ŚCIEŻKA PRZYRODNICZO­ ­DYDAKTYCZNA „STARORZECZE BUGU” Strzelecki 816 1 10 9 woj. lubelskie 2 Dolina Środkowego Bugu Bug Park UKRAINA 3 Starosiele- -Ośrodek Poleska Dolina Bugu 4 816 5 Bug Granice parku krajobrazowego Krajobrazowy 8 Ścieżka przyrodnicza 1 Tablice na trasie ścieżki Obszary chronionego krajobrazu Specjalne obszary ochrony siedlisk 7 Obszary specjalnej ochrony ptaków Lasy 6 200 400 m 100 0 200 Ścieżka przyrodnicza w całości położona jest na terenie gminy Dubienka i rozpoczyna się w miejscowości Starosiele. Ma kształt pętli o długości 3,3 kilometra. Czas jej przejścia to około 1–1,5 godz. Ścieżka jest dostępna dla rowerzystów. Na jej trasie umieszczono 10 tablic edukacyjnych. Ścieżka łączy się z czerwonym „Nadbużańskim” szlakiem pieszym PTTK, który biegnie wzdłuż koryta rzeki Bug. Podczas wiosennych roztopów część doliny rzecznej wypełnia się wodą. Wędrowanie o tej porze roku może być nie lada wyzwaniem. nie lada być może roku porze o tej wypełnia się wodą. Wędrowanie rzecznej doliny część roztopów wiosennych Podczas 4 ŚCIEŻKA PRZYRODNICZO-DYDAKTYCZNA “STARORZECZE BUGU” Lasy Strzeleckie Lasy STRZELECKI PARK KRAJOBRAZOWY Strzelecki Park Krajobrazowy utworzono akumulacji, głównie typu jeziornego, lo- w 1983 roku (powierzchnia 11 400 ha), jako dowcowego i rzeczno-lodowcowego. Do- jeden elementów Ekologicznego Systemu minują tu obszary płaskie urozmaicone pa- Obszarów Chronionych byłego wojewódz- górkami o niewielkiej wysokości względnej. twa chełmskiego. Park położony jest w po- Najbardziej czytelną formą jest rozległa wiecie chełmskim, na terenie gmin Dubien- dolina Bugu, osiągająca największą szero- ka i Białopole oraz w powiecie hrubieszow- kość w północnej części Parku. Rzeka ma skim na terenie gmin Horodło i Hrubie- charakter naturalny, tworzy liczne zakola, szów. Otaczająca go otulina (powierzchnia występujące w szczególnym zagęszczeniu 11 486 ha) w części stanowi wschodnią na odcinku Skryhiczyn – Dubienka i w oko- część Grabowiecko-Strzeleckiego Obszaru licy Matcza. Pozostałością wielu dawnych Chronionego Krajobrazu. odciętych przez rzekę zakoli są starorzecza, Celem utworzenia Parku jest ochrona zwar- tak zwane „bużyska”. tego kompleksu Lasów Strzeleckich wraz z fragmentem doliny Bugu. Bug jest jedną z ostatnich dużych europejskich rzek o nie- uregulowanym korycie. Jej długość to 772 kilometry, z czego 363 kilometry to odci- nek graniczny. Park charakteryzuje uboga rzeźba terenu ukształtowana przez procesy ŚCIEŻKA PRZYRODNICZO-DYDAKTYCZNA “STARORZECZE BUGU” 5 Orlik krzykliwy - piskle na gnieździe - piskle Orlik krzykliwy ŚWIAT ZWIERZĄT Na terenie Parku stwierdzono największe bobrów, wydr, ryjówek aksamitnych i ma- zagęszczenie ptaków drapieżnych w Pol- lutkich, nornic rudych i łasic. Żyją tu też sce. Liczne są tu: myszołowy, jastrzębie nietoperze, między innymi: nocki Bechste- i trzmielojady. Wysoka jest także liczeb- ina oraz nocki rude i Natterera, poza tym ność puszczyków. Wysoko na dębach lub borowce wielkie i Leislera, mopki, gacki sosnach gniazda zakładają orliki krzykli- brunatne i mroczki posrebrzane. we, które są symbolem Parku. Występują Rzeka Bug obfituje w wiele gatunków ryb. tu także między innymi: bociany czarne, Szczupaki i sumy osiągają tu rekordowe jarząbki, siniaki, muchołówki małe oraz rozmiary. muchołówki białoszyje, których populacja osiąga tu rekordowe zagęszczenie w skali europejskiej. W dolinie Bugu spotkać można też: błot- niaki łąkowe, rybitwy białowąse, derkacze, słowiki szare i rdzawe, krwawodzioby, czaj- ki, dubelty, bąki, zimorodki, brzegówki oraz odnaleźć gniazda remizów. Gromadę ga- dów reprezentuje niewielka populacja za- grożonych w Europie żółwi błotnych. Wśród ssaków warto wymienić występowanie: 6 ŚCIEŻKA PRZYRODNICZO-DYDAKTYCZNA “STARORZECZE BUGU” Pełnik europejski Pełnik ŚWIAT ROŚLIN Strzelecki Park Krajobrazowy jest typowym jajowata, wawrzynek wilczełyko i miodow- parkiem leśnym. Lasy stanowią 64% jego nik melisowaty. powierzchni. Wyróżniono tu 12 typów siedli- Najcenniejsze fragmenty Strzeleckiego Par- skowych lasu, wśród których dominują las ku Krajobrazowego, o wysokich walorach świeży, las mieszany świeży i las wilgotny, przyrodniczych, objęte są dodatkową ochro- mniejszy jest udział: olsów, lasów miesza- ną prawną jako cztery Obszary Natura 2000 nych, borów mieszanych i borów świeżych. obszary specjalnej ochrony ptaków: „Lasy W drzewostanie dominują: dąb szypułkowy, Strzeleckie” i „Dolina Środkowego Bugu” sosna i grab. Łąki i pastwiska stanowią 11% oraz specjalne obszary ochrony siedlisk: powierzchni Parku. Charakterystycznym ga- „Uroczyska Lasów Strzeleckich” i „Poleska tunkiem runa lasów Strzeleckiego Parku Kra- Dolina Bugu”, a także dwa rezerwaty przy- jobrazowego jest barwinek pospolity. Jed- rody „Siedliszcze” i „Liski”. Na terenie Par- nym z piękniejszych storczyków występują- ku lub w jego sąsiedztwie zlokalizowanych cych na tych terenach jest obuwik pospolity. jest 11 pomników przyrody – 6 pojedynczych Charakterystyczną rośliną dla Parku jest drzew i 5 grup drzew. Jednym nich jest jesion pierwiosnek wyniosły, uznawany za ro- wyniosły w Siedliszczu, pod którym umiesz- ślinę górską, spotykane są też rzad- czono tablicę upamiętniającą profesora Ja- kie rośliny jak: lilia złotogłów, buławnik nusza Janeckiego, przyrodnika, społecznika, wielkokwiatowy oraz pełnik europejski, inicjatora utworzenia Strzeleckiego PK i re- gnieźnik leśny, ciemiężyca zielona, listera zerwatu przyrody „Siedliszcze”. ŚCIEŻKA PRZYRODNICZO-DYDAKTYCZNA “STARORZECZE BUGU” 7 Rezerwat „Liski” Rezerwat utworzono w 1978 roku (po- wierzchnia 93,6 ha) w celu zachowania drzewostanu dębowego oraz dębowo- -sosnowego naturalnego pochodzenia. Występuje tu również lokalny ekotyp so- sny, tak zwana „sosna matczańska”, której charakterystyczną cechą jest dachówko- wato wykształcona kora. Charakterystycz- nymi ptakami rezerwatu są muchołówki białoszyje. Rezerwat „Siedliszcze” Rezerwat powstały w 1975 roku (powierzch- nia 15,2 ha) położony jest w północnej czę- ści Strzeleckiego Parku Krajobrazowego. Utworzono go w celu zachowania miejsc lęgowych orlików krzykliwych. Obuwik pospolity Dzwonek skupiony Storczyk krwisty 8 ŚCIEŻKA PRZYRODNICZO-DYDAKTYCZNA “STARORZECZE BUGU” Kościół w Dubience Kościół TURYSTYKA Strzelecki Park Krajobrazowy i jego okolice h murowana, bizantyjsko-ruska cerkiew są ważnym ośrodkiem turystycznym regionu. z XIX wieku w Dubience, Szczególnie polecany jest amatorom turystyki h Pałac Myśliwski w Maziarni Strzeleckiej kwalifikowanej – pieszej i rowerowej. Istnieją- z początku XIX wieku, dawna własność ce ścieżki spacerowe i szlaki turystyczne wio- Zamoyskich, dą przez interesujące przyrodniczo i krajobra- h kopiec w Uchańce upamiętniający bi- zowo miejsca, mozaikę pól i kolorowych łąk twę z wojskami rosyjskimi w 1792 roku, o bogatym składzie gatunkowym, malowniczo w której wojskami polskimi dowodził położoną dolinę Bugu, meandry oraz staro- Tadeusz Kościuszko, rzecza Bugu czy różne typy siedliskowe lasów. h miejsce pamięci narodowej na cmen- Do dyspozycji turystów są ścieżki: „Starorzecze tarzu w Dubience, z licznymi mogiłami Bugu” (ZLPK), „Lasy Strzeleckie” (Nadleśnic- partyzanckimi i żołnierskimi oraz po- twa Strzelce), dwa piesze szlaki turystyczne mnikiem ku czci żołnierzy Armii Krajo- PTTK: „Nadbużański” (czerwony) i „Tadeusza wej poległych w latach 1939–1944, Kościuszki” (niebieski) oraz „Nadbużański h zespoły dworskie z parkami w Stefan- Szlak Rowerowy” (czerwony). kowicach i Kopydłowie (XIX wieku), Zwiedzając Park warto obejrzeć kilka zabyt- h pobliskie miejscowości Józefów i Jasieni- ków kultury sakralnej i świeckiej, są to: ca są ośrodkami garncarstwa ludowego, h barokowy kościół parafialny z XVIII wie- a wieś Zagórnik słynie z jednego z najwięk- ku w Dubience, szych w kraju zespołów pszczelarskich. ŚCIEŻKA PRZYRODNICZO-DYDAKTYCZNA “STARORZECZE BUGU” 9 Ekstensywnie użytkowane łąki użytkowane Ekstensywnie ŚCIEŻKA PRZYRODNICZO-DYDAKTYCZNA “STARORZECZE BUGU” Bug to czwarta najdłuższa rzeka w Polsce Tablica 2 – Drzewo podmokłych o długości 772 kilometrów. Na odcinku 363 terenów – olsza czarna kilometrów stanowi granicę z Ukraina i Bia- łorusią. Wypływa na Wyżynie Podolskiej na Charakterystycznym drzewem doliny Bugu Ukrainie, a ujście ma w Jeziorze Zegrzyń- i starorzecza jest olsza czarna, krajowy skim, jest jednocześnie lewym dopływem gatunek drzewa charakterystyczny dla te- Narwi. Bug jest jedną z nielicznych dużych renów podmokłych. Tworzy ona z domiesz- rzek w Europie o bardzo wysokim stopniu ką innych gatunków lasy łęgowe rosnące naturalności. Charakteryzuje się licznymi wzdłuż brzegów rzek, strumieni i zbiorni- meandrami, starorzeczami i naturalną bo- ków wodnych. Rośnie także w bagiennych gatą roślinnością. Brzegi doliny są stosun- lasach liściastych (tworzy tak zwane olsy) kowo strome, skarpy mają nawet 20 me- i na torfowiskach. Znosi stosunkowo dłu- trów wysokości. Rzeka jest wyjątkowo głę- gotrwałe podtopienia na wiosnę, może na- boka, przy nierównym urozmaiconym dnie. wet miesiąc stać w wodzie. Pędy olszy są zwykle nagie, za młodu lep- Tablica 1 kie. Pąki osadzone na trzoneczkach, czer- wonawe, buławkowatego kształtu, okryte Tablica informacyjna z mapą przedstawia- dwiema łuskami. Olsza czarna ma liście jącą przebieg ścieżki oraz lokalizację kolej- okrągławe lub odwrotnie jajowate, z tępym nych tablic na trasie ścieżki. lub wyciętym wierzchołkiem, długości 4–10 10 ŚCIEŻKA PRZYRODNICZO-DYDAKTYCZNA “STARORZECZE BUGU” Olsza czarna-szyszk szybko. W młodości ma wąską, regular- ną sylwetkę, z jej wiekiem korona staje się szersza. Pokrój jest charakterystyczny, spotykany