Geef de anarchist een sigaret Geef de anarchist een sigaret de Bob Dylan aantekeningen 2015 - 2016 Tom Willems Schrijver: Tom Willems Coverfoto: ‘mevrouw Tom’ ISBN: 9789402148886 © 2016, Tom Willems Inleiding Geef de anarchist een sigaret is mijn vijfde boek met aantekeningen over het luisteren naar en leven met de muziek van Bob Dylan. Toen ik in december 2010 begon met het schrijven van de Bob Dylan aantekeningen had ik niet kunnen bedenken dat ik in april 2016 nog steeds bijna dagelijks nieuwe aantekeningen aan deze snel groeiende serie zou toevoegen. De verschillende aantekeningen kunnen zowel chronologisch als door elkaar gelezen worden. De lezer hoeft niet eerst de vier eerder verschenen delen met de Bob Dylan aantekeningen gelezen te hebben om Geef de anarchist een sigaret te kunnen volgen. Geef de anarchist een sigaret beslaat de periode februari 2015 – april 2016. In deze aantekeningen komen de grote Dylan- momenten uit deze periode, zoals het uitkomen van The Cutting Edge en Bob Dylans concerten in Carré, Amsterdam in november 2015, voorbij, maar er is uiteraard ook aandacht voor de kleine momenten, de persoonlijke momenten, zoals het luisteren naar een teruggevonden concertopname uit 2002 of de twijfel over de aanschaf van de zoveelste persing van Planet Waves. De aantekeningen vertellen niet zozeer de geschiedenis van Bob Dylans leven en werk, maar concentreren zich rond de luisteraar. Het is kijken naar een oeuvre vanuit een ander perspectief, vanuit een perspectief dat in de immer groeiende Dylan-bibliotheek te lang onderbelicht is gebleven: het perspectief van de luisteraar. Hierdoor zullen deze aantekeningen punten van herkenning bevatten voor iedere liefhebber van Bob Dylans muziek. Tom Willems, april 2016 5 6 2015 7 8 21/02: Tussen de enveloppen met rekeningen op de deurmat ligt een enveloppe waarop in een net handschrift mijn naam en adres is geschreven. In die enveloppe zit een door Gebr. Spanjersberg n.v. uit Rotterdam gedrukte ansichtkaart met de beeltenis van een jonge Bob Dylan in de studio. Op zijn neus staat een zonnebril, een elektrische gitaar hangt aan een band om zijn nek. Op de grond achter hem ligt een akoestische gitaar. De foto lijkt op de foto die op de hoes van de single “Rainy Day Women #12 & 35” is afgedrukt, maar is net even anders. Op de achterkant van de ansichtkaart, in het hokje waar een postzegel geplakt moet worden, staat “Echte Foto nr. 1360”. Nergens op de kaart staat de naam van de fotograaf vermeld. Ik zet de kaart op een plank boven de computer zodat ik er naar kan staren. De tweede cd van The Basement Tapes Complete draait. Hagelstenen storten zich tegen de ramen, vallen op de straatstenen en blijven liggen. De achtertuin kleurt wit onder een grijze hemel. Welke song zou de Dylan op de ansichtkaart spelen? 22/02: Na de hele dag op stap te zijn geweest vouw ik het gebroken lijf uit de auto, zet koffie, draai een sigaret en leg kant 2 van Bringing It All Back Home op de draaitafel. “Mr. Tambourine Man”, “Gates Of Eden”, “It’s Alright, Ma (I’m Only Bleeding)” en “It’s All Over Now, Baby Blue”. Vier nummers, meer is het niet. Het is genoeg voor vandaag. Na het laatste nummer schuif ik de plaat weer in de hoes en ruim ik de koptelefoon op. Pas dan is de dag compleet. Rond. De schoenen zijn dan al een tijdje uit. Het hoofd heeft rust gevonden en kan op het kussen neerstrijken om de slaap te ontvangen. 23/02: Vanavond is niet anders dan gister- of eergisteravond. Ik heb de koptelefoon op mijn oren en luister naar Bob Dylan. Veertigers zijn net kleuters, ze houden van 9 herhaling, van meer van hetzelfde. Een glas cola binnen handbereik, een brandende sigaret tussen de vingers. Het is bijna een ritueel. En dus bijna iedere avond de muziek van Bob Dylan, al is het wel iedere keer een ander album. Vanavond is The Bootleg Series vol. 6 - Live 1964 het album waar ik naar luister. Ik lach mee met “Talkin’ John Birch Paranoid Blues” en trek een ernstig gezicht bij “A Hard Rain’s A-Gonna Fall”. Ik ben vanavond een modelluisteraar. Ben ik wel zo’n modelluisteraar? Zijn mijn oren wel geschikt voor die baan? Meer nog dan aan de woorden die Dylan zegt ter introductie van “Gates Of Eden” blijven mijn oren hangen aan zijn zenuwachtige lachje tijdens die introductie. Dat lachje wordt gevolgd door een minstens net zo’n zenuwachtig lachje uit het publiek. En dan volgt een van de mooiste, meest ingetogen versies van “Gates Of Eden” die ik ken. Concentratie, articulatie en overgave. Ruim zeven minuten lang. Ik zou willen dat ik mijn adem zeven minuten kon inhouden. Moet ik het nog hebben over Dylans masker-grap die na “Gates Of Eden” volgt? Ik doe het niet. Het is een open deur intrappen. Het lijkt soms wel of iedereen die over dit concert schrijft uitvoerig op die grap ingaat. “It’s Alright, Ma (I’m Only Bleeding)” op deze cd is de muzikale wandeling over de scherpe kant van een scheermes. Tientallen keren dreigt Dylan te vallen voor hij na een minuut of zeven zijn balans echt verliest en valt om in één ademtocht weer terug op zijn voeten te springen en verder te gaan alsof er niks gebeurd is. Dit concert, het is 31 oktober 1964, heeft meer van dit soort momenten. Het is zwalken van groots naar geinig en weer terug naar groots. Ik heb me vaak afgevraagd wat hier aan ten grondslag ligt. Drank? Drugs? Zenuwen? Een combinatie van die drie? Ik weet het waarlijk niet. 10 Wat ik wel weet is dat ik dit zesde deel van The Bootleg Series niet zo vaak draai. De opname op dit album houdt de luisteraar op afstand. Ik luister en hoor welke momenten goed en minder goed zijn, maar bijna nergens heb ik tijdens het luisteren het gevoel in de concertzaal te zitten. Dus ja, ik lach mee tijdens “Talkin’ John Birch Paranoid Blues” en ik kijk serieus wanneer ik “A Hard Rain’s A-Gonna Fall” hoor, maar aanwezig ben ik nauwelijks. Ik ben tijdens het luisteren gewoon thuis. 24/02: Bert van de Kamp in Oor #17 van 25 augustus 1990: “Under The Red Sky is een van de minst pretentieuze en een van de meest swingende Dylan-albums uit zijn hele loopbaan geworden.” Kijk, daarom houd ik van de journalist Bert van de Kamp. Niet omdat ik het (in dit geval) met hem eens ben, maar omdat hij tegen de stroom in ongezouten zijn mening in een recensie durft te ventileren. Ik heb vanavond niet naar Under The Red Sky, maar naar Blonde On Blonde geluisterd. Na het lezen van de woorden van Van de Kamp heb ik daar toch enigszins spijt van. Ik had naar Under The Red Sky moet luisteren. Een heerlijk album dat rammelt en schudt, maar vooral swingt als het swingen moet. 25/02: Vanmiddag heb ik het tijdschrift Q gekocht vanwege de recensie van Shadows In The Night die in dit blad te vinden is. Die recensie is geïllustreerd met een schitterende recent genomen foto van Bob Dylan tijdens een concert. Van die recensie verwachtte ik niet veel. Recensies in tijdschriften als Q zijn meestal meer ergernis dan genot. Maar recensent Robert Levine weet me te verrassen. Hij schrijft: “while you might expect a Dylan album of songs identified with Frank Sinatra to be a total flop or else some kind of mysterious 11 masterpiece, Shadows In The Night is neither. It’s a minor work from a major artist.”1 Zo is het. Shadows In The Night is een middenmoter in het oeuvre van een groot artiest. Dezelfde Q bevat – tot mijn grote genoegen – een werkelijk schitterende kleurenfoto van Bob Dylan in de steeg achter het Savoy Hotel te Londen met in zijn handen een stuk papier met het woord “Basement” in zwarte letters er op geschreven. Hoewel ik wel vaker foto’s heb gezien die gemaakt zijn tijdens het filmen van de openingsscène van de film Dont Look Back, kan ik me niet herinneren deze foto eerder gezien te hebben. De foto is gemaakt door de Franse fotograaf Tony Frank die door het tijdschrift Salut Les Copains naar Londen was gestuurd om Dylan te fotograferen. Ik heb nooit geweten dat Tony Frank in mei 1965 in Londen was. Waarschijnlijk heb ik in de loop der jaren wel meer foto’s van Frank gezien zonder dat ik wist dat hij ze heeft geschoten. Nog even terug naar dat stuk papier dat Bob Dylan in zijn handen heeft. Onder de met zwarte viltstift geschreven letters van het woord “Basement” zijn nog duidelijk de potloodlijntjes te zien die eerst op het papier zijn gezet voor de viltstift ter hand werd genomen. Ook dat heb ik nooit eerder gezien. Ik wil naar Londen, ik wil op de plek staan waar Dylan staat op deze foto. Achter het Savoy Hotel. Een stuk papier hoef ik niet vast te houden. Ik wil er alleen maar staan, even. 26/02: Ook in Duitsland vindt men iets van Shadows In The Night: “Das kratzige Torkeln seiner Live-Vocals gibt es auf Shadows In The Night nicht, der Sänger nuschelt nicht, hat für ein paar Songs ein bisschen Kreide gefressen und singt die Melodien ganz aus.”2 1 Robert Levine – “To be Frank”; Q 344, March 2015 2 André – “Bob Dylan Shadows In The Night”; Muzik Express 03/15 Boβe 12 Ik denk dat ik met mijn gebrekkige middelbare-school-Duits begrijp wat er staat en als ik begrijp wat er staat, dan moet ik toch wel even mopperen.