Argos, De Ochtenden, VPRO, Radio 1, vrijdag 17 februari 2006 Tweede Kamer buitenspel door vertrouwelijke informatie? xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx Aankondigingstekst voor kranten: Vier fractievoorzitters in de Tweede Kamer vertellen in Argos over een parlementair dilemma, Maxime Verhagen (CDA), Wouter Bos (PvdA), Jan Marijnissen (SP) en Femke Halsema (Groen Links). Hoe gaan zij om met vertrouwelijke informatie die ze van de regering krijgen? Hoe verhoudt de geheimhouding zich tot de taak van het parlement om de regering in het openbaar te controleren? Zijn er verschillen tussen een regeringspartij en de oppositie? Ter rechtvaardiging van geheimhouding worden vaak veiligheidsbelangen opgevoerd; maar zijn dat ook de werkelijke redenen? Of gebruikt de regering vertrouwelijkheid ook om het parlementaire debat bij lastige kwesties te omzeilen en de oppositie de mond te snoeren? Argos over omstreden militaire operaties, die ook jaren na dato nog steeds als staatsgeheim worden behandeld. Over het wegmoffelen van de doodsoorzaken van teruggestuurde asielzoekers. En over de Commissie Stiekem van de Tweede Kamer, die het functioneren van de inlichtingendiensten moet controleren. xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx Aankondiging uitzending door VPRO-presentator: Fractieleiders of fractiespecialisten uit de Tweede Kamer, die vertrouwelijk worden geïnformeerd door de regering maar er vervolgens niets over mogen zeggen. Dat is allang geen uitzondering meer. Zeker nu de Kamer steeds vaker discussieert over onderwerpen als terreurbestrijding en buitenlandse militaire missies. Maar kan het parlement de regering dan nog wel goed controleren? Femke Halsema Ik herinner me die weken als extreem frustrerend. Omdat je het gevoel had dat je informatie bezat die van belang was voor de veiligheid van mensen en daar niets mee kon doen. Terugkijkend denk ik dat de belangrijkste reden is geweest om dat dossier geheim te houden dat de Nederlandse regering onvoldoende onderzoek heeft laten doen naar de doodsoorzaak. En ik werd er natuurlijk vooral boos om dat je eigenlijk alleen maar politieke redenen kon verzinnen voor geheimhouding, namelijk de positie van de staatssecretaris. Jan Marijnissen Alles wat mij geheim ter beschikking wordt gesteld dat belemmert mij in mijn taak, namelijk namens het Nederlandse volk en de SP-kiezers de regering controleren. Dat is mijn taak hier. En op het moment dat de regering zegt ‘ja maar hier heb je informatie en nou verder je mond houden’ ja dan doe ik daar dus inbreuk op. Dus ik doe dat gewoon niet. Er is een hele grote groep in de Kamer, de coalitiepartijen en ook daarbuiten nog, die zich op een of andere manier heeft laten committeren door middel van die geheime inlichtingen in die commissie. Ze weten hoe het zit zonder dat het volk het weet. Nou en ik vind dat echt schandalig. Wouter Bos Ik sluit niet uit - ik heb daar daarover in ieder geval een keer stampij over gemaakt dat soms ook wel sprake is van een bewuste poging om iets vertrouwelijk af te handelen, omdat dat misschien net wat comfortabeler voor de regering is dan het in’t openbaar te doen. Als je begint met het vertrouwelijke debat dan is het risico levensgroot dat daar veel meer gezegd wordt dan noodzakelijk en dat daarna het openbare debat. Maxime Verhagen Dat dilemma speelt voor mij op precies dezelfde wijze. Ook ik hecht zeer aan een volwaardige parlementaire controle, daar staat of valt is voorgekomen. Wat ik zelf als voorzitter doe is bewaken dat eigenlijk alleen datgene wat werkelijk in die commissie moet komen naar de commissie gaat, dat het dus niet misbruikt wordt om zeg maar vertrouwelijke informatie bij het parlement neer te leggen, waarbij men zich dan kan beroepen: ja, we hebben het parlement toch geïnformeerd, want we hebben het bij de commissie gelegd. Argos-presentator U hoorde achtereenvolgens de voorzitters van de Tweede Kamerfracties van GroenLinks, de SP, de Partij van de Arbeid en het CDA. De eerste drie – Femke Halsema, Jan Marijnissen en Wouter Bos - zitten in de oppositie; de laatste – Maxime Verhagen - is voorzitter van de grootste regeringsfractie. De vier fractieleiders komen vandaag in Argos uitgebreid aan het woord over een parlementair dilemma. De taak van het parlement om de regering te controleren komt in het geding als dit niet in de openbaarheid gebeurt. Toch komt het regelmatig voor dat de Kamer achter gesloten deuren vertrouwelijke informatie krijgt van de regering. Onlangs nog bij de discussie over de nieuwe Nederlandse militaire missie in Afghanistan. Fragment uit NOS Journaal van 26 januari 2006 Hans van Balen (VVD, Tweede Kamer): Dus ik ga wat lezen en kijken of ik rooie oortjes krijg. Journaal-verslaggever: In een achterkamertje in het Tweede Kamergebouw mochten de parlementsleden vandaag allereerst vertrouwelijk de geheime stukken van de militaire inlichtingendienst lezen. De rapporten bevatten analyses over de gevaren die de Nederlandse soldaten in Afghanistan kunnen lopen. Argos-presentator Het NOS Journaal van 26 januari. Hoe gaan de vier fractievoorzitters om met vertrouwelijke informatie die ze van de regering krijgen? Zijn er - bij het principiële belang dat ze alle vier toekennen aan openbaarheid - toch verschillen tussen een regeringspartij en de oppositie? Ter rechtvaardiging van geheimhouding worden vaak veiligheidsbelangen opgevoerd; maar zijn dat in de Haagse praktijk ook de werkelijke redenen? Of gebruikt de regering de vertrouwelijkheid ook om het parlementaire debat bij lastige kwesties te omzeilen en de oppositie de mond te snoeren? En laat de Tweede Kamer zich buiten spel zetten door die vertrouwelijkheid te aanvaarden? Wouter Bos Ik denk niet dat ik u dat mag vertellen. Argos-presentator Argos over omstreden militaire operaties die ook jaren na dato nog steeds als staatsgeheim worden behandeld. Over het wegmoffelen van de doodsoorzaken van teruggestuurde asielzoekers. En over de Commissie Stiekem van de Tweede Kamer, die het functioneren van de inlichtingendiensten moet controleren. Femke Halsema Voor een goed functionerend democratisch parlement is openbaarheid van levensbelang, omdat de bevolking het recht heeft om te weten wat er gaande is en controle en geheimhouding zijn eigenlijk onverenigbare grootheden. Argos-presentator Femke Halsema, fractieleider van GroenLinks. Niet alleen haar oppositie-collega’s, Marijnissen en Bos, zijn het daarmee eens, maar ook de fractieleider van de grootste regeringspartij Maxime Verhagen. Maxime Verhagen Wil een parlement haar controlerende taak naar behoren vervullen, dan zul je zo veel mogelijk in het openbaar de regering ter verantwoording moeten kunnen roepen. Bij een parlementaire democratie hoort ook verantwoording ten opzichte van de mensen in de samenleving, ten opzichte van de kiezers, de mensen die uiteindelijk hun vertrouwen moeten kunnen geven aan politieke partijen. Argos-presentator Op die openbare controle door het parlement moeten uitzonderingen mogelijk zijn, vindt Verhagen en dat vinden ook de drie oppositiepolitici. Jan Marijnissen noemt een voorbeeld. Jan Marijnissen Bijvoorbeeld rond Srebrenica, die spannende dagen daarvoor, voor de val van Srebrenica. Dat je weet wat daar aan de hand is en dat kan niet in de openbaarheid, omdat natuurlijk de Serven, in dit geval, de Bosnische Serviërs, meeluisterden. Daar kan ik me dus iets bij voorstellen. Maar dat is dan incidenteel. Dat is dan vanwege een unieke situatie. Argos-presentator Oppositie en regering zijn het er over eens dat openbaarheid de regel is en vertrouwelijkheid de uitzondering. Maar voor het belang dat politieke partijen in de praktijk hechten aan openbaarheid, maakt het wel verschil of zij in de oppositie zitten of in de regering, vindt oppositiepolitica Femke Halsema. Femke Halsema In een goed parlement zouden oppositie en coalitie openbaarheid even belangrijk moeten vinden. In werkelijkheid zie je natuurlijk dat vooral de oppositie hecht aan openbaarheid. In de praktijk merk je dat met name machtsargumenten coalitiepartijen wat ruimhartiger met openbaarheid en geheimhouding ziet omgaan, omdat coalitiepartijen, zeker als openbaarheid een minister in problemen kan brengen machtsredenen dan eerder geneigd zullen zijn om akkoord te gaan met geheimhouding. Fragment uit Argos van 27 augustus 1999 Ilhan (Koerdische vriend van Cavas Cicek): Ik las in Koerdische krant: Cavas Cicek is dood. Ik ken Cavas Cicek heel goed. Hij kan niet zich zelf vermoorden. Ik weet het heel goed. Ik ken hem heel goed. Cavas kan niet. Hij durft niet. Hij durft niet. Als je Koerd bent en in Turkije in militaire dienst gaat ben je altijd in gevaar. Elk moment kun je doodgaan. Elk moment. Dat is heel gevaarlijk. Femke Halsema Ik heb een keer zelf een kwestie aan de hand gehad. Dat is de kwestie over de Turks- Koerdische dienstweigeraars. Dat is een eindeloos slepende zaak geweest, waar u ook nogal wat aandacht aan besteed heeft, waar tegen mijn wens in informatie over de doodsoorzaak van de dienstweigeraars in het geheim werd gedeeld met de parlementariers. Daar was geen enkele reden voor. De enige reden achteraf is naar mijn idee een politieke. Argos-presentator In de zomer van 1999 berichtte Argos dat drie vanuit Nederland naar Turkije teruggestuurde Koerdische dienstweigeraars onder mysterieuze omstandigheden om het leven waren gekomen. De drie waren naar Nederland gevlucht, omdat ze geen dienst wilden doen in het Turkse leger en er in Turkije geen recht op dienstweigeren bestaat. Nadat ze door Nederland waren teruggestuurd,