PA Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz MYŚLIBÓRZ (346) Warszawa 2006 Autor: Izabela Laskowicz*, Izabela Bojakowska*, Jacek Koźma*, Anna Pasieczna*, Przemysław Dobek*, Hanna Tomassi-Morawiec*, Główny koordynator MGGP: Małgorzata Sikorska-Maykowska* Redaktor regionalny: Barbara Radwanek-Bąk* Redaktor regionalny planszy B: Dariusz Grabowski* Redaktor tekstu: Sylwia Tarwid-Maciejowska* * Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN Copyright by PIG and MŚ, Warszawa, 2006 Spis treści I. Wstęp (I. Laskowicz)......................................................................................................... 4 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (I. Laskowicz) ............................................ 4 III. Budowa geologiczna (I. Laskowicz).................................................................................. 7 IV. Złoża kopalin (I. Laskowicz) ........................................................................................... 10 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (I. Laskowicz) .......................................................... 10 VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin (I. Laskowicz) ..................................... 12 VII. Warunki wodne (I. Laskowicz)........................................................................................ 14 1. Wody powierzchniowe................................................................................................. 14 2. Wody podziemne.......................................................................................................... 16 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................... 18 1. Gleby (A. Pasieczna, P. Dobek)................................................................................... 18 2. Osady (I. Bojakowska) ................................................................................................. 21 3. Pierwiastki promieniotwórcze (H. Tomassi-Morawiec) .............................................. 23 IX. Składowanie odpadów (J. Koź ma).................................................................................. 25 X. Warunki podłoża budowlanego (I. Laskowicz) ............................................................... 32 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (I. Laskowicz)................................................................ 33 XII. Zabytki kultury (I. Laskowicz) ........................................................................................ 38 XIII. Podsumowanie (I. Laskowicz)......................................................................................... 39 XIV. Literatura ......................................................................................................................... 41 I. Wstęp Arkusz Myślibórz Mapy geośrodowiskowej w skali 1:50 000 opracowano w 2006 roku w Oddziale Karpackim Państwowego Instytutu Geologicznego w Krakowie. Mapę wykonano zgodnie z „Instrukcją opracowania Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000” (2005). Przy jego opracowaniu wykorzystano materiały archiwalne i informacje zamieszczone na arkuszu Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000 (2000), wykonanym przez Krystynę Bujakowską, Grzegorza Makowieckiego i Grażynę Hrybowicz z Przedsiębiorstwia Geologicznego „Polgeol” S.A. w Warszawie. Mapa składa się z dwóch plansz. Pierwsza zawiera informacje dotyczące występowania kopalin oraz gospodarki złożami, na tle wybranych elementów: hydrogeologii, geologii inży- nierskiej oraz ochrony przyrody, krajobrazu i zabytków kultury. Druga poświęcona jest za- gadnieniom związanym z geochemią środowiska oraz ze składowaniem odpadów. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorządów terytorialnych i ad- ministracji państwowej zajmujących się racjonalnym zarządzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowią dużą pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Zawarte w niej treści mogą być wykorzystywane w pra- cach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju województwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a także w opracowaniach ekofizjograficznych. Ponadto mogą stanowić pomoc w realizacji postanowień ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Przy opracowaniu mapy wykorzystano materiały archiwalne zebrane między innymi: w wydziale ochrony środowiska urzędów wojewódzkich i marszałkowskich województwa za- chodniopomorskiego i lubuskiego, u konserwatora zabytków w Gorzowie Wielkopolskim i Sz- czecinie, w starostwach powiatowych, urzędach gmin i w Centralnym Archiwum Geologicznym w Warszawie oraz materiały zebrane podczas wizji terenowych. Kwalifikację sozologiczną złóż uzgodniono z Geologiem Wojewódzkim. Dane dotyczące złóż kopalin zamieszczono w kartach informacyjnych opracowanych dla komputerowej bazy danych. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Morfologia terenu arkusza Myślibórz została ukształtowana przed kilkunastu tysiącami lat podczas recesji zlodowaceń północnopolskich. Obszar ten w szczegółowym podziale fi- 4 zycznogeograficznym Polski (Kondracki, 2002) położony jest w obrębie podprowincji Poje- zierza Południowobałtyckiego, w dwóch mezoregionach: Pojezierza Myśliborskiego wydzie- lonego w obrębie Pojezierza Zachodniopomorskiego oraz Równiny Gorzowskiej znajdującej się w zasięgu Pojezierza Południowopomorskiego (fig. 1). Granica pomiędzy tymi mezore- gionami przebiega prawie równoleżnikowo na południe od Myśliborza. Północna część oma- wianego obszaru pozostająca w zasięgu Pojezierza Myśliborskiego charakteryzuje się wystę- powaniem licznych przeważnie małych jezior, z których największym jest jezioro Myślibor- skie (powierzchni ok. 6 km2). Pomiędzy jeziorami rozciągają się wzgórza morenowe o wyso- kościach względnych nie przekraczających z reguły 100 m n.p.m. Część środkową obszaru arkusza tworzą ciągi wzgórz (Rościn – Nawrocko – Grażyno – Ławy Górne) z głazowiskami moreny czołowej maksymalnego zasięgu fazy pomorskiej. Południową część omawianego terenu stanowi północny fragment Równiny Gorzowskiej. Jest to obszar występowania pia- sków i żwirów wodnolodowcowych, tworzących rozległy stożek sandrowy. Równiny san- drowe rozciągają się na wysokości od 40 do 60 m n.p.m. W zagłębieniach bezodpływowych zalegają torfy. Administracyjnie obszar arkusza należy w większości do województwa zachodniopo- morskiego powiatu myśliborskiego, gmin: Myślibórz, Dębno, Nowogródek Pomorski. Ponad- to na arkuszu mapy znajduje się fragmenty gmin: Lipiany należącej do powiatu pyrzyckiego, Trzcińsko Zdrój należącego do powiatu gryfińskiego. Południowo – wschodni fragment ob- szaru znajduje się w granicach województwa lubuskiego, powiatu gorzowskiego, gminy Lu- biszyn. Omawiany obszar ma charakter typowo rolniczy. Znaczne obszary występowania gleb klas bonitacyjnych I - IVa znajdują się w północnej i środkowej część terenu. Ponadto wystę- pują tu łąki pochodzenia organicznego. Rolnictwo stanowi zaplecze dla przetwórstwa rolno - spożywczego, dla lokalnego przemysłu w Myśliborzu, ale ma również znaczenie ponad lokal- ne. Strukturę zasiewów charakteryzuje wysoki udział zbóż (ponad 70%). Obok rolnictwa ważną funkcją tego terenu jest turystyka i rekreacja. Liczne jeziora oraz lasy stanowią bazę dla ich rozwoju. Największym ośrodkiem miejskim jest Myślibórz, który liczy obecnie około 13 tys. mieszkańców. W mieście funkcjonują średnie i małe podmioty gospodarcze. Dominu- jącymi formami działalności gospodarczej są: przetwórstwo i obrót artykułami rolno – spo- żywczymi, produkcja i sprzedaż mebli oraz przemysł odzieżowy. Miasto dysponuje bazą noc- legowo – gastronomiczną o niewysokim standardzie i atrakcyjności. Nad jeziorem Myślibor- skim znajdują się plaże, przystanie wodne oraz pole biwakowe. Obszar arkusza Myślibórz należy do strefy klimatu umiarkowanego ze znacznym wpły- wem klimatu oceanicznego oraz niewielkim klimatu kontynentalnego (Woś, 1994). Dominują 5 wiatry z kierunku zachodniego, przy czym zaznacza się dość duża częstotliwość wiatrów sil- nych. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7,5°C, średnia temperatura stycznia od - 1,0°C do 1,5°C, a lipca od 17,5°C do 18,0°C. Pokrywa śnieżna utrzymuje się przez około 40 dni w roku. Okres wegetacyjny trwa ponad 220 dni. Średni roczny opad dla Myśliborza jest niższy od wartości przeciętnej dla Polski i wynosi 552 mm (Hoc, 2004). W roku przeciętnym najwyższe sumy opadów występują w czerwcu, natomiast najniższe w lutym. Fig. 1. Położenie arkusza Myślibórz na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1. granica podprowincji, 2. granica makroregionów, 3. granice mezoregionów. Mezoregiony Pobrzeża Szczecińskiego (Oderhatfgebiet): 313.28 – Równina Wełtyńska, 313.31 Równina Pyrzycka, Mezoregiony Pojezierza Zachodniopomorskiego: 314.41 – Pojezierze Myśliborskie, 314.42 - Pojezierze Choszczeń- skie, Mezoregiony Pojezierza Południowopomorskiego: 314.61 – Równina Gorzowska, Mezoregiony Pradoliny Toruńsko – Eberswaldzkiej: 315.32 - Kotlina Freienwaldzka (Oderbruch), 315.33 - Kotlina Gorzowska. Roślinność naturalna rosnąca na omawianym terenie odznacza się słabym zróżnicowa- niem typologicznym, z wyjątkiem doliny Myśli gdzie występują siedliska: grabowe, olsowe i łęgowe. Obszary otaczające zbiorniki wód oraz zagłębienia torfowiskowe wypełnione wodą stanowią siedliska