Wybrane aspekty funkcjonowania Sejmu w latach 1997–2007 pod redakcją Jacka K. Sokołowskiego i Piotra Poznańskiego SEJM.indb 1 2009-03-31 16:06:30 Wybrane aspekty funkcjonowania Sejmu w latach 1997–2007 pod redakcją Jacka K. Sokołowskiego i Piotra Poznańskiego Autorzy Jacek K. Sokołowski, Piotr Poznański, Wojciech Słomczyński, Antoni Dudek, Grzegorz Harańczyk, Kinga Studnicka, Krzysztof Streb ◆ Członkowie zespołu badawczego wykonujący samodzielne zadania badawcze Krzysztof Ciesielski, Krzysztof Streb, Kinga Studnicka, Grzegorz Harańczyk ◆ Pozostali członkowie zespołu badawczego: Justyna Bysiek, Michał Gemza, Agnieszka Korotusz, Anna Kruczek, Monika Mazur, Joanna Siejka, Rafał Wolfinger Kraków 2008 SEJM.indb 3 2009-03-31 16:06:30 Rada Wydawnicza Krakowskiej Szkoły Wyższej im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego: Klemens Budzowski, Maria Kapiszewska, Zbigniew Maciąg, Jacek M. Majchrowski Recenzja naukowa: Prof. dr hab. Marek Bankowicz (Instytut Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych, Uniwersytet Jagielloński) Projekt okładki i stron tytułowych: Joanna Sroka Adiustacja: Zespół Praca naukowa finansowana ze środków na naukę w latach 2006–2008 jako projekt badawczy własny Nr 1 H02E 052 30 Copyright© by Krakowska Szkoła Wyższa im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Kraków 2008 ISBN 978-83-7571-037-3 Żadna część tej publikacji nie może być powielana ani magazynowana w sposób umożliwiający ponowne wykorzystanie, ani też rozpowszechniana w jakiejkolwiek formie za pomocą środków elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych, bez uprzedniej pisemnej zgody właściciela praw autorskich Na zlecenie: Krakowskiej Szkoły Wyższej im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego www.ksw.edu.pl Wydawca: Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne sp. z o.o. – Oficyna Wydawnicza AFM Kraków 2008 Sprzedaż prowadzi Księgarnia Krakowskiego Towarzystwa Edukacyjnego sp. z o.o. Kampus Krakowskiej Szkoły Wyższej im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego ul. Gustawa Herlinga-Grudzińskiego 1 30-705 Kraków Tel./faks: (012) 252 45 93 e-mail:[email protected] DTP: Joanna Sroka Druk i oprawa: Drukarnia Cyfrowa KSERKOP; www.drukarniacyfrowa.com.pl Zdjęcie na okładce: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:PL_Sejm_hall.jpg&filetimestamp=20070618112130 SEJM.indb 4 2009-03-31 16:06:31 Spis treści Podziękowania ..................................................................................................7 Wstęp .................................................................................................................9 Wprowadzenie Jacek K. Sokołowski 1. Projekt „Polski parlamentaryzm w świetle danych empirycznych” na tle aktualnego stanu badań .................................................................13 Ramy prawne procesu legislacyjnego Jacek K. Sokołowski 2. Organizacja wewnętrzna, tryb i zasady funkcjonowania organów ustawodawczych ........................................................................31 Jacek K. Sokołowski, Kinga Studnicka 3. Przebieg procesu legislacyjnego ..............................................................71 Sejm jako ciało polityczne Jacek K. Sokołowski, KrzYsztof Streb 4. Skład polityczny Sejmu w latach 1997–2007 ........................................111 Antoni Dudek 5. Główne konflikty polityczne w Sejmie V kadencji .............................155 SEJM.indb 5 2009-03-31 16:06:31 Badania empiryczne nad funkcjonowaniem Sejmu Piotr Poznański 6. System informatyczny do analizy głosowań imiennych .....................187 Wojciech SłomczYński, Piotr Poznański, Grzegorz HarańczYK, Jacek K. Sokołowski 7. Spójność polskich ugrupowań parlamentarnych ................................201 Jacek K. Sokołowski, Piotr Poznański 8. Struktura procesu legislacyjnego w analizie ilościowej ......................237 Jacek K. Sokołowski, Piotr Poznański 9. Konflikty i sojusze w głosowaniach plenarnych ..................................281 Summary .......................................................................................................295 Das Resümee .................................................................................................299 Literatura przedmiotu ..................................................................................305 Spis tabel i rysunków ...................................................................................315 Noty o autorach ............................................................................................321 7 SEJM.indb 6 2009-03-31 16:06:31 Podziękowania W każdą pracę naukową zaangażowanych jest – bezpośrednio lub po- średnio – znacznie więcej osób niż te, których nazwiska znajdą się na okład- ce książki. Podziękowania to ta strona lub dwie, które czytelnik przekartko- wuje z reguły bez większego zainteresowania, jednak dla autora moment pisania tych właśnie stron stanowi okazję do krytycznego spojrzenia na sa- mego siebie i nieuchronnego przywołania Hemingway'owskiej frazy. Ar- chipelag ludzi, którym zawdzięczamy, że wreszcie postawiona została final- na kropka okazuje się tym rozleglejszy im dłużej się nad tym zastanawiamy. Każda z wymienionych poniżej osób ma swój udział w niniejszej książce; wszystkim chcemy okazać naszą głęboką wdzięczność – z pełną świado- mością, że bez nich nasze zamierzenie nie zostałoby uwieńczone sukce- sem. Autorzy poszczególnych rozdziałów wnieśli unikalny wkład meryto- ryczny w kształt projektu badawczego, którego podsumowaniem jest ta publikacja. Antoni Dudek i Wojciech Słomczyński – starsi od nas stażem i tytułem naukowym – wspierali nas w kwestiach koncepcyjnych i niejed- nokrotnie inspirowali poszczególne działania badawcze, które nie zostały- by przeprowadzone bez ich inicjatywy. Michał Gemza, Agnieszka Korotusz, Anna Kruczek, Monika Mazur, Jo- anna Siejka, Kinga Studnicka, Krzysztof Streb i Rafał Wolfinger stanowi- li zespół „tagowników”, czyli osób zajmujących się kategoryzacją („tago- waniem”) danych w systemie informatycznym stworzonym na potrzeby projektu. W ciągu ośmiu miesięcy wykonali gigantyczną pracę oznaczenia kilkunastu tysięcy głosowań i ustaw wg określonych cech – pracę niezwy- kle żmudną i wymagającą ogromnej dokładności. Bez ich zapału i konse- kwencji nasza baza danych byłaby tylko niezbyt użytecznym zbiorem zer i jedynek. Dziękujemy im za zaangażowanie i cierpliwość, z jaką znosili zmieniające się wytyczne, zmuszające ich niekiedy do powtórzenia już raz wykonanej pracy. W szczególności dziękujemy Kindze, od której zaczęło 7 SEJM.indb 7 2009-03-31 16:06:31 się budowanie zespołu i która w pojedynkę prowadziła prace oznaczenio- we w najtrudniejszym dla nas okresie, a także „otagowała” największą licz- bę głosowań. Krzysztof, Kinga i Joanna wraz z Justyną Bysiek wsparli nas również podczas końcowego generowania wyników, poświęcając część swoich wa- kacji na opracowanie rezultatów cząstkowych, co umożliwiło terminowe ukończenie grantu. Władze Krakowskiej Szkoły Wyższej im. Andrzeja Frycza Modrzew- skiego, w której realizowany był nasz projekt – Rektor prof. dr hab. Jerzy Malec, Prorektor prof. nadzw. dr hab. Barbara Stoczewska i Kanclerz prof. KSW dr Klemens Budzowski – otaczali nasz zespół przyjazną opieką od momentu rozpoczęcia prac i zagwarantowali mu niezbędną niezależność i elastyczność organizacyjną. Prof. dr hab. Marek Bankowicz zgodził się napisać recenzję wydawni- czą w terminie bardzo krótkim i dla recenzenta wyjątkowo nieprzyjaznym, mianowicie w okresie rozpoczęcia roku akademickiego; co więcej, uczy- nił to w przededniu podejmowania obowiązków Prodziekana Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych. Wiele życzliwości okazał nam również Dziekan tego Wydziału, prof. dr hab. Bogdan Szlachta. Pan Jakub Nieciuński i pani Monika Marczyk z Działu Badań KSW udzielili nam pomocy przy przygotowaniu wniosku grantowego oraz opra- cowaniu sprawozdawczości. Prawidłowe wydanie przyznanych środków i – co ważniejsze – udokumentowanie tego, jest zasługą zatrudnionych w księ- gowości pań: Renaty Rybki, Małgorzaty Fido i Katarzyny Papiernik. Wydawnictwo KTE w osobach pana Tomasza Dalowskiego i pani Hali- ny Baszak-Jaroń okazało nam dużą cierpliwość i zaufanie „rezerwując” bli- ski termin druku w momencie, gdy całość książki nie była jeszcze gotowa oraz wspierało nas daleko idącą pomocą we wszystkich kwestiach edytor- skich. Wszystkim tym osobom składamy nasze gorące podziękowania. Na sa- mym końcu – last but not least – podziękować też chcemy naszym Rodzi- com za ich miłość, nieustające wsparcie i wiarę w nasze kolejne pomysły. Jacek K. Sokołowski Piotr Poznański 8 9 SEJM.indb 8 2009-03-31 16:06:31 Wstęp Książka, którą oddajemy do rąk Czytelnika stanowi podsumowanie dwuletniego grantu badawczego „Polski parlamentaryzm w świetle da- nych empirycznych”, będącego próbą interdyscyplinarnego, wieloaspek- towego spojrzenia na funkcjonowanie parlamentu i proces stanowienia prawa. Przedsięwzięcie to zrealizowano jako projekt badawczy własny Nr 1 H02E 052 30, finansowany ze środków na naukę przez Minister- stwo Nauki. Empiryczne badania nad legislaturami są w Polsce dziedziną która do- piero zaczyna się rozwijać, zaś projekty w których – tak jak w tym przypad- ku – współpracowali ze sobą prawnik, politolog, matematycy i informatyk należą do nielicznych. Z jednej strony rodziło to wiele trudności, z drugiej jednak – sprawiało, że wspólne badania stały się fascynującą intelektual- ną przygodą, podczas której musieliśmy wypracować sposoby komunikacji i przezwyciężyć odrębności metodologiczne i nawyki wyniesione przez każdego z nas z własnej dyscypliny naukowej. Podstawowym zadaniem badawczym, warunkiem sine qua non przepro-