„Ocena ex ante możliwości wykorzystania instrumentów finansowych w ramach Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego 2030” – Etap 1. Analiza dotychczasowych doświadczeń, potencjału instytucjonalnego i zapotrzebowania” Raport końcowy Policy & Action Group Uniconsult Sp. z o. o. ul. Kierbedzia 4, 00-728 Warszawa tel. 22 256 39 00, fax. 22 256 39 10 [email protected] www.pag-uniconsult.pl Imapp Consulting Sp. z o.o. ul. Puławska 145, 02-715 Warszawa [email protected] www. imapp.consulting.eu Warszawa, 1 czerwca 2021 r. Projekt współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020 SPIS TREŚCI Streszczenie .................................................................................................................... 3 Executive summary ....................................................................................................... 10 1. Wykaz skrótów .................................................................................................... 17 2. Cel i zakres badania .............................................................................................. 19 2.1. Przedmiot i cele badania ........................................................................... 19 2.2. Metodologia badawcza ............................................................................. 20 3. Doświadczenia i wnioski z wdrażania finansowania zwrotnego w okresie 2014- 2020 .................................................................................................................... 22 3.1. Oferta w ramach środków z RPO WP 2014-2020 ........................................ 22 3.2. Oferta w ramach środków zwróconych z RPO WP 2007-2013 ..................... 44 4. Wnioski z wdrażania dotychczasowych IF pod kątem okresu 2021-2027 – wybrane kwestie horyzontalne ............................................................................ 48 5. Analiza potrzeb inwestycyjnych i luki finansowej w poszczególnych, wybranych obszarach ........................................................................................... 50 5.1. Potrzeby sektora MSP ............................................................................... 50 5.2. Potrzeby w obszarze energetyki ................................................................ 56 5.3. Potrzeby w obszarach finansowanych przez jednostki samorządu terytorialnego ........................................................................................... 60 6. Możliwe obszary stosowania IF w poszczególnych obszarach SRWP i RPS ............. 67 6.1. Regionalny Program Strategiczny w zakresie gospodarki, rynku pracy, oferty turystycznej i czasu wolnego ........................................................... 67 6.2. Regionalny Program Strategiczny w zakresie bezpieczeństwa zdrowotnego i wrażliwości społecznej ...................................................... 103 6.3. Regionalny Program Strategiczny w zakresie w zakresie edukacji i kapitału społecznego ................................................................................ 120 6.4. Regionalny Program Strategiczny w zakresie bezpieczeństwa środowiskowego i energetycznego ........................................................... 135 6.5. Regionalny Program Strategiczny w mobilności i komunikacji ................... 158 7. Rozwiązania wdrożeniowe .................................................................................. 171 7.1. Model zarządzania i wdrażania instrumentów finansowych ...................... 171 7.2. Pośrednicy finansowi ............................................................................... 174 Załączniki ..................................................................................................................... 178 Załącznik 1 - Tabela wniosków i rekomendacji ..................................................... 179 Załącznik 2 – Omówienie wyników badań ilościowych ......................................... 192 Streszczenie Przedmiotem badania, którego wyniki prezentuje niniejszy raport, jest ocena możliwości wykorzystania instrumentów finansowych w realizacji Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego 2030 i towarzyszących jej dokumentów wykonawczych – Regionalnych Programów Strategicznych (RPS). Badanie było realizowane od lutego do czerwca 2021 roku przez konsorcjum firm Policy & Action Group Uniconsult sp. z o.o. oraz Imapp Consulting sp. z o.o. na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego. W badaniu wykorzystano następujące metody badawcze: 1) przegląd źródeł danych zastanych – analiza desk research, 2) wywiady indywidualne i grupowe z interesariuszami programowania wsparcia regionalnego (łącznie zrealizowano 62 wywiady), 3) badanie ilościowe CAWI/CATI (mixed mode) z odbiorcami ostatecznymi instrumentów finansowych dystrybuowanych w ramach RPO 2014-2020 oraz odbiorcami ostatecznymi instrumentów dystrybuowanych za pośrednictwem Pomorskiego Funduszu Rozwoju, efektywna próba wyniosła n=521 przedsiębiorstw, 4) badanie ilościowe CATI przedsiębiorstw regionalnego sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, w badaniu tym uzyskano efektywną próbę n=1 002 podmiotów, 5) badanie ilościowe CAWI jednostek samorządu terytorialnego w województwie pomorskim – w badaniu uzyskano efektywną próbę n=78 podmiotów, 6) osąd ekspercki. Szacunek zapotrzebowania na finansowanie zewnętrzne i luki finansowej w sektorze MŚP został przeprowadzony na podstawie ankiety CATI i ogólnodostępnych danych statystycznych. Łączne zapotrzebowanie na finansowanie zewnętrzne oszacowano na 3,5 mld zł, z czego 653 mln zł stanowi wartość luki finansowej. Zwraca uwagę wysoka wartość luki finansowej w przypadku firm średnich, co można wiązać z wyraźnym pogorszeniem dostępności finansowania dla tej grupy przedsiębiorstw w okresie pandemii COVID-19. W podziale na subregiony, największa część luki finansowej przypada na subregion metropolitalny (395 mln zł), a najmniejsza – chojnicki (69 mln zł). Wynika to jednak bezpośrednio z różnic w liczbie firm sektora MŚP zarejestrowanych w poszczególnych subregionach – odsetek firm znajdujących się w luce jest największy w subregionach chojnickim i nadwiślańskim. W obszarze energetyki, oszacowano potrzeby inwestycyjne w zakresie termomodernizacji budynków wielorodzinnych i OZE. Łączne potrzeby inwestycyjne w zakresie termomodernizacji budynków wielomieszkaniowych szacujemy w woj. pomorskim na 4,2 mld zł. Wartość potrzeb inwestycyjnych w woj. pomorskim w obszarze OZE na lata 2020-2030 (z wyłączeniem morskich farm wiatrowych) oszacowano na poziomie 3,6 mld zł. Łączne potrzeby finansowe JST związane z realizacją inwestycji oszacowano na 8,5 mld zł w perspektywie najbliższych 3 lat (2,8 mld zł rocznie). Największe potrzeby odnotowano 3 w zakresie inwestycji drogowych, a także inwestycji w rozwój infrastruktury środowiskowej, edukacyjnej i usług społecznych. Jednocześnie, istnieje zapotrzebowanie i potencjał do zastosowania narzędzi w postaci instrumentów finansowych, które wesprą samorządy w realizacji ich planów inwestycyjnych. Największą potrzebę i najwyższą skłonność do skorzystania z preferencyjnych pożyczek zaobserwowano w tych obszarach, w których planowane inwestycje są największe: na drogi, infrastrukturę ochrony środowiska i edukacyjną. Dolną granicę deklarowanego zapotrzebowanie na instrumenty finansowe dla samorządów oszacowano na poziomie 64 mln w skali roku. Poniżej omawiamy główne konkluzje z analizy poszczególnych regionalnych programów strategicznych. RPS w zakresie gospodarki, rynku pracy, oferty turystycznej i czasu wolnego obejmuje interwencje zgrupowane w ramach trzech celów szczegółowych. Pierwszy z tych celów zawiera działania, dotyczące wspierania gospodarki regionalnej, drugi, dotyczące rynku pracy, a trzeci, działania związane ze wspieraniem rozwoju oferty turystycznej i korzystania z czasu wolnego. Dziedziny stosowania instrumentów finansowych (w tym instrumentów łączących wsparcie zwrotne i bezzwrotne) zidentyfikowano w ramach większości działań w poszczególnych priorytetach ww. celów szczegółowych. W działaniach wspierających celu szczegółowego 1. (Priorytet 1.1 Innowacyjna gospodarka), nie negując zasadności realizacji wsparcia za pomocą form bezzwrotnych (w całym obszarze wspierania działalności B+R w sektorze MŚP), uzupełniająco rekomendujemy stosowanie zróżnicowanych typów instrumentów finansowych. Są to zarówno instrumenty kapitałowe, jak i dłużne z udziałem komponentu dotacyjnego (ten instrument traktujemy jednak jako opcjonalny – dopuszczając rezygnację z jego kontynuacji), służącego ograniczeniu ryzyk związanych z pierwiastkiem badawczym (Działanie 1.1.1 i 1.1.2).W tym przypadku, poziom wsparcia dotacyjnego jest zróżnicowany tj. większy, jeśli instrument wykorzystywany będzie do finansowania przedsięwzięć w dziedzinach priorytetowych lub we współpracy z jednostkami publicznej sfery B+R lub naukowcami (doktoraty wdrożeniowe). Ponadto, przewidywane jest tu także finansowanie dłużne zakupów infrastruktury B+R przez przedsiębiorstwa (Działanie 1.1.3). Możliwość stosowania instrumentów finansowych (w tym mieszanych) występuje także w Priorytecie 1.2 Adaptacyjność przedsiębiorstw, Działanie 1.2.1 – w tym obszarze proponujemy stosowanie instrumentów dłużnych, uzupełnionych dotacją na wsparcie doradcze w zakresie transformacji firmy w kierunku innowacyjnych modeli biznesowych oraz dokonywanej w ramach branż priorytetowych regionu. Dodatkowo, instrumentom finansowym w branżach priorytetowych towarzyszy również komponent umorzeniowy. Rozwiązanie