PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHRZELICE NA LATA 2009-2016 CHRZELICE 2009 Plan Odnowy Miejscowo ści Chrzelice 2009-2016 Spis treści: 1. WPROWADZENIE STR. 3 2. CHARAKTERYSTYKA MIEJSCOWOŚCI STR. 4 2.1 Położenie administracyjne i geograficzne, powierzchnia i liczba ludności STR. 4 2.2 Środowisko przyrodnicze miejscowości STR. 4 2.3 Historia miejscowości STR. 5 3. INWENTARYZACJA ZASOBÓW MIEJSCOWOŚCI STR. 12 3.1 Zasoby przyrodnicze STR. 12 3.2 Zasoby kulturowe STR. 13 3.3 Tradycje i zwyczaje STR. 15 3.4 Obiekty i tereny oraz infrastruktura społeczna STR. 16 4. ANALIZA SŁABYCH I MOCNYCH STRON STR. 20 5. ANALIZA PROBLEMÓW STR. 21 6. WIZJA ROZWOJU WSI STR. 22 7. MISJA MIESZKAŃCÓW CHRZELIC STR. 22 8. OPIS PLANOWANYCH ZADAŃ INWESTYCYJNYCH I PRZEDSIĘWZIĘĆ AKTYWIZUJĄCYCH SPOŁECZNOŚĆ LOKALNĄ STR. 23 2 Plan Odnowy Miejscowo ści Chrzelice 2009-2016 1. WPROWADZENIE Plan Odnowy Miejscowości Chrzelice powstał nie tylko, jako odpowiedź na potrzeby mieszkańców wsi. Jest to już drugi dokument o charakterze strategicznym, opracowany z myślą o konsekwentnym rozwoju sołectwa. Wcześniejszy, opracowany w roku 2004 traci powoli swoją aktualność – teraz szukamy nowych wyzwań, nowych inspiracji i nowych sposobów rozwiązywania naszych problemów. Plan zadań zmierzających do osiągnięcia celów cząstkowych i nadrzędnych ma się stać inspiracją do zintegrowanej, wspólnej i konsekwentnej działalności lokalnej społeczności. Zawsze uważaliśmy, że najważniejszymi elementami rozwoju lokalnego są: idee, ludzie i zasoby. Działania zapisane w Planie Odnowy Miejscowości bazują na waloryzacji naszych miejscowych zasobów i służą całej społeczności Chrzelic. Plan jest dokumentem otwartym, co umożliwia jego aktualizowanie w zakresie wprowadzania nowych zadań, dostosowania harmonogramu do możliwości finansowych wnioskodawcy oraz uwarunkowań gospodarczych. Mieszkańcy Chrzelic W poprzednim planie za szczególnie ważne uznano zadania: Utworzenie sali treningowej wschodnich sztuk walki wraz z zapleczem, Utworzenie sali tradycji i pracowni historyczno dokumentacyjnej, Odbudowanie sekcji ekwilibrystyki rowerowej na monocyklach, Modernizacja dróg i chodników, Remont sali wiejskiej i zaplecza, Remont boiska wiejskiego, Budowa kanalizacji ściekowej, Stworzenie kalendarium imprez wiejskich, Organizacja imprezy z okazji 700-lecia istnienia wsi w 2006r, Organizacja szkoleń i wyjazdów studyjnych na temat gospodarstw agroturystycznych i tworzenia miejsc rekreacji i wypoczynku na wsi. A za priorytetowe do realizacji w latach 2004-2006 uznano trzy z nich: 1. Utworzenie wiejskiego centrum kultury i rekreacji na bazie wyremontowanej szkoły i placu wokół niej. 2. Utworzenie wiejskiego centrum integracji na bazie zmodernizowanej sali wiejskiej, 3. Utworzenie wiejskiego centrum sportu na bazie boiska wiejskiego i placu przylegającego. Wykonano niemal wszystkie zadania, a z priorytetowych zrealizowano pierwsze dwa, trzeci punkt jest w trakcie tworzenia. Oznacza to, że 75% założonych celów zostało osiągniętych. Nie wszyscy odnoszą taki sukces. Dagmara Syguła Gminny Koordynator Programu Odnowa Wsi w Województwie Opolskim 3 Plan Odnowy Miejscowo ści Chrzelice 2009-2016 2. CHARAKTERYSTYKA MIEJSCOWOŚCI 2.1 Położenie administracyjne i geograficzne, powierzchnia i liczba ludności Chrzelice, to sołectwo należące pod względem administracyjnym do Gminy Biała (powiat prudnicki, województwo opolskie). Sąsiaduje z miejscowościami: - Pogórze, Łącznik, Ogiernicze (gmina Biała) - Rzymkowice, (gmina Korfantów) - Smolarnia, Dziedzice, Racławiczki (gmina Strzeleczki) - Ligota Prószkowska (gmina Prószków). Wieś jest położona na pograniczu Równiny Niemodlińskiej i Kotliny Raciborskiej, między Rzymkowskim Rowem i rzeką Biała (lewym dopływem Osobłogi). Chrzelice są najbardziej na północ położonym sołectwem gminy Biała. Pod względem ludności (625 osób) jest to trzecia miejscowość gminy, natomiast pod względem obszaru ( 4195,51 ha) – pierwsza. Położone przy drodze wojewódzkiej 414 Chrzelice mają dogodne połączenie ze stolicą województwa, Opolem, od której dzieli je 30 km, od Prudnika (stolicy powiatu) wieś jest odległa o 22 km, a do Białej – 14 km. Źródło: www.biala.gmina.pl 2.2 Środowisko przyrodnicze miejscowości Na północnych krańcach jej gruntów zaczyna się największy kompleks leśny – "Bory Niemodlińskie", położony w granicach chronionego krajobrazu. Tam też znajdują się rezerwaty przyrody – "Jeleni Dwór" (należący do obrębu Chrzelice) i "Blok". Bory Niemodlińskie - obecnie Chroniony Obszar Borów Niemodlińskich (ChOBN) to największy kompleks leśny w zachodniej części górnej Odry obejmujący powierzchnię 480 km² cennych przyrodniczo lasów będących pozostałością niegdysiejszej Przesieki Śląskiej, z wciąż jeszcze zachowanymi fragmentami typowych dla polskiego niżu lasów mieszanych i liściastych. Na obszarze Borów Niemodlińskich, szczególnie w zachodniej i północno- 4 Plan Odnowy Miejscowo ści Chrzelice 2009-2016 zachodniej części występuje także znaczna ilość zbiorników wodnych o łącznej powierzchni blisko 1.000 ha. Dla ochrony tego przyrodniczo cennego terenu utworzono ChOBN na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 26 maja 1988 roku. Jest to pod względem wielkości na Opolszczyźnie drugi - pośród siedmiu – obszar objęty tą formą ochrony powierzchniowej. Znajdują się tu również krajobrazowe użytki ekologiczne, jak Suchy Łuk (około 30 ha.). Ochroną objęta jest śródleśna polana, podlegająca naturalnej sukcesji roślinnej bagiennej i wilgotnych lasów, stanowiąca urozmaicenie zwartego kompleksu leśnego. Miejsce to jest siedliskiem wielu rzadkich roślin i zwierząt. Występują tam: żurawie, jelenie, sarny i dziki oraz czarny bocian. 2.3 Historia miejscowości Wieś Chrzelice powstała w drugiej połowie XIII wieku, a pierwszy zapis o wsi Chrzelicz z 1316 roku. To jedna z niewielu wsi, która zachowała historyczny, średniowieczny układ przestrzenny (uliczki, niwy) składający się z dwóch odrębnych części: przedzamcza z przełomu XII i XIII w. i późniejszej, XIV wiecznej wsi kmieciej. Dzisiejsza wieś składa się z zabudowy z początków XX wieku (głównie okres międzywojenny) oraz kilku zabudowań z połowy i końca XIX wieku. Chrzelice, wieś licząca już ponad siedem wieków ma szereg powiązań z innymi miejscowościami i gminami m.in. poprzez działalność różnych osób. Przez wiele stuleci wieś była związana m.in. z Prószkowem, Białą, Głogówkiem czy też Niemodlinem. Jej główną kolebką rozwoju było wpierw grodzisko obronne, później twierdza a następnie zamek obronny przekształcony w barokowy pałac wraz z tzw. podzamczem. Źródło: www.biala.gmina.pl 5 Plan Odnowy Miejscowo ści Chrzelice 2009-2016 Dziś już trudno w Chrzelicach odnaleźć historyczne ślady 1, dowodzące, że wieś ta ma swoje korzenie w odległych wczesnośredniowiecznych czasach. Jedynym takim "żywym dokumentem" są jeszcze ruiny zamku-pałacu, zbudowanego na małym i suchym gruncie wśród podmokłych i bagnistych terenów prawdopodobnie na przełomie XII i XIII wieku przez rycerzy Zakonu Joannitów (zakon rycerzy szpitalników założony w czasie pierwszej krucjaty w 1099 roku, którego pełna nazwa brzmi - "Suwerenny Rycerski Zakon Szpitalny św. Jana z Jerozolimy, z Rodos i z Malty. Joannici od początku XII wieku przebywali w Polsce). Najprawdopodobniej wykorzystali oni miejsce po starym grodzisku, z przełomu IX/X wieku lub nawet wcześniejszego z początków VIII wieku. Gród ten usytuowany w tym okresie między dużym stawem na zachodzie a strumieniem i moczarami na wschodzie był zapewne częścią linii obronnej złożonej z kilku warowni, leżących na szlaku handlowym z południowego-wschodu na północny-zachód (m.in. Moszna, Ogiernicze, Chrzelice, Grodzisko, Przechód) w kierunku Niemodlina, krzyżującym się ze szlakiem handlowym w kierunku Moraw. Linia ta była pozostałością strategicznej działalności ówczesnego władcy Śląska, Bolesława Chrobrego (967-1025), próbującego chronić nową dzielnicę przed najazdami czeskich władców, chcących nad nią panować. Joannici, którzy na Dolnym Śląsku mieli najwięcej komandorii i szpitali, cieszyli się dużym poparciem przebywającego w Raciborzu, księcia opolskiego Mieszka II Otyłego (ok. 1220 -1246), który m.in. był ich kawalerem dewocyjnym. Książę ten wsławił się nadaniem wielu przywilejów i dóbr dla tego zakonu oraz udziałem w bitwie pod Legnicą w kwietniu 1241 roku, gdzie dowodził lewym skrzydłem wojsk polskich, składającym się m.in. z rycerzy księstwa opolskiego. W drugiej połowie XIII wieku wygląd jak i funkcja chrzelickiego zamku zostają poddane dosyć gruntownym przemianom, na co prawdopodobnie duży wpływ mieli templariusze (zakon rycerzy zwanych templariuszami od łacińskiej nazwy Templun - świątynia, powołanych w 1118 r do ochrony pielgrzymów przybywających do Ziemi Świętej). Na podstawie ich wskazówek gród został wzmocniony i lepiej przysposobiony do obrony m.in. poprzez wybudowanie potężnej, okrągłej wieży (donjon) otoczonej jeszcze potężniejszymi murami. Rozbudowa ta miała miejsce w połowie XIII wieku i została prawdopodobnie spowodowana tragicznymi wydarzeniami związanymi z najazdem mongolskim. Fala wojsk tatarskich przelała się przez ziemię prudnicką co najmniej dwukrotnie, raz, gdy po spustoszeniu okolic Raciborza kilka oddziałów wojsk mongolskich poprzez Niemodlin dotarło aż do Nysy, drugi, gdy ich wojska spod Legnicy kierowały się w kierunku Opawy w Czechach. W obu tych przypadkach najeźdźca palił i niszczył okoliczne osady oraz mordował ich mieszkańców. Z wieżą tą, jak i z zamkiem związanych jest kilka legend, z których jedna mówi o braciach misjonarzach, świętym Cyrylu (826-869) i świętym Metodym (815-885), którzy w IX wieku na prośbę księcia morawskiego