P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz ŚWIDWIN (157) Warszawa 2009 Autor: Alina Jasi ńska*, Dorota Janica*, Anna Pasieczna**, Paweł Kwecko**, Izabela Bojakowska**, Hanna Tomassi-Morawiec**, Krystyna Wojciechowska*** Główny koordynator MG śP: Małgorzata Sikorska-Maykowska** Redaktor regionalny planszy A: Katarzyna Strzemi ńska** Redaktor regionalny planszy B: Anna Gabry ś-Godlewska we współpracy z Joann ą Szyborsk ą-Kaszyck ą** Redaktor tekstu: Joanna Szyborska-Kaszycka** *- Kancelaria-Środowiska Sp. z o. o., ul. Turowska 12, 05-230 Kobyłka ** – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa *** – Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL SA, ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa Copyright by PIG and M Ś Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp (A. Jasi ńska, D. Janica).......................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (A. Jasi ńska, D. Janica) ............................. 4 III. Budowa geologiczna (A. Jasi ńska, D. Janica) .................................................................. 6 IV. Zło Ŝa kopalin (A. Jasi ńska, D. Janica).............................................................................. 9 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (A. Jasi ńska, D. Janica) ........................................... 12 VI. Perspektywy i prognozy wst ępowania kopalin (A. Jasi ńska, D. Janica) ........................ 13 VII. Warunki wodne (A. Jasi ńska, D. Janica) ........................................................................ 14 1. Wody powierzchniowe........................................................................................... 14 2. Wody podziemne.................................................................................................... 15 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................... 18 1. Gleby (A. Pasieczna, P. Kwecko) .......................................................................... 18 2. Osady (I. Bojakowska)........................................................................................... 21 3. Pierwiastki promieniotwórcze (H. Tomassi-Morawiec) ........................................ 23 IX. Składowanie odpadów (K. Wojciechowska) .................................................................. 25 X. Warunki podło Ŝa budowlanego (A. Jasi ńska, D. Janica)................................................ 32 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (A. Jasi ńska, D. Janica)................................................. 33 XII. Zabytki kultury (A. Jasi ńska, D. Janica) ......................................................................... 36 XIII. Podsumowanie (A. Jasi ńska, D. Janica, K. Wojciechowska) ......................................... 37 XIV. Literatura ......................................................................................................................... 39 I. Wst ęp Arkusz Świdwin Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MGsP) został wy- konany w latach 2008–2009 w Kancelarii-Środowiska sp. z o.o. – plansza A oraz w Pa ń- stwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie i Przedsi ębiorstwie Geologicznym POL- GEOL SA w Warszawie – Plansza B. Przy jego opracowywaniu wykorzystano materiały ar- chiwalne i informacje zamieszczone na arkuszu Świdwin Mapy geologiczno-gospodarczej Polski, w skali 1:50 000 (MGGP), wykonanym w 2003 roku w SEGI-AT Sp. z o.o. w War- szawie (Krogulec, Wierchowiec, 2003). Niniejsze opracowanie powstało zgodnie z „Instruk- cj ą opracowania Mapy geo środowiskowej Polski” (Instrukcja..., 2005). Mapa geo środowiskowa Polski zawiera dane zgrupowane w sze ściu warstwach infor- macyjnych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, ochrona powierzchni ziemi (warstwy tematyczne: geochemia środowiska, składowanie odpa- dów), warunki podło Ŝa budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Mapa adre- sowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ń- stwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospodarowaniu prze- strzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mog ą by ć wykorzysty- wane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju województwa oraz projek- tów i planów zagospodarowania przestrzennego, a takŜe w opracowaniach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykony- waniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Materiały do wykonania mapy zebrano w Zachodniopomorskim Urz ędzie Wojewódzkim w Szczecinie, Urz ędzie Marszałkowskim Województwa Zachodniopomorskiego w Szczecinie, Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Szczecinie, starostwach powiatowych w Świdwinie, Łobezie i w Drawsku Pomorskim, w urz ędach gmin, w Centralnym Archiwum Geologicznym w Warszawie oraz w Instytucie Uprawy Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa w Puła- wach. Zebrane informacje uzupełniono zwiadem terenowym przeprowadzonym w pa ździer- niku 2008 roku. Informacje dotycz ące złó Ŝ kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych opracowanych dla potrzeb komputerowej bazy danych o zło Ŝach i wyst ąpieniach kopalin. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar obj ęty arkuszem Świdwin wyznaczaj ą współrz ędne od 15°45’ do 16°00’ długo- ści geograficznej wschodniej i od 53°40’ do 53°50’ szeroko ści geograficznej północnej. Administracyjnie omawiany teren poło Ŝony jest w obr ębie województwa zachodniopo- morskiego i obejmuje miasto Świdwin i gminy: Świdwin, Połczyn Zdrój i Brze źno z powiatu świdwi ńskiego, gmin ę Łobez z powiatu łobeskiego oraz gminy: Drawsko Pomorskie i Ostrowice z powiatu drawskiego. W podziale na jednostki fizycznogeograficzne (Kondracki, 2002) przewa Ŝaj ąca cz ęść obszaru arkusza Świdwin znajduje si ę w obr ębie dwóch makroregionów: Wysoczyzna Łobe- ska oraz Pojezierze Drawskie (fig. 1). Powierzchnia Wysoczyzny Łobeskiej, rozci ęta dolinami Regi, Mołstowy i ich dopły- wów, obni Ŝa si ę w kierunku północno-zachodnim ku Równinie Nowogardzkiej. Najwy Ŝsze wzniesienia, przekraczaj ące 140 m n.p.m., znajduj ą si ę w północnej cz ęś ci arkusza, w rejonie Dąbrowy Białogardzkiej, Redła (Czarcie Góry) i Sława (Lisie Góry). Na obszarze Pojezierza Drawskiego wyró Ŝnia si ę trzy ci ągi moren czołowych oraz za- znaczaj ące si ę mi ędzy nimi zagł ębienia wytopiskowe po martwym lodzie (Kondracki, 2002). Obszar pojezierza jest silnie zró Ŝnicowany morfologicznie. Najwy Ŝsze wzniesienia w rejonie Starego Reska osi ągaj ą wysoko ści powy Ŝej 180 m n.p.m., a najni Ŝej poło Ŝony teren – około 110 m n.p.m., wyst ępuje w dolinach rzecznych. Charakterystycznym elementem krajobrazu są liczne jeziora o ró Ŝnej genezie i wielko ści. Omawiany obszar nale Ŝy do regionu klimatycznego pojezierza pomorskiego. Wielko ść rocznych opadów atmosferycznych wynosi około 600–700 mm. Opad stały stanowi około 14–16% opadu rocznego. Średnia roczna temperatura to około 7–7,5°C. Temperatura równa lub mniejsza od 0 C utrzymuje si ę 60–70 dni w roku (Stachy, red., 1987). Du Ŝe kompleksy gleb chronionych wyst ępuj ą w północno-wschodniej cz ęś ci w rejonie miejscowo ści D ąbrowa Białogardzka i Ł ęgi, na wschód od Świdwina, w rejonie miejscowo ści Bierzwnica oraz w południowo-zachodniej cz ęś ci w rejonie Brze źna. Dna dolin rzecznych oraz obni Ŝenia terenu pokrywaj ą najcz ęś ciej gleby glejowe, mine- ralno-murszowe i mady. Obszary te zajmuj ą ł ąki pochodzenia organicznego, wyst ępuj ące w dolinie Regi oraz obszarach bagiennych w rejonie Chom ętowa i Koszanowa. Lasy wyst ępuj ą w centralnej i południowej cz ęś ci opisywanego obszaru, stanowi ąc zwarty kompleks, którego cech ą charakterystyczn ą jest znaczne zró Ŝnicowanie rodzajowe. Wśród gatunków drzew wyst ępuje sosna, świerk, buk, brzoza i d ąb. 4 Opisywany obszar ma charakter typowo rolniczy. W gminie Świdwin 60% całkowitej powierzchni zajmuj ą u Ŝytki rolne, a uzupełniaj ącą funkcj ę pełni le śnictwo. Na całym terenie działa sie ć wodoci ągowa, uj ęcia wód podziemnych s ą zlokalizowane we wszystkich wi ększych miejscowo ściach. Miasto powiatowe Świdwin jest o środkiem przemysłu drzewnego, spo Ŝywczego, odzie- Ŝowego, a tak Ŝe turystycznego. W południowej cz ęś ci miasta poło Ŝone jest Jezioro Bukowiec, nad brzegiem którego usytuowane s ą o środki wypoczynkowe oraz pole kempingowe. Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Świdwin na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 – granica podprowincji, 2 – granica makroregionu, 3 – granica mezoregionu Prowincja – Ni Ŝ Środkowoeuropejski Podprowincja – Pobrze Ŝe Południowobałtyckie; makroregion – Pobrze Ŝe Szczeci ńskie; mezoregiony: 313.32 – Rów- nina Nowogardzka, 313.33 – Równina Gryficka; makroregion – Pobrze Ŝe Koszali ńskie; mezoregion 313.42 – Rów- nina Białogardzka; Podprowincja – Pojezierza Południowopomorskie: makroregion – Pojezierze Zachodniopomorskie; mezoregiony: 314.43 – Pojezierze I ńskie, 314.44 – Wysoczyzna Łobeska, 314.45 – Pojezierze Drawskie, makroregion: Pojezierze Południowopomorskie, mezoregiony: 314.63 – Równina Drawska, 314.65 – Równina Wałecka, 14.66 – Pojezierze Szczecineckie Sie ć komunikacyjna jest dobrze rozwini ęta. Świdwin posiada dobre poł ączenie drogowe z Kołobrzegiem,