through engaging you to participate in I would like to thank the institutions czucie wspólnej radości i społecznej jedności. Pragnę podziękować instytucjom selection of photos, we can share the joy and people involved in the project “100 × Tym bardziej cieszy nas niezwykle pozytywny i osobom zaangażowanym w realizację and the feeling of being united. Our joy 100” and its final book form that you are odbiór akcji „100 × 100” w mediach społecz- projektu „100 × 100” i jego finał w postaci is even bigger, because of the extremely now holding in your hands. I address spe- nościowych i tradycyjnych, wpisujący się albumu, który trzymają Państwo w ręce. positive reception of the «100 × 100» cam- cial words of gratitude to the President of w misję Narodowego Archiwum Cyfrowego, Szczególne wyrazy wdzięczności kieruję paign in social and traditional media, that the Republic of Poland, Andrzej Duda, for którą jest budowanie nowoczesnego społe- pod adresem Prezydenta Rzeczypospolitej fits right into the mission of the National taking the honorary patronage over this czeństwa świadomego swojej przeszłości. Polskiej Pana Andrzeja Dudy za objęcie Digital Archives which is to build a modern publication, as well as to Minister Jarosław NAC jako jeden z celów swojej co- publikacji patronatem narodowym, a także society that is aware of its past. Sellin, Government Representative for the dziennej pracy stawia sobie kształtowanie