ŞURKAV sayı 23 EYLÜL 2015 Kültür Sanat Tarih ve Turizm Dergisi ŞANLIURFAULUCAMİ HAZİRESİNDEKİ KADINMEZARTAŞLARI Yaşar Kemal ve Prof. Dr. M. Fuad Urfa'da Son Kutsanmış Kent Edessa (Şanlıurfa) Fikret Otyam'da KÖPRÜLÜ'nün Osmanlı Mebusan Hz. İsa ve Abgar Mektuplaşması UrfaSevgisi Urfa'yaGelişleri MeclisiSeçimi KutsalMendil&KutsalKefen… Vakıfların memleketimizin önemli bir servetini oluşturduğu herkesçe bilinmektedir. Bu servetten millet ve memleketi gerektiği şekilde faydalandırabilmek için bütün bakanlar kurulunun ve hatta yüce meclisin bu hususu önemle inceleyerek bu büyük müessesenin harap olmaktan korunmasını ve memlekete faydalı bir hale getirilmesini temenni ederim. ŞURKAV Kültür Sanat Tarih ve Turizm Dergisi İçindekiler 2 Sunuş Yıl: 8 • Sayı: 23 • Eylül 2015 İzzettin KÜÇÜK / Şanlıurfa Valisi Yaşar Kemal ve Fikret Otyam'da Urfa Sevgisi 3 Abdurrahim DİNDARZADE SAHİBİ Prof. Dr. M. Fuad KÖPRÜLÜ'nün İzzettin KÜÇÜK Şanlıurfa Valisi / ŞURKAV Başkanı Urfa'ya Gelişleri (1948-1949-1950-1956) 10 YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ Mehmet KURTOĞLU Şükrü ÜZÜMCÜ ŞURKAV Genel Sekreteri Urfa'nın Tarihi Sokaklarında EDİTÖR Umutsuz Bir Bekleyiş… Öğr. Gör. S. Sabri KÜRKÇÜOĞLU 15 Şahin DOĞAN HUKUK DANIŞMANI Av. Müslüm C. AKALIN Kutsanmış Kent Edessa (Şanlıurfa) YAYIN KURULU Prof. Dr. Abdullah EKİNCİ Hz. İsa ve Abgar Mektuplaşması Prof. Dr. Yusuf Ziya KESKİN Kutsal Mendil & Kutsal Kefen… Prof. Dr. Mehmet ÖNAL 20 Yrd. Doç. Dr. A. Cihat KÜRKÇÜOĞLU Öğr. Gör. S. Sabri KÜRKÇÜOĞLU Yrd. Doç. Dr. Mahmut ÖZTÜRK Abdullah BALAK Halil ALTINGÖZ Urfa'da Son Osmanlı ŞURKAV YÖNETİM KURULU Mebusan Meclisi Seçimi Tarık AÇIKGÖZ / Vali Yardımcısı 27 Adil SARAÇ Müslüm C. AKALIN Zeki ERDEM İ. Bakır CANBAZ Urfa Tarihi İle İlgili Eserleriyle Tanınmış Öğr. Gör. Kemal KAPAKLI Öğr. Gör. S.Sabri KÜRKÇÜOĞLU 30 Tarihçi ve Bizantolog Prof. Dr. Işın Demirkent GÖRSEL YÖNETMEN Selahattin E. GÜLER Mustafa AKGÜL SEKRETERYA Halk Oyunları Giysisinde Gelenekseli Salih KAPLAN Yeniden Tasarlama ve Uygulama Süreci 33 İLETİŞİM İsmail SÜNGER ŞURKAV İdare Merkezi Yusufpaşa Mah. Sarayönü Cad. 886. Sk. Urfalı Bestekârlar: 18 No:27 ŞANLIURFA Tel : 0.414. 215 65 27 - 215 82 00 (Pbx) AHMET CANKAT Fax: 0.414. 216 89 02 37 e-mail : [email protected] Abdullah BALAK web adresi: www.surkav.org.tr Ön Kapak Şanlıurfa Ulu Cami Haziresinde Şanlıurfa Ulu Camii ve Kentin Güneyi (Fotoğraf: S. Sabri KÜRKÇÜOĞLU) 44 KADIN MEZAR TAŞLARI Doç. Dr. Hikmet ATİK Arka Kapak Haleplibahçe Müze Kompleksi (Fotoğraf: Fuat BADILLI) 55 Urfalı Şeyh İsa Efendi Bekir Sıtkı SEZER Dergideki Yazıların Sorumluluğu Yazarına Aittir. Kaynak Gösterilerek Alıntı Yapılabilir. DÂRÜLELHÂN 1926 Yılı Derlemelerinde BASKI Urfa Türküleri - 10 - Kurtuluş Matbaası - ŞANLIURFA 57 TLF: 0414 313 65 65 Halil ALTINGÖZ ŞANLIURFA İLİ KÜLTÜR EĞİTİM SANAT VE ARAŞTIRMA VAKFI YAYINIDIR Türkçe'nin Urfa Ağzı… 62 ISSN 1308-3449 Mehmet Faruk HABİBOĞLU 4 Ayda Bir Yayınlanır (Ocak - Mayıs - Eylül) ÜCRETSİZDİR Şanlıurfa'danSelâm Ülkemizin önemli tarım ve turizm merkezlerinden biri olan Şanlıurfa’da turizmin hak ettiği yere gelmesi konusunda yürü- tülen çalışmalara özel önem vermekteyiz. Arkeoloji dünyasının en önemli keşiflerinden biri olan, Şan- lıurfa il merkezine 18 km uzaklıkta bulunan dünyanın en eski ta- pınağının ve yerleşiminin yer aldığı Göbelitepe’deki kazı alanı sağlıklı bir donatıya kavuşturuldu. Ziyaretçilerin her türlü ihti- yaçlarının karşılanabileceği otopark, kafeterya, satış stantları, ahşap yürüme yolları gibi mekânlar ziyaretçilerin hizmetine su- nuldu. Harran Üniversitesi Arkeoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Meh- met Önal başkanlığında yürütülen “Tarihi Harran Şehri”ndeki kazı çalışmaları başarılı bir şekilde devam etmektedir. Sur için- de yer alan önemli yapılar kazılar sonucu ortaya çıkarılmakta- dır. UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’nde de bulunan Har- ran ören yerindeki bu kazı çalışmalarına her türlü desteği sağ- lamaktayız. Birkaç sene içinde Harran, bölgenin en önemli tu- ristik merkezlerinden biri olacaktır. Şanlıurfa geleneksel el sanatlarının hediyelik eşya olarak yeniden tasarlanarak üretilmesi için ŞURKAV bünyesinde yeni bir projeyi başlatmış bulunuyoruz. El sanatlarında ortaya çıka- cak yeni ürünlerle ilimizin bu kültür değerlerini ziyaretçilere sun- muş olacağız. Yeni atölyeler ile birçok el sanatımız canlanmış olacaktır. Kültürel değerleri yaşatarak bizden sonraki nesillere ak- tarmak hepimizin görevidir. ŞURKAV; Kültür-sanat faaliyetleri, eğitim, araştırma, yayıncılık, müzecilik ve tarihi yapı restoras- yon çalışmalarıyla kültür mirasımızı gelecek nesillere aktarma- ya çalışmaktadır. Şanlıurfa'nın kültür, sanat, tarih ve turizm değerlerini araş- tırarak okuyucularımıza ve tüm dünyaya tanıtmak amacıyla ya- yınlanan dergimizde yer alan yazıları keyifle okuyacağınızı umuyorum. Dergimize yazılarıyla katkı sunan değerli yazarları ve der- ginin hazırlanmasında emeği geçenleri kutluyorum. Tüm Şan- lıurfalılara ve Şanlıurfa dostlarına selam, sevgi ve saygılarımı sunuyorum. İzzettin KÜÇÜK Şanlıurfa Valisi ŞURKAV Başkanı YaşarKemalveFikretOtyam'da UrfaSevgisi “O iyi insanlar, o güzel atlara bindiler çekip gittiler.” Abdurrahim DİNDARZADE Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni [email protected] İnsan; geçmişinin belirsizliğini, pusunu keşfettiği an, dur- ve Urfalıya bakış açılarını aktarmaya ça- durulması olanaksız bir yürüyüş başlıyor zihninde. Kendini lışacağız. anlama, anlamlandırma çabası mı bu, zamanın eriyişine dik- Hem Fikret OTYAM hem de Yaşar lenme boşunalığı mı? Belli değil tam. KEMAL; Urfa notlarını, Antep’ten oto- Enis BATUR, ’’ŞEHREN’İS’’ adlı kitabında Napoli’yi yu- büse bindikleri anda yazmaya başla- karıdaki cümlelerle anlatmaya başlıyor. Şehirler ve yazarlar mışlar. arasındaki ilişkinin derinliğinde yelken açmak, insanda hem Fikret OTYAM “HA BU DİYAR’’ yaşama sevinci hem de yolculuk etme hevesi doğurur. Göz- kitabının ‘’Urfa’ya‘’ adlı yan başlı- lem gücünün derinliği ve kelimelerin ahengi, beni daima se- ğında Antep’ten kalkan Urfa oto- yahat ve mekân üzerine yazılmış röportaj kitaplarını biriktir- büsünün radyolu ve gıcır gıcır ol- meye ve okumaya yöneltmiştir. Yazarın bakış açısıyla bir duğunu söyledikten sonra, oto- şehri adımlamanın mutluluğuna gark olup, onunla beraber büsün içindeki davudi bir sesle yolculuk etmenin hazzına varmak büyülü bir dünya sunar Kuran-ı Kerim okuyan hafızın et- okuyucuya oturduğu yerde. kisinde kalarak duygularını Bu yıl içinde iki büyük yazarı, Urfalı olmayan iki Urfa sev- şöyle aktarıyor. ’’Hafızın sesi dalısını kaybettik. Yaşar KEMAL ve Fikret OTYAM. Yıllarca otobüstekileri bir hoş etti. Yol farklı gazetelerde çalışıp birbirlerinden haber atlatma müca- güzel. Kuran-ı Kerim sanki delesine giren iki kadim dostun aynı yıl vefat etmesi, yerel kül- otobüsün içinde okunuyor. türün deyimiyle “birbirlerine çok doğrularmış’’ sözünü anım- Kimsede çıt yok! Sadece motorun samamızı sağlıyor. Bıraktığı eserlerle hep yaşayacak olan İki kendine has vızıltısı. Yolcular sağ ayaklarını altları- büyük ustanın ortak noktalarını sıralarsak ‘’Urfa sevdası’’ üst na almaya başladılar; tesbihler çıktı, şapkalar ters döndü. sıralarda yer alacaktır. Bu yazımızda bu iki sanatçının Urfa’ya Ben bu kadar güzel, insana bu kadar hüzün veren bir ses ŞanlıurfaKültürSanatTarihveTurizmDergisiMayıs2015 3 duymadım. Dik duran başlar düştü, düştü, başka âlemlere Yüzleri kapkara kesilmiş, hiçbirinde adamlık hali kalmamıştı. uçtu gitti. Bir aralık hafız okumaktan çıktı sanki.’’ Sala bindik. Dolduk. Elli kişi kadarız. Salı kıyının sığından kur- Birecik köprüsü yapılana kadar, Urfa ile Antep arası yol- tarmak için bir hayli zaman geçti. İnleye inleye küreklere ya- culuk yapmanın büyük bir eziyet olduğunu eski Urfalıların pıştılar kürekçiler. Su bizi ta aşağılara aldı götürdü. Her neyse, hepsi bilirler. O dönemde yolculuk yapmış her insanın mu- bin bir bela, korku içinde karşıyı bulduk.’’ hakkak Fırat ile ilgili anlatacak birkaç cümlesi vardır. Anlatılan- İnsanın her zaman doğaya karşı bir mücadele içinde ol- ların çoğu komik gibi dursa da, dönemin sıkıntısını gözler duğunu ve bu mücadeleyi bir şekilde kazandığının somut ör- önüne seriyor. neğidir herhalde Birecik’te salcılık yapmış insanlar. OTYAM, Fırat kenarında geldikten sonra otobüsten atla- Köprü inşaatının neden durduğunu sorduğu Birecikliler- yan herkesin Fırat’a koştuğunu ve Fırat’tan yardım umduğu- den aldığı cevap, dönemin ekonomik yapısını da kapsayacak nu söylüyor. ’’Yangını Fırat söndürür, adamı Fırat serinletir.’’ Ta- şekildedir. ’’Demir yokmuş da ondan.’’ Köprünün sadece iki şımacılıkta kullanan gemileri bir kibrit kutusuna benzetip, ya- ayağının yapılmadığını söyleyerek -hem insani açıdan hem radana sığınıp bindiğini ve insanların bu kibrit kutusunu karşı- de ekonomik açıdan- yazısında adeta yetkililere yalvararak ya geçirirken nasıl gayret sarf ettiğini belirterek, yapılmakta bir an önce bitirilmesini istiyor. Urfa’nın bereketli bir il olduğu- olan Birecik Köprüsü inşaatını görünce bu eziyetlerin ve bu nu ekleyerek kurtuluşunun ancak Birecik Köprüsü’nde oldu- tehlikeli taşımacılığın bir anı olarak kalacağını düşünerek ge- ğunu belirtiyor Yaşar KEMAL. leceğe umutla bakıyor. Kürtçe ve Arapça kelimeler, her iki yazarımızın da metin- Yaşar KEMAL ise, Antep-Urfa arasındaki yolculuğunu lerinde yer alıyor. Özellikle OTYAM’ın Harran’ı anlattığı kısım- ’’Fırat Nehrini sallarla geçiş’’ başlığı adı altında anlatıyor. Fik- larda Arapça kelimeler sıklıkla göze çarpıyor. Otobüsteki 81 ret OTYAM’ın ki gibi rahat bir yolculuk yapamamış. Otobüs ko- yaşındaki bir ihtiyarın Türkçe, Arapça ve Kürtçe şarkılar mırıl- ridorunda, kahvelerdeki gibi küçük iskemleler üzerinde halka dandığını hayretler