R A P O R T B A D A W C Z Y CELEBRYCI w polskiej przestrzeni medialnej i społecznej BADANIE INTERDYSCYPLINARNE prof. dr hab. Wiesław Godzic dr Anna Buchner dr Małgorzata Kubalska dr Lidia Rudzińska-Sierakowska Warszawa, lipiec 2019 Raport badawczy „Celebryci w polskiej przestrzeni medialnej i społecznej. Badanie interdyscyplinarne” zrealizowany został w ramach projektu o numerze 2bH 15 0190 83 modułu Rozwój 2b „Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki". Kwota dofinansowania: 304.740,00 złotych. Jednostka finansująca: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Okres realizacji projektu: czerwiec 2016 – czerwiec 2019. Kierownik projektu: prof. dr hab. Wiesław Godzic Wykonawcy merytoryczni: dr Anna Buchner, dr Małgorzata Kubalska, dr Lidia Rudzińska–Sierakowska Recenzenci naukowi: prof. zw. dr hab. Eugeniusz Wilk (Uniwersytet Jagielloński), prof. zw. dr hab. Kazimierz Wolny–Zmorzyński (Uniwersytet Papieski Jana Pawła II) Redakcja merytoryczna: dr Małgorzata Bulaszewska, mgr Paweł Wieczorek ISBN 978-83-62443-55-0 © SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny Warszawa 03-815, ul. Chodakowska 19/31, 03-815 Warszawa, tel. 22 5179600 Raport udostępniony jest bezpłatnie, jego całość lub fragmenty można kopiować, rozprowadzać, przedstawiać oraz na jego podstawie opracowywać inne dzieła pod warunkiem przywołania źródła: tytułu raportu wraz z nazwiskami autorów. 2 Z recenzji naukowych: Raport o celebrytach polskich, opracowany Oceniany Raport to rzetelne badania przez zespół kierowany przez profesora ilościowe i jakościowe, to nie monotonny Wiesława Godzica, jest z pewnością ich zapis, suche, matematyczne sprawoz- istotnym studium naukowym lokującym się danie, ale interesująco przedstawione w specyficznym obszarze celebrities wyniki, bez naukowego zadęcia, klarownie studies, rozwijanych dość intensywnie wyłożone, z których wyłaniają się postaci w ostatnich latach w zagranicznych ośrod- celebrytów z ich „wątpliwą filozofią życia”, kach naukowych. Wspomniane opracowa- dla których najważniejsze jest zaistnienie nie opiera się na zróżnicowanym repertu- w mediach za wszelką cenę. Raport ilustro- arze zastosowanych metod badawczych: wany jest zabawnymi ilustracjami, atrakcyj- od wywiadów, przez badania jakościowe, nymi graficznie rozwiązaniami – najbardziej następnie badania ilościowe i wreszcie interesujące wnioski są wyeksponowane warsztat badaczy i ekspertów. Przyjęty w tekście odmiennym krojem i kolorem sposób postępowania zaowocował intere- czcionki, co ułatwia przyswojenie sporej sującymi poznawczo rezultatami, które ilości informacji. ukazały, dzięki temu wielostronnemu Z treścią Raportu można zapoznawać się oglądowi, nieznane konteksty znaczeniowe jak z Biblią, niekoniecznie należy czytać funkcjonowania celebrytów polskich go tradycyjnie od początku do końca, w przestrzeni medialnej i społecznej. otwarty przez odbiorcę w dowolnym Pragnę podkreślić, że jest to pierwszy tego miejscu przynosi mu zawsze interesujące typu raport przygotowany w Polsce. (…) informacje. (…) Niewątpliwą dodatkową zaletą raportu jest W Raporcie odbija się jak w lustrze także bardzo obfity materiał faktograficzny – niestety – marny obraz kondycji polskiego i skrupulatnie przeprowadzone analizy. społeczeństwa, goniącego za sensacją, Sadzę, że mogą one stać się punktem przywiązującego wagę do tego, co mało odniesienia dla badaczy kultury popularnej wartościowe, biorącego przykład najczę- w Polsce. ściej z osób niewykształconych i płytkich W konkluzji pragnę zatem stwierdzić, (…). To także przygnębiający obraz ludzi, że omawiany raport jest wartościowym którzy dobrowolnie i bezmyślnie poddają opracowaniem naukowym, spełniającym się manipulacji mediów i ich twórców, wymogi rzetelności naukowej. Raport jest bo sami są niewykształceni i nie umieją cenny, gdyż odsłania ważne aspekty odróżnić rzeczy wartościowych od mało mechanizmów charakteryzujących popu- istotnych. larną kulturę medialną w Polsce. Prof. zw. dr hab. Prof. zw. dr hab. Eugeniusz Wilk Kazimierz Wolny–Zmorzyński Spis treści 1. WPROWADZENIE ........................................................................................................................................ 7 1.1. STAN BADAŃ .......................................................................................................................................... 10 2. WSTĘP. CZEGO NIE WIEMY O CELEBRYTACH, A POWINNIŚMY WIEDZIEĆ .................................................. 12 3. SPOŁECZNY WIZERUNEK CELEBRYTÓW – WYWIADY ................................................................................. 16 4. CELEBRYCI W MEDIACH – BADANIE JAKOŚCIOWE ..................................................................................... 23 5. CELEBRYCI W MEDIACH – BADANIE ILOŚCIOWE ........................................................................................ 27 5.1. GRUPY ZAWODOWE CELEBRYTÓW ...................................................................................................................... 28 5.2. OCENA CELEBRYTÓW Z POSZCZEGÓLNYCH GRUP ZAWODOWYCH ............................................................................... 31 5.3. OCENA CELEBRYTÓW W POSZCZEGÓLNYCH MEDIACH .............................................................................................. 34 5.4. JAK I JAKIE MEDIA NAZYWAJĄ CELEBRYTÓW .......................................................................................................... 35 5.5. TYPY ZDJĘĆ POJAWIAJĄCE SIĘ W BADANYCH MATERIAŁACH ...................................................................................... 36 5.6. W JAKIM DYSKURSIE PRZEDSTAWIA SIĘ CELEBRYTÓW? ............................................................................................ 37 5.7. CELEBRYCI POJAWIAJĄCY SIĘ W BADANIU ............................................................................................................. 39 6. WARSZTAT BADACZY I EKSPERTÓW .......................................................................................................... 50 CZĘŚĆ II. PEŁNE WERSJE BADAŃ .................................................................................................................... 54 1. 1. WARSZTAT BADACZY I EKSPERTÓW (ZAPIS) .......................................................................................... 54 2. SPOŁECZNY WIZERUNEK CELEBRYTÓW – WYWIADY (WERSJA PEŁNA) ....................................................... 74 2.1. PRAKTYKI MEDIALNE BADANYCH ......................................................................................................................... 74 2.2. OBSERWACJE WŁASNE BADANYCH (NA PODSTAWIE DZIENNICZKÓW) .......................................................................... 78 2.3. POJĘCIA ........................................................................................................................................................ 80 2.4. NAJPOPULARNIEJSI POLSCY CELEBRYCI ................................................................................................................. 89 2.5. CELEBRYTA VS „ZWYKŁY CZŁOWIEK” (ANALIZA JA-MY-ONI) ................................................................................... 97 2.6. CELEBRYCI NA PORTALACH SPOŁECZNOŚCIOWYCH ................................................................................................ 102 2.7. ROZMOWY O ŻYCIU CELEBRYTÓW ..................................................................................................................... 110 2.8. CELEBRYTA BLISKO CODZIENNOŚCI .................................................................................................................... 111 2.9. PRZEPIS NA CELEBRYTĘ ................................................................................................................................... 113 2.10. NIESTOSOWNE ZACHOWANIA CELEBRYTÓW ...................................................................................................... 116 2.11. CO POWINNO POZOSTAĆ NIEMEDIALNE ........................................................................................................... 119 2.12. WĄTKI POLITYCZNE A KULTURA CELEBRYCKA ..................................................................................................... 121 3. CELEBRYCI W MEDIACH – BADANIE JAKOŚCIOWE (WERSJA PEŁNA) ........................................................ 122 3.1. NAJPOPULARNIEJSI CELEBRYCI ......................................................................................................................... 122 3.2. NAJCZĘSTSZE WĄTKI (KONTEKSTY, ROLE, ŁATKI) ................................................................................................... 122 4 Wątek finansowy ....................................................................................................................................... 122 Wątek porównywania gwiazd ................................................................................................................... 128 Dieta i ciało ................................................................................................................................................ 132 Wątek macierzyństwa i ojcostwa .............................................................................................................. 135 Matka-celebrytka – studia przypadków ..................................................................................................... 137 Ojciec-celebryta – studia przypadków ....................................................................................................... 142 3.3. GRUPY CELEBRYTÓW