Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak SARRERA Zerrendak Guztira 8.414 sarrera daude, lau arlo nagusitan sailkatuak eta 8 zerrendatan banatuak. Hona hemen sailak: 1. Toponimia (leku-izenak) Hiru zerrenda daude: 1.1. Toponimia historikoa (politikoa batez ere) 1.2. Gaur egungo toponimia (fisikoa eta politikoa) 1.3. Euskal Herriko hidronimo nagusiak (ibaiak, urtegiak...) Euskal Herriko bestelako leku-izenak, hala nola herriak, udalerriak, probintziak eta mendiak, lehendik erabakita ditu Euskaltzaindiak (edo erabaki bidean) eta Euskaltzaindiaren web gunean aurki daitezke: http://www.euskaltzaindia.net/eoda/). Zerrenda honetan hidronimo nagusiak (ibaiak, urtegiak, kanalak...) ematen dira, eta proposamen gisa eskaintzen dira, ez baitaude Euskaltzaindiak araututa. 2. Antroponimia (pertsona-izenak) Bi zerrenda daude: 2.1. Euskal Herritik kanpoko pertsona-izenak 2.2. Euskal Herriko pertsona-izenak 3. Bestelako onomastika 3.1. Zerrenda bakar batean sartu dira leku-izenak, pertsona-izenak edo artelanen izenak ez diren gainerako guztiak, Euskal Herrikoak zein kanpokoak. 4. Artelanak 4.1. Euskal Herritik kanpoko artelanak 4.2. Euskal Herriko artelanak I Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak Zerrendak ulertzeko oharrak • Euskarazko izenak '-a' edo '-ak' amaiera duenean, eta '-a' hori berezkoa ez bada, ondoan '(-a)' edo (-ak) jarri da toponimoetan, artikulua dela zehazteko. Adibidez, Afrikako Adarra (-a)'. Horrek esan nahi du deklinatzeko orduan 'a' hori ez dela kontuan hartzekoa, eta, beraz, 'Afrikako Adarrean, Afrikako Adarreko...' deklinatuko da. Toponimiatik kanpo, ez da esplizitatu. Halaber, toponimoa izanagatik, toponimoa osatzen duen azken hitza arrunta bada, ez da esplizitatu. Adibidez, 'Txinako Harresi Handia' agertzen da zerrendan, eta ez 'Txinako Harresi Handia (-a)'. • Batzuetan, parentesi artean, erabilera adierazteko adibideak jarri dira. Adibidez, 'Rift (Rift harana, -a)' jarri da adierazteko leku-izena 'Rift' dela baina 'Rift harana' ere esan daitekeela adierazteko. • Zenbaitetan, parentesi artean jarri dira aukerakoak diren parteak. Adibidez, 'Santiago (Konpostelakoa)' toponimoaren bigarren partea aukerakoa da, 'Santiago' edo 'Santiago Konpostelakoa'. Beste batzuetan, parentesi artean eskaintzen da jatorrizko hizkuntzan utzitako izenaren esanahia. Adibidez, 'Sturm und Drang («Ekaitza eta Oldarra»)'. • Ordinala duten pertsona-izenen kasuan, kontuan izan ordinala beti deklinatzen dela, baita aposizioetan ere. Adibidez, 'Justiniano I.a' pertsona-izena honela erabiliko da testuan: 'Justiniano I.a enperadorearen garaian...' eta ez *'Justiniano I. enperadorearen garaian...'. Beste hainbeste izengoitiak aipatzen direnean ere. Adibidez, 'Ivan IV.a Izugarria' eta ez *'Ivan IV. Izugarria'. • Izen bat baino gehiago erabil daitezkeenean, barra etzan batez '/' bereizi dira izenak. Adibidez: 'Kongo/Zaire'. Horrek esan nahi du, ibaia izendatzeko 'Kongo' zein 'Zaire' erabil daitezkeela. • Koma erabili da, zenbaitetan, zerrendan dagoen ordena behartua dela adierazteko (bilatzea erraztearren aldatu da berezko ordena batzuetan). Adibidez, 'Alto, El' eta 'Grezia, Antzinako' agertzen da zerrendan. Horrek esan nahi du 'El Alto' eta 'Antzinako Grezia' direla berez. • Euskararako proposatzen den formarekin batera, askotan ematen dira erdal formak ere, hau da, gaztelania, frantsesa edota ingelesa. Hartara, erabiltzaileak ezagutzen duen erdal forma bilatu eta dagokion euskal forma aurkituko du ondoan. Nolanahi ere, hiru erdaretako formak ez dira sistematikoki bete. II Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak Zerrendetan erabilitako laburduren irakurbidea 1. Pertsona-izenen zerrendetan Ark. Arkitektura ber. bertsolaria bes. bestelakoa Bib. Bibliakoa bid. bidaiaria Enp. Enpresa-mundua Erl. Erlijioa err. errege-erreginak, enperadoreak Esk. Eskultura Esz. Eszena izg. izengoitia j.i. jatorrizko izena Jak. Jakintza Kir. Kirola Lit. Literatura mil. militarra, militar politikaria edo kidekoa Mus. Musika per. pertsonaia historiko orokorra Pin. Pintura Pol. Politika Zin. Zinema III Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak 2. Bestelako onomastikan Art. artelanetako animalia, gauzaki eta pertsonaien izenak; arkitekturako obrak eta antzekoak; gizakiak egindako gauzakiak bes. bestelakoa din. dinastia era. erakundeak, taldeak, elkarteak, alderdi politikoak, militarrak, erlijio-ordenak... fam. familia Hist. era guztietako gertaera historikoak: gerrak, guduak, itunak... aro. historia, geologia eta historiaurreko aldi eta aroak Mit. Mitologia 3. Artelanetan ald. aldizkaria Ark. Arkitektura Esk. Eskultura Esz. Eszena Lit. Literatura Mus. Musika Pin. Pintura Zin. Zinema IV Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak 1.1. Toponimia historikoa Euskara Gaztelania Frantsesa Ingelesa Oharra Abidos Abydos / Abidos Abydos Abydos Adengo Protektoratua Adén, (protectorado de) Aden, protectorat d' Aden Protectorate (-a) Afrika Prokontsularra (-a) África Proconsular Afrique proconsulaire Akad Acad Akkad Akkad Akaia Acaya Achaïe Achaea Akhetaton Ajtaton Akhetaton Akhetaton Akilea Aquilea Aquilée Aquileia Akisgran Aquisgrán Aix-la-Chapelle Aachen Aachen-en izen historikoa da Akre Akko-ren izen historikoa da Alamein Alamein (El-) Alamein (El) Alamein, el- Albret Labrit Albret / Labrit Alemaniako Errepublika República Democrática République German Democratic Demokratikoa (-a) Alemana Démocratique Republic Allemande Alexandria Alejandría Alexandrie Alexandria Ali Kosh Ali Kosh Ali Kosh Anáhuac Anáhuac Anáhuac Anáhuac Andalus, Al Andalus, al- 1 Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak Angora Angora o Ancyra Angora edo Ancyre Angora or Ancyre Ankara-ren izen historikoa da Arabiar Errepublika República Árabe Unida République Arabe Unie Mapa historikoetan Batua (-a) (AEB) laburdura jartzeko premia balego, laburdurak zer esan nahi duen argitu beharko litzateke, Ameriketako Estatu Batuekin ez nahasteko Argolida Argólida Argolide Argolid / Argolis Arkadia Arcadia Arcadie Arcadia Armorika Armórica Armorique Armorica, Aremorica Asiako Probintzia Asia, (provincia de) Asie, (province d') Asia (province of) Asiria Asiria Assyrie Assyria Asur Assur Assour / Assur Ashur / Assur Aturbe Tarbes Tarbe-ren izen historikoa da Auski Auch Auch Auch Auchen forma historikoa da Austrasia / Ekialdeko Austrasia / Reino del Austrasie / royaume de Austrasia Erresuma Este l'Est Austria-Hungariako Austria-Hungría o Empire Austro-Hongrois Austria-Hungary / Austro- Inperioa (-a) Imperio austrohúngaro Hungarian Empire Aventinoa (-a) (Aventino Aventino Aventin (mont) muinoa, -a) Babilonia Babilonia Babylone Babylon 2 Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak Banshan Banshan o Pan-shan Banshan Barcino Barcino Bartzelonako Konderria Barcelona, condado de (-a) Bataviako Errepublika República Bátava République Batave Batavian Republic Beidha Bayda' (al-) Beidha Baydā', Al- / Beidha / Beida Berito Berito Betika Bética Bétique Betis Betis Bi Sizilietako Erresuma Dos Sicilias, (Reino de Deux-Siciles, (royaume Two Siciles, Kingdom of the las) des) Biblos Biblos Byblos Byblos Birsa Byrsa Byrsa Bitinia Bitinia Bithynie Bythynia Bizantziar Inperioa (-a) / Imperio bizantino edo Empire Byzantin / Byzantine Empire / Eastern Ekialdeko Erromatar Imperio Romano de Empire romain oriental Roman Empire Inperioa (-a) Oriente Bizantzio Bizancio Byzance Byzantium Borsippa Borsippa o Barsippa Borsippa Borsippa Bosforoko Erresuma Bósforo, (reino del) Bosphore, royaume du Bosporus, Kingdom of the Britania Britania Bretagne Britania Bubastis Bubastis Boubastis / Bubastis Bubastis 3 Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak Burgundia Borgoña Bourgogne Burgundy Borgoina-ren izen historikoa da Calagurris Calagurris Calagurris Kalagorri-ren latinezko izena da Carthaginensis / Kartago cartaginense, province of Carthaginensis Novako Probintzia carthaginensis Çatal Höyük Çatal Höyük Çatal Höyük Çatalhüyük Chichén Itzá Chichén Itzá Chichén Itzá Chichén Itzá Cordou Córdoba, caliphate of Dair al Bahri Dayr al-Baharī Deir el-Bahari Dayr al-Bahrī Dazia Dacia Dacie Dácia Delfos Delfos Delphes Delphi Delos Delos Délos Delos Dirrakio Dyrrakhion Dyrrachium Dur Sharrukin Dur Sarrukīn Dur-Sharrukīn Dur Sharrukin Dura-Europos Dura Europos Doura-Europos Dura-Europus Edesa Edesa Édesse Edessa Efeso Éfeso Éphèse Ephesus Egipto Beherea (-a) Bajo Egipto Basse-Égypte Lower Egypt Egipto Garaia (-a) Alto Egipto Haute-Égypte Upper Egypt Ekbatana Ecbatana Ecbatane Ecbatana Hamadanen izen historikoa Ekialdeko Afrika África Oriental Alemana Afrique-Orientale German East Africa Allemande / Est-Africain 4 Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak Alemaniarra (-a) Allemand Ekialdeko Afrika África Oriental Británica Afrique-Orientale British East Africa Britainiarra (-a) Anglaise, Est-Africain Britannique Ekialdeko Erromatar Imperio romano de Empire Romain d’Orient Eastern Roman Empire Inperioa (-a) oriente Ekialdeko Indiak Indias Orientales East Indies Ekialdeko Prusia Prusia Oriental Prusse-Orientale East Prussia Ekuatore Afrika África ecuatorial Afrique-Équatoriale French Equatorial Africa Frantsesa (-a) francesa Française Elam Elam Élam Elam Eldorado Dorado (el) Eldorado Eldorado Elea Elea EléeÉlée Elea Eliz Estatuak (-ak) Estados de la Iglesia États de l’Église