T.C. NEVŞEHİR HACI BEKTAŞ VELİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH ANABİLİMDALI TÜRKİYE’NİN MODERNLEŞME SÜRECİNDE ANKARA HALKEVİ ve FAALİYETLERİ (1932-1951) Yüksek Lisans Tezi Volkan YAŞAR Danışman Dr. Öğretim Üyesi Hüseyin KALEMLİ Nevşehir Haziran 2018 T.C. NEVŞEHİR HACI BEKTAŞ VELİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH ANABİLİMDALI TÜRKİYE’NİN MODERNLEŞME SÜRECİNDE ANKARA HALKEVİ ve FAALİYETLERİ (1932-1951) Yüksek Lisans Tezi Volkan YAŞAR Danışman Dr. Öğretim Üyesi Hüseyin KALEMLİ Nevşehir Haziran 2018 BİLİMSEL ETİĞE UYGUNLUK i TEZ YAZIM KILAVUZUNA UYGUNLUK ii KABUL VE ONAY SAYFASI iii TEŞEKKÜR “Türkiye’nin Modernleşme Sürecinde Ankara Halkevi ve Faaliyetleri (1932-1951)” adlı tezi hazırlarken baştan sona bana her türlü yardımı veren, özellikle kaynaklara ulaşmamda ve tez yazım aşamasında tecrübesini benden esirgemeyerek bilgileriyle bana yol gösteren değerli hocam Dr. Öğretim Üyesi Hüseyin KALEMLİ’ye verdiği destekten dolayı teşekkürü bir borç bilirim. Tez yazımı döneminde bana maddi ve manevi destek olan annem Hüsniye YAŞAR ile ablam Sinem YAŞAR’a ayrıca teşekkür ederim. Volkan YAŞAR iv TÜRKİYE’NİN MODERNLEŞME SÜRECİNDE ANKARA HALKEVİ ve FAALİYETLERİ Volkan YAŞAR Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans, Haziran 2018 Danışman: Dr. Öğretim Üyesi Hüseyin KALEMLİ ÖZET Atatürk’ün önderliğinde Milli Mücadele sonrasında kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin her alanda hak ettiği seviyeye ulaşabilmesi için köklü değişim ve dönüşümlere ihtiyacı vardı. Bu değişim ve dönüşümlerin temeli milli, bağımsız ve Cumhuriyet vasıflarına sahip, kendi benliğine sahip çıkan bütünleştirmiş bir millet oluşturmaktır. Bu amaçla ve halkın modernleşme sürecinde uyum sağlaması adına sosyal, kültürel ve eğitim alanlarında birçok yeni kurumlar oluşturulmuştur. Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en önemli kültür ve halk eğitimi kurumlarından birisi olan Halkevleri, “milli birlik” ve “milli bütünlük” değerleri çerçevesinde, Atatürk’ün bizzat isteğiyle 19 Şubat 1932’de ilk olarak 14 şehirde kurulmuştur. 19 Şubat 1932’de faaliyetlerine başlayan ve çalışmamızın konusu olan Ankara Halkevi, fonksiyonları ve uygulamaları çerçevesinde Başkentte bulunması ve Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreterliği ile doğrudan yazışması dolayısıyla büyük bir sorumluluk üstlenmiştir. Yüzyıllardan beri süregelen yöneten ile yönetilen arasındaki uçurumu ve halk ile aydın arasındaki kopukluğu ortadan kaldırmayı amaçlamıştır. Bunun yanında yeni kurulan Cumhuriyetin ve Atatürk inkılabı prensiplerinin halk tarafından özümsenmesini sağlamayı ilke edinmiştir. Toplumun kültürel eğitiminde, bilimde ve sanatta çağdaş uygarlık düzeyine ulaşmasını sağlamak ve bu sayede muasır medeniyet seviyesine yükseltilmesi hedeflenmiştir. Anahtar Kelimeler: Halkçılık, Halkevleri, Halkodaları, Ankara Halkevi, Halk Eğitimi v ANKARA COMMUNITY CENTER AND ITS ACTIVITIES DURING THE MODERNIZATION PERIOD OF TURKEY Volkan YAŞAR Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversity, Institute of Social Sciences Department of History, Master’s Thesis, June 2018 Thesis Advisor: Assoc. Prof. Dr. Hüseyin KALEMLİ ABSTRACT Founded under the leadership of Ataturk after the National Struggle, the Republic of Turkey was in need radical change and transformation to reach a level that is well- deserved in every area. The foundation of this change and transformation is to form a unified nation that has national, independent, and Republican qualities and that owns its own identity. To this end, and to help people adapt to the modernization process, many new institutions in social, cultural and educational fields have been established. Community Centers, which is one of the most important cultural and public education institutions of the history of the Republic of Turkey, within the framework of the “national unity” and “national integrity” values, were established at the request of Atatürk firstly in 14 cities on 9 February 1932. Ankara community Center, which started its activities on 19 February 1932 and is subject of this study, within the framework of its functions and implementations, took a great responsibility due to being located in the capital and for direct correspondence with General Secretariat of Republican People’s Party (CHP). It aimed to abolish the gap between the governing and the governed between the public and intelligentsia that had been lasting for centuries. In addition to this, the Community adopted as a principle to ensure that the Public internalized the principles of Ataturk’s Reforms and of the republic that was established newly. It also aimed that ensure to reach the level of contemporary Civilization in science and art in cultural education of society. Keywords: Populism, Community Centers, People’s Rooms, Ankara Community Center, Public Education vi İÇİNDEKİLER BİLİMSEL ETİĞE UYGUNLUK ............................................................................. i TEZ YAZIM KILAVUZUNA UYGUNLUK .......................................................... ii KABUL VE ONAY SAYFASI ................................................................................. iii TEŞEKKÜR .............................................................................................................. iv ÖZET........................................................................................................................... v ABSTRACT ............................................................................................................... vi TABLOLAR ............................................................................................................... x KISALTMALAR ...................................................................................................... xi KAYNAK ve YÖNTEM TAHLİLİ ........................................................................ xii GİRİŞ .......................................................................................................................... 1 Kavram Analizi ........................................................................................................ 1 Türkiye’deki Halkçılık Anlayışı ve Evrimi .............................................................. 4 Atatürk’ün Halkçılık Anlayışı ................................................................................ 14 I. BÖLÜM HALKEVLERİNİN AÇILMASINDA ROL OYNAYAN ETMENLER ve HALKEVLERİNİN KURULUŞU, İDARİ YAPISI ve FAALİYETLERİ 1.1. TÜRKİYE’DE HALKIN EĞİTİMİ MESELESİ ................................................ 18 1.2. MUSTAFA KEMAL ATATÜRK’ÜN EĞİTİME VERDİĞİ ÖNEM ............... 25 1.2.1. Harf İnkılabı ................................................................................................. 27 1.2.2. Millet Mektepleri .......................................................................................... 34 1.3. TÜRK OCAKLARININ KURULUŞU VE FAALİYETLERİ .......................... 39 1.4. TÜRK OCAKLARI’NIN KENDİNİ FESHETMESİ ve HALKEVLERİNE GEÇİŞ ........................................................................................................................ 45 vii 1.5. HALKEVLERİNİN KURULUŞ AMAÇLARI .................................................. 52 1.6. HALKEVLERİNİN KURULMASINDA GENEL ESASLAR .......................... 57 1.7. HALKEVLERİ İDARİ YAPISI ......................................................................... 62 1.8. HALKODALARI................................................................................................ 66 1.9. HALKEVLERİ FAALİYET ŞUBELERİ ........................................................... 71 1.9.1. Dil ve Edebiyat Şubesi ................................................................................. 72 1.9.2. Güzel Sanatlar Şubesi ................................................................................... 76 1.9.3. Temsil Şubesi ............................................................................................... 78 1.9.4. Spor Şubesi ................................................................................................... 79 1.9.5. Sosyal Yardım Şubesi .................................................................................. 82 1.9.6. Halk Dershaneleri ve Kurslar Şubesi ........................................................... 86 1.9.7. Kütüphane ve Yayın Şubesi ......................................................................... 88 1.9.8. Köycülük Şubesi ........................................................................................... 92 1.9.9. Tarih ve Müze Şubesi ................................................................................... 94 1.10. TÜRKİYE’DEKİ HALKEVLERİNİN KAPANIŞI ......................................... 97 II. BÖLÜM ANKARA HALKEVİ’NİN AÇILIŞI, İDARİ YAPISI ve BAŞKANLARI 2.1. ANKARA HALKEVİ’NİN AÇILIŞI ............................................................... 106 2.2. ANKARA HALKEVİ İDARİ YAPISI VE BAŞKANLARI ............................ 109 2.3. ÖRNEK BİR HALKEVİ .................................................................................. 115 2.4. ANKARA HALKEVİ BİNASI ........................................................................ 125 2.5. ANKARA HALKEVİ BÜTÇESİ ..................................................................... 129 2.6. ATATÜRK’ÜN ANKARA HALKEVİ’Nİ ZİYARETLERİ ........................... 135 III. BÖLÜM ANKARA HALKEVİ’NİN FAALİYET ŞUBELERİ 3.1. ANKARA HALKEVİ DİL ve EDEBİYAT ŞUBESİ....................................... 139 3.2. ANKARA HALKEVİ GÜZEL SANATLAR ŞUBESİ ................................... 151 viii 3.3. ANKARA