Sylabus przedmiotu / modułu kształcenia na rok 2018/2019 - z aktualizacją treści wynikłą z rozwoju badań Historia literatury polskiej: literatura dawna - Nazwa przedmiotu/modułu kształcenia: oświecenie Nazwa w języku angielskim: History of polish litrature: old literature - Aufklärung Język wykładowy: polski Filologia polska, przedmioty Kierunek studiów, dla którego przedmiot jest oferowany: podstawowe i kierunkowe Jednostka realizująca: Instytut Polonistyki i Neofilologii UPH, Zakład Literatury Polskiej Rodzaj przedmiotu/modułu kształcenia (obowiązkowy/fakultatywny): obowiązkowy Poziom modułu kształcenia (np. pierwszego lub drugiego stopnia): pierwszego stopnia Rok studiów: pierwszy Semestr: drugi Liczba punktów ECTS: 4 Imię i nazwisko koordynatora przedmiotu: prof. nzw. UPH dr hab. Antoni Czyż Imiona i nazwiska prowadzących przedmiot: prof. nzw. UPH dr hab. Antoni Czyż Wprowadzenie i aplikacja pojęć z historii literatury oraz Założenia i cele przedmiotu: przedstawienie empatyczne ważnej epoki literatury pol- skiej.. Symbol Efekty kształcenia Symbol efektu efektu WIEDZA kierunkowego Terminologia z zakresu nauki o literaturze oraz poetyki opisowej i histo- K_W01, K_W03, W_01 rycznej. Koncepcje literackości, w tym Stefanii Skwarczyńskiej. Pojęcia: li- K_W11 teratura piękna, literatura stosowana. Najważniejsi twórcy polskiej literatury dawnej epoki oświecenia. Arcy- K_W11, W_02 dzieła oraz ważne historycznie utwory tych okresów. Swoistość epoki: jej k_W12, style oraz prądy. Konteksty interdyscyplinarne epok literackich: historia idei, dzieje este- W_03 K_W12, K_W16 tyki. UMIEJĘTNOŚCI Sprawność w zakresie analizy oraz interpretacji tekstu literackiego z zakre- U_01 K_U03 su epok dawnych - baroku i oświecenia. Rozpoznanie żywotnej tradycji tej epoki dawnej oraz nawiązań do niej w U_03 K_U11, KU_013 kulturze polskiej. KOMPETENCJE SPOŁECZNE Student i absolwent dzięki temu wykładowi ma kompetencje oraz sprawno- ści analityczne w odniesieniu do czwartej epoki dawnej kultury polskiej i K_K02, K_K03, K_01 europejskiego Zachodu. Jest hermeneutycznie wrażliwym młodym Pola- K_K10 kiem, Europejczykiem, inteligentem. Forma i typy zajęć: wykłady (15 godz.), ćwiczenia (15 godz.) Wymagania wstępne i dodatkowe: Podstawowa znajomość najważniejszych kierunków i prądów poszczególnych epok na przestrzeni dzie- jów kultury, sztuki oraz literatury rodzimej i światowej Treści modułu kształcenia: SPOTKANIE WSTĘPNE w ramach WYKŁADU: Dzieło literackie jako „sensowny twór słowny”. Uniwersalna koncepcja literatury Stefanii Skwarczyńskiej. Pojęcie „literatury stosowanej”. Metodologiczne podłoże wykładu. Badania inter- dyscyplinarne z zakresu: historii literatury, historii idei, innych dyscyplin. O tak zwanej „prawdzie” w literaturze. Arystoteles - Ingarden. Egzystencjalna moc literatury. Tekst a bycie. Heidegger - Skwarczyńska (o tym Antoni Czyż w monografii Rojny i gwarny blask kultury). O kulturze polskiej: w Europie i pośród Zachodu. Miałkość czy wielkość kultury polskiej? Co to żywe dziedzictwo? TEMATY DALSZYCH WYKŁADÓW. Jeden temat to 45 minut wykładu: Temat 1. Przesłanki oświecenia - pytania ontyczne. Fundament w średniowieczu: Św. Tomasz z Akwinu i ontologia realnego bytu. Metafizyka klasyczna a całość bytu. Racjonalizm tomi- styczny. Podłoże w renesansie: Montaigne i ponowiony sceptycyzm. „Anty-metafizyka” - Apologia Rajmunda Sebond w Próbach. Świadomość „nagości” poznania - w stronę myśli egzystencjalnej. Re- forma luterańska: racjonalizm Melanchtona. Jego Auklärung jak augustyńska illuminatio. Św. Ignacy Loyola: wyobraźnia jako poznanie metafizyczne. Korzenie w epoce baroku: Descartes i samotne cogito. Myśl egzystencjalna: narodziny filozofii podmiotu. Ja i bycie. Racjonalizm kartezjański. Baro- kowe pogłosy Kartezjusza: „pobożny” Pascal - „bezbożny” libertynizm. Empiryzm: Newton - Locke. Etienne Gilson o humanizmie Tomasza z Akwinu oraz o myśli kartezjańskiej. Temat 2. Myślenie epoki. Formacje kultury oświecenia. Oświecenie włoskie: Vico i Nauka nowa. Paul Hazard o znaczeniu Vica. Historyzm antropologiczny. Epoka wiary, czas poetów, okres rozumu dyskursywnego jako sinusoida unaoczniająca zmienność poznania. Jak w duchowości ignacjańskiej: wyobraźnia jako poznanie, także poezja jako poznanie. Romantyczna recepcja Vica. Bolesław Leśmian w kręgu Vica: poeta jako „człowiek pierwotny” (Michał Głowiński o tym). Francu- skie oświecenie. Racjonalizm laicki, złudna idea „postępu”. Libertynizm: myśl w buduarze. „Jasny” Voltaire? Diderot: od optymizmu Encyklopedii po esej List o ślepcach dla użytku tych, którzy widzą. Ateista La Mettrie. Montesquieu i prawo natury. „Czuły” Rousseau: przeciw kulturze. Czy analogia to Freud (i rozprawa Kultura jako źródło cierpień)? „Nieczuły” Sade: pornografia jak mistyczna „noc ciemna”. Czytelnicy Sade’a: Pierre Klossowski, Georges Bataille. Film: Pier Paolo Pasolni i Salo czyli 120 dni Sodomy jako interpretacja Sade’a. Nieoczywistość rewolucji francuskiej. Prawa człowieka a terror gilotyny. Deklaracja tych praw a humanizm chrześcijański. Francuska nagana wobec rewolucji: Georges Bernanos i Dialogi karmelitanek. Maria Skłodowska-Curie i jej sceptycyzm wobec francuskiej rewolucji. Niemieckie oświecenie chrześcijańskie. Tradycja Melanchtona. Kant: samoświadomość a Auklärung - metafizyka a filozofia krytyczna - moc wyobraźni. Filozofia krytyczna. Schleiermacher i rozwój hermeneutyki. Angielski antykartezjanizm: Hume. Masoneria epoki. Temat 3. a. Pogłosy oświecenia: Goethe i Bildung. Ponawiany antyk i jego refleksja o człowieku i kulturze: grecka paideia - rzymska humanitas - Goetheańska koncepcja Bildung. „For- mowanie” osoby ku duchowej pełni. Ocalająca moc kultury. Johann Wolfgang Goethe w oczach Car- la Gusttava Junga: wizjoner od rozumu po archetyp. Tragedia Faust a antropologia oświecenia i ro- mantyzmu. Wiek XX i Bildung: Thomas Mann i Czarodziejska góra. Werner Jaeger i jego synteza Pa- ideia. Lidia Winniczuk o humanitatis Horacego. Maria Janion o Bildung: tom Odyseja wychowania. Lekcja całości: studium mocy i rozwoju osoby. Czy Bildung to najcenniejsze dla potomnych ogni- wo spuścizny oświecenia? b. Długie trwanie baroku w oświeceniu polskim. Moc i niemoc sarmatyzmu. Swojskość a europejskość: od mesjanizmu do Molière’a. Łagodne przesilenie: Biblioteka Załuskich jako spełnie- nie „biblioteki narodowej”. Salon i teatr: nie tylko Barbara Sanguszkowa.. Franciszek Bohomolec barokowy i „nowy” - fenomenalny. Kurdesz, komedie. Kobiecy trop barokowy: Gender: w XVIII wie- ku. Poetycki wielogłos kulturowego pogranicza. Antonina Niemiryczowa. Teatr Franciszki Urszuli Radziwiłłowej. Twórcza prowincja. Rdzenna tradycja baroku: paulin Karol Juniewicz, jezuita Józef Baka i wizjonerska groteska. Temat 4. Dwie poetki pogranicza: Drużbacka - Benisławska. Kulturowe pogranicza: długie trwanie baroku a niespieszny rozwój oświecenia. Barokowość prowincji (Jerzy Snopek). Po- etycka varietas Elżbiety Drużbackiej. Poemat opisowy o porach roku: od teodycei po kontemplację natury. Wyobraźnia: erotyzm - baśniowość - pobożność. Poezja i muzyka stulecia a blask pór roku: Antonio Vivaldi, Joseph Haydn i.... nasza Drużbacka. Quasi-sentymentalna Pochwała lasów. Rokokowa elegancja: Na pysznego Narcyssa. Żywioł obserwacji: Drużbacka satyryczna. Ton mistyczny Konstan- cji Benisławskiej. Pieśni sobie śpiewane: od poezji traktatowej po mistykę oblubieńczą. Intelektu- alizm, wirtuozeria stylu, muzyczność. Temat 5. Kultura duchowa, estetyczna i obyczajowa polskiego oświecenia. Ośrod- ki. Warszawa w epoce: topografia Canaletta, stolica okiem Jana Czyża, Łazienki Królewskie, ka- wiarnie, domy uciech, biskup ordynariusz. Legenda mecenatu Stanisława Augusta Poniatowskiego: mit obiadów czwartkowych. Przecenianie roli króla (Jerzy Łojek). Czasopisma i drukarnie. „Moni- tor”: sarmatyzm - polskość - Europa. Nowe kształcenie Polaków: Komisja Edukacji Narodowej. Sejm czteroletni: spory - teksty - Konstytucja. Wojciech Bogusławski i Teatr Narodowy. Krakowiaki i górale: Bogusławski wobec folkloru. Bogactwo kultury teatralnej epoki. Tekst jako ślad i przejaw życia: triumf literatury stosowanej w oświeceniu. Książki, broszury, druki ulotne, kopiowane rę- kopisy.... Hugo Kołłątaj i Stanisław Staszic jako humaniści. Ich poglądy i pisma. Swietność prozy dyskursywnej. Wkład Staszica do kultury naukowej. Puławy i księżna Izabela Czartoryska. Siedlce i księżna Aleksandra Ogińska. Sztuka ogrodów. Teatr dworski księżnej Ogińskiej. Klęska rozbiorów i jej interpretacje w nauce. Michał Bobrzyński i krakowska „szkoła historyczna”: wieczna wina sar- mackich Polaków.... Pedagogika wstydu dziś w Polsce jako pogłos „szkoły krakowskiej”. Władysław Konopczyński i trzeźwy ogląd epoki: Polak w transformacji a..... sąsiedzi w śmiertelnym ataku. We- wnętrzne czy zewnętrzne uwarunkowania klęski I Rzeczypospolitej? Temat 6. Klasycyzm jako prąd oświeceniowy. Wobec klasycyzmu renesansu i klasycy- zmu epoki baroku. Piękno a myśl: forma a ład. Adam Naruszewicz. Styl, tematy, bogactwo wy- obraźni. Naruszewicz a twórczo ponawiany barok. Mistrzowskie ody. Naruszewicz satyryk. Podla- skie konteksty poety: grób w kolegiacie w Janowie Podlaskim. „XBW” - Ignacy Krasicki jako kla- syk, pisarz, smakosz, pasterz. Bajki filozoficzne Krasickiego: lekceważone arcydzieło poezji filozo- ficznej? Odmiany gatunku, precyzja stylu, eseistyczny tok namysłu. Konceptyzm bajek: barokowy i klasycystyczny. Czesław Zgorzelski o finezji stylu poety. Krasicki satyryk. XBW jako troskliwy biskup diecezji. Stanisław Trembecki libertyński. Pornografia oświecona: Epitalamoim Hipolitowi i Belinie. Trembecki kunsztowny. Rokokowa