INFORMASJON om formidling av kulturminne Sagaløypa i Eid Sagaløypa går frå Sagapaarken til Lunden med 7 skilta stopp undervegs. • Skilt 1 i starten av løypa informerar om løypa, Nordfjordeid si kulturhistorie og det levde liv på Nordfjordeid. • Skilt 2 ved kyrkja fortel om kristninga, kyrkjehistoria og Eidskyrkja, og kvifor kyrkja ligg der den ligg. Viking- og • Skilt 3 ved Eidsgata fortel historia til framveksten av tettstaden Nordfjordeid og trehusmiljøet i Eidsgata og Tverrgata. kulturhistorie på Nordfjordeid • Skilt 4 i parkområdet ved Rundehogjen fortel historia om kongegrava og det brente skipet. I tillegg blir det her planlagt ny park i samsvar med godkjend reguleringsplan for området. • Skilt 5 ved Skjoratippen fortel om ei mektig ætt som heldt til her i vikingtida. • Skilt 6 på Myklebust fortel historia om Myklebustgarden. • Skilt 7 på Lunden – her blir det i tillegg til informasjon om Lunden ein vegvisar og omtale av setrane som vi kan sjå ligg i fjella rundt oss. Foto: Eid kommune, Fotografen Eide Fotografen Eid kommune, Foto: Historisk rundtur Sagaløypa på Nordfjordeid er ei kulturhistorisk Fakta løype med fokus på vikingtid og tidleg middel- alder. Løypa går frå det planlagde Sagastad ved Eidsfjorden, via Eidskyrkja, gjennom Eidsgata og Tverrgata, forbi gravhaugane på Myklebust og gardstuna på Myklebust og endar opp på toppen av Lunden. 7 SKILT 7 på Lunden – her er det i tillegg til infor- Lunden med masjon om Lunden ein vegvisar og omtale av utsikt til setrane setrane som vi kan sjå ligg i fjella rundt oss. Du har no vore gjennom kulturløypa. Her i Lunden er det god utsikt over kulturlandskapet på Nordfjordeid. Vidare er det høve til å utforske andre kulturmiljø i Eid. Til dømes er setrane verdt eit besøk. 5 1 Norsetra 2 Bjørlosetra 3 4 Lunden med utsikt til setrane 3 Skipenessetra 4 Ossetra 1 2 5 Dalssetra I Lunden er det god utsikt over kulturlandskapet 6 Ytre Skårhaugsetra 7 Fossane på Nordfjordeid. Vidare er det høve til å utfor- 8 Stigane 9 Vårsetra (Myklebustsetra) 9 10 Hogasetra (Myroldhaugsetra) 6 ske andre kulturmiljø i Eid. Til dømes er setrane 11 Alsåkersetra 10 12 Hjellesetra 11 verdt eit besøk. 16 13 Sagesetra 14 Bakkesetra 12 8 7 15 15 Storesetra 16 Lindviksetra 14 N Ein heilag lund? 13 Du står her / You are here Namnet Lunde eller Lunden finst fleire stader 3 4 6 7 9 12 13 i nærleiken av viktige storgardar i førhistorisk Foto: Rita Kristin Åshamar (2016) Foto: Rita Kristin Åshamar (2016) Foto: Cecilie Marie Åshamar (2016) Foto: Gerd Fløde Bjørlo (2016) Foto: Gerd Fløde Bjørlo (2016) Foto: Cecilie Marie Åshamar(2016) Foto: Cecilie Marie Åshamar (2016) SETRANE tid. Kanskje syner namnet her til ein heilag lund LUNDEN WITH A VIEW TO THE SHIELINGS (SETER) Gardane hadde setrar på fjellet for å utnytte utmarksressursar til dyrehaldet. Seterdrifta har vore ein del av jordbruket sidan før vikingtida. Den var på det mest intensive på 1800- og tidleg 1900-talet, for You have now been through our heritage trail. In Lunden you can get a good view of the cultural landscape of i nærleiken av den gamle storgarden på Mykle- å dekkje matbehovet til ei raskt veksande befolkning. Det er i dag nesten inga aktiv seterdrift. Nordfjordeid. But there are further opportunities to explore cultural spots in Eid. For example, the shielings Nordfjordeid si kulturhistorie Buskapen var på setra om sommaren. Tilgangen til store beiteareal auka mjølke- og kjøtproduksjonen are well worth a visit. bust og Eid. på gardane. Budeiene mjølka, kjerna smør og ysta ost på setrane. Mjølk er ferskvare, og måtte derfor vidareforedlast for å kunne halde seg lenger. På nokre gardar vart mjølka sendt heim for vidarefor- The farms kept shielings, a group of mountain huts on the mountains, to have their livestock graze common land. edling der. Vidareforedla mjølkeprodukt vart nytta som mat og handelsvare. Langt tilbake i tid vart På Nordfjordeid kan du følgje historia til levde trehusmiljøet i Eidsgata og Tverrgata frå Shielings have been an important part of agriculture e!d smør brukt til å betale skatt. since before the Viking era, but peaked during the 18th and 19th centuries, when they were needed to supply food to a growing population. Very few shielings are in liv, frå vikingtida heilt fram til i dag, på éin og nyare tid og eksersisplassen, som var landets FRILUFTSLIV PÅ SETRANE operation today. I Eid er setrane prega av opne, grøne setervollar med små bygningar. Dette kulturlandskapet er forma av seterdrifta. Kvar seter er ulik og har sitt unike særpreg. I dag vert setrane for det meste brukte til In Eid the shielings are large, open spaces on the hills and same stad. Trehusmiljøet i Eidsgata og Tverrgata første militære øvingsplass. friluftsliv. Desse turmåla ligg nær sentrum. mountains, with small mountain huts. The cultural lands- cape is shaped as a result of the mountain farming. Today the shielings are mainly used for outdoor activities er frå vår nære fortid, medan klyngetunet på and are popular hiking destinations because of their proximity to the town centre. Lydfil/sound file Myklebust og gravhaugane der vitnar om busetjing Namnet Nordfjordeid STEINALDER BRONSEALDER JARNALDER MELLOMALDER eldre yngre eldre yngre eldre yngre ISTIDA SLUTT NOTID år 0 over mange tusen år og eit maktsenter i vikingtida. 8000 6000 4000 2000 1000 2000 Nordfjordeid ligg ved fjorden med lett tilgang Kr.f. til Hornindalsvatnet. Namnet Eid kjem av Tre område på Nordfjordeid vart i 2014 tekne med plasseringa og har vore i bruk lenge. Det vert i Riksantikvaren sitt NB!-register over nasjonalt enno brukt til dagleg. Nordfjordeid er eit nyare verneverdige by- og tettstadmiljø. Dette var namn og skriv seg frå at poststaden måtte ha Myklebustgarden med gravhaugar frå vikingtida, eit namn som skilde dette eidet frå andre eid. 3 SKILT 3 ved Eidsgata. Historia til framveksten Framveksten av e!d av tettstaden Nordfjordeid og litt om tre- tettstaden Nordfjordeid husmiljøet i Eidsgata og Tverrgata. Trehusmiljøet i Eidsgata og Tverrgata er blant dei best bevarte i Sogn og Fjordane. Husa som vart sette opp frå midten av 1800-talet og utover på 1900-talet, fortel historia om korleis folk budde og livnærte seg her. Framveksten av tettstaden Nordfjordeid Trehusmiljøet i Eidsgata og Tverrgata er blant dei best bevarte i Sogn og Fjordane. Husa som vart sette opp frå midten av 1800-talet og Foto: F.H.A. L. Lunde (1938) Oppgradering av Eidsgata. Undervegs i Sagaløypa finn du 7 skilt med utover på 1900-talet, fortel historia om korleis Modernising of Eidsgata. 7 info.skilt informasjon om dei ulike kulturminna . folk budde og livnærte seg her. THE RISE OF THE TOWN NORDFJORDEID The traditional wooden houses in Eidsgata and Foto: F.H.A. L. Lunde (1898) Tverrgata are among the best preserved in Kulturmiljøa frå nyare og eldre tid gir Det unike trehusmiljøet i Eidsgata, sett frå kyrkjetårnet. Sogn og Fjordane. The houses were built from The wooden houses seen from the tower of the Eid church. mid-1800 onwards and show how people lived and worked here during the 19th century. Nordfjordeid eit spesielt særpreg. In 1649 the country’s first military training EKSERSISPLASSEN ground was established at the farm Osnes by Etablering av eksersisplassen, med tilhøyr- the Eid river. The establishment of Eksersis- ande aktivitet, har vore viktig for utviklinga av plassen, with the activities that followed, was Tettstaden er framleis i utvikling med Nordfjordeid som handelsstad og tettstad. important to the development of Nordfjordeid Eksersisplassen var landets første militære as a commercial center and town. øvingsplass og vart etablert på garden Osnes, ved Eidselva i 1649. People from all over the region gathered to aktivitet som gjer den interessant. I dag participate in military exercises at the Eksersis- plassen. The military activity peaked during the Folk frå heile regionen var årleg samla til 18th and 19th centuries, and attracted many militære øvingar på eksersisplassen. Den people to the town. With them came the demand er kulturopplevingar viktige for livet på militære aktiviteten var størst på 1700- og for special craft services, such as gun makers, 1800-talet og førte til at store mengder folk Foto: F.H.A. L. Lunde saddlers and shoe makers. frå regionen strøymde til Nordfjordeid. Med Militærparade gjennom Eidsgata, ca år 1905. folket kom også behovet for spesielle hand- Military parade through Eidsgata, ca 1905. Nordfjordeid, med Malakoff Rockfestival verkstenester, som til dømes børsemakarar, salmakarar og skomakarar. og Operahuset i spissen. Lydfil/sound file STEINALDER BRONSEALDER JARNALDER MELLOMALDER eldre yngre eldre yngre eldre yngre ISTIDA SLUTT NOTID år 0 6000 8000 4000 2000 Kr.f. 1000 2000 2 4 SKILT 1 i starten av løypa informerar om løypa, SKILT 4 i parkområdet ved Rundehogjen fortel Kyrkjestaden Eid Nordfjordeid si kulturhistorie og det levde liv Kongegrav i Nordfjord historia om kongegrava og det brente skipet. Her har det stått kyrkje sidan mellomalderen. Mange kyrkjer har avløyst kvarandre fram gjennom på Nordfjordeid. Her på marka ligg gravhaugen Rundehogjen frå siste del av 800-talet. Inne i den imponerande gravhaugen I tillegg blir det her planlagt ny park i samsvar tidene. På Eid slik som andre stader, var det vanleg å bygge ny kyrkje der den gamle stod. var det restar av eit brent vikingskip. Skipsgraver frå 800-talet er tolka som kongelege graver. Den gravlagde må ha vore kong Audbjørn, konge i Firdafylket. Han fall i slag på Sunnmøre mot kong Harald med godkjend reguleringsplan for området. SKILT 2 ved kyrkja fortel om kristninga, kyrkje- Hårfagre. historia og Eidskyrkja, og kvifor den ligg der Kongegrav i Nordfjord den ligg. Rundehojen er ein gravplass frå siste del av 800-talet. Inne i den imponerande gravhaugen Foto: Knut Brekke (2016) Dragseidspelet, Selje (2011) Kyrkjestaden Eid Illustrasjon: Arkikon AS (2016) var det restar av eit brent vikingskip.