FRANS HALS MUSEUM | DE HALLEN HAARLEM JAARVERSLAG 2017 Cover: Alexandra Bachzetsis From A tot B via C (2014) video installatie; performance Frans Hals Museum, Haarlem Jan Porcellis Schepen in een storm (1618/22) olieverf op paneel Frans Hals Museum, Haarlem Postadres Postbus 3365, 2001 DJ Haarlem Grote Markt 16 Groot Heiligland 62 [email protected] 2011 RD Haarlem 2011 ES harlem www.franshalsmuseum.nl INHOUDSOPGAVE BERICHT VAN DE VOORZITTER VAN DE RAAD VAN TOEZICHT 5 BERICHT VAN DE DIRECTIE 7 TENTOONSTELLINGEN 9 COLLECTIES 16 Aankopen Schenkingen Bruiklenen Restauraties Registraties en inventarisaties PUBLIEKSACTIVITEITEN EN PUBLICATIES 19 Publieksactiviteiten Publicaties PUBLIEKSZAKEN 22 Marketing en PR Communicatie Educatie Publieksbegeleiding FONDSENWERVING EN RELATIEBEHEER 27 Fondsen Beminnaers Particulieren en relatiebeheer PERSONEEL EN ORGANISATIE 29 Organogram Bezetting Bedrijfsvoering Samenwerkingsverbanden SYNERGIE EN BELEIDSPLAN 34 3 3 ONDERZOEK FRANS HALS 35 NWO onderzoek Onderzoek Restauratie Frans Hals kenniscentrum GOVERNANCE 37 Raad van Toezicht Auditcommissie Raad van Advies BERICHT VAN DE VOORZITTER VAN DE VERENIGING VAN VRIENDEN 39 TOELICHTING BIJ SAMENGEVATTE JAARREKENING 41 FINANCIEEL VERSLAG 42 Exploitatierekening 2017 Toelichting besteding gelden BankGiro Loterij 4 4 BERICHT VAN DE VOORZITTER VAN DE RAAD VAN TOEZICHT Een paar weken voor ik dit bericht schreef, kwamen de levert aan de kennis over Frans Hals. In 2018 wordt wereldberoemde regentenstukken van Frans Hals, na verder gestudeerd op de structuur waarbinnen de een restauratie die vier jaar in beslag nam, weer op grote, reeds aanwezige kennis uitgebreid en toegan- zaal. De restauratoren vertelden bij die gelegenheid kelijk gemaakt kan worden en op welke manier en met dat menselijke haren in de verf waren aangetroffen en welke financiële middelen het kenniscentrum vorm kan dat deze waarschijnlijk van Frans Hals zijn. Bij zo’n me- krijgen. Het spreekt voor zich dat de verdere uitbouw dedeling zie ik mijzelf al in een tijdcapsule stappen om, van het Frans Hals Kenniscentrum óók toegevoegde na gedraai aan wat knoppen, in de tijd terug te gaan waarde heeft voor het verlangen van Haarlem om dé naar de jaren 1583-1666, de periode dat Hals leefde. stad van de Gouden Eeuw te zijn. Helaas, dit blijven dagdromen, wat Einstein ook over tijdreizen beweerde. Second best bij het zelf in de tijd terug gaan, is grondig historisch onderzoek doen en HUWELIJK daarvoor geschiedkundige bronnen aanboren die zich voor nadere exploratie aandienen. Toen Ann Demeester met de plannen kwam om de burgemeester van Haarlem het huwelijk tussen het Frans Hals Museum en De Hallen Haarlem te laten KENNISCENTRUM FRANS HALS voltrekken, moest ik denken aan de voorstelling Mid- zomernachtdroom van William Shakespeare, die ik als Onbetwist is dat Frans Hals tot de schilders van we- kind van een jaar of tien met mijn ouders bezocht. Wat reldklasse gerekend mag worden. Maar in tegenstel- was dat fascinerend! De lichten doven langzaam in de ling tot bijvoorbeeld Rembrandt of Van Gogh, is over zaal. De grote gordijnen gaan open en dan wordt een onze Hals relatief weinig bekend. Het Frans Hals Mu- schemerdonker bos zichtbaar. Een sprookjesachtige seum - bezitter van het grootste aantal schilderijen van sfeer waarin geliefden en feeën een hoofdrol spelen Hals ter wereld - rekent het tot zijn taak in die lacune en waar komische complicaties veroorzaakt worden te voorzien. In 2017 is, dankzij een subsidie van het door een toverdrank. Onvergetelijk is dat een van Mondriaan Fonds, een gedegen haalbaarheidsstudie de werklieden, die een toneelstuk in het toneelstuk verricht naar de mogelijkheden om tot een volwaardig opvoeren, betoverd wordt en een ezelskop krijgt. Een Frans Hals kenniscentrum te komen. Veel betrokkenen schone dame, besprenkeld met de toverdrank, raakt zijn geïnterviewd en het enthousiasme en de animo daardoor smoorverliefd op deze ezel. Musea willen bij o.a. musea, oude meesters-experts, verzamelaars betoveren; een huwelijk tussen twee musea moet wel en kunstgeschiedenisfaculteiten in binnen- en bui- tot magie leiden! tenland, zullen er toe leiden dat dit traject vervolgd In 2017 is door het Frans Hals-team heel veel werk ver- wordt. Conservator Anna Tummers verwierf met haar richt om tot dit huwelijk te geraken. Een fraaie, frisse, NWO-onderzoek nieuwe kennis over het oeuvre van prikkelende nieuwe huisstijl (in alle uitingen) is daar de meester, inzichten die in 2020 in tentoonstellings- een opvallende blijk van. Het blijft een Living Apart vorm met het publiek zullen worden gedeeld. De net Together-relatie, maar deze openlijke verbintenis be- gereedgekomen documentaire Dichter bij Hals over nadrukt dat oud en nieuw niet zonder elkaar kunnen; het restauratieproces van de drie regentenstukken het nieuwe komt voort uit het oude. (uitgezonden door AVROTROS) laat goed zien hoe een uiterst kundig team van restauratoren, bijgestaan De jonggehuwden beschikken reeds over twee histo- door adviseurs die hen stimuleerden en van de brood- rische en beeldbepalende locaties in Haarlem. Die nodige feedback voorzagen, een grote bijdrage moeten echter wel dringend aan de eisen van de 21e 5 5 eeuw aangepast worden. De bouwkundige aanpassin- van Toezicht. In april 2017 werd afscheid genomen van gen en veranderingen, al volledig door het architec- Marieke Bax, Ruud Hendriks, Jan Maarten de Jong en tenbureau SO-IL in samenspraak met de gemeentelijke Linda Hovius. De twee laatstgenoemden zaten al vanaf diensten doordacht, bieden tegelijkertijd de mogelijk- de verzelfstandiging van de musea in 2009 in de Raad. heid de museale functies sterk te optimaliseren. Het Frans Hals Museum heeft aan de afgetreden leden dank betuigd tijdens een diner in het museum in april van het vorige jaar. Joep Brentjens, van 2009 tot 2014 BEHEER COLLECTIE EN GEBOUWEN voorzitter van de Raad van Toezicht, zat ook aan bij dat diner. Tot onze droefenis overleed hij in oktober. Het is niet verwonderlijk dat verzamelaars van waar- devolle kunst deze vaak bij musea in bruikleen onder- In het vierde kwartaal van 2017 werd Hendrik Dries- brengen. Het is niet alleen een kwestie van bewaking sen, directeur van museum De Pont in Tilburg, lid van en zorg voor de goede klimaat- en lichtbeheersing. de Raad van Toezicht. Hij kent het Frans Hals Museum Het beschikbaar zijn van restauratiemogelijkheden en al sinds zijn jeugd in Kennemerland, maar óók als lid het daarmee samenhangend kunsthistorisch onderzoek, van de Raad van Advies. zijn van groot belang om kunstschatten te conserve- ren. Eén van de hoofdtaken van het Frans Hals Museum In de decembervergadering van deze Raad van Advies is het beheer en het onderhoud van de gemeentelijke werd afscheid genomen van – en erkentelijkheid uitge- kunstverzameling. Zo wordt door medewerkers van sproken richting – een aantal leden die twee termijnen het museum óók beheerzorg besteed aan de eerder van vier jaar het museum geadviseerd hadden. De genoemde gebouwen, eveneens in eigendom bij de Raad van Advies is inmiddels versterkt met nieuwe gemeente. Dankzij de publieke functie die deze twee leden. Een aantal van hen adviseert de Directie óók in gebouwen hebben, is Haarlem mede de stad die het is. bilateraal of werkgroepverband. De Stichting Frans Hals Museum vraagt derhalve de in maart 2018 gekozen gemeenteraad om het leeuwen- De Raad van Toezicht volgt dat alles, beoordeelt de deel van de kosten voor het toekomstbestendig maken Directie en de bedrijfsvoering en evalueert het eigen van de twee locaties voor rekening te laten komen van functioneren; een en ander conform de Governance de eigenaar van de gebouwen en de daar getoonde Code Cultuur. collectie. DANK HET FUNCTIONEREN VAN DE RAAD VAN TOEZICHT Sinds de verzelfstandiging van het Frans Hals Museum en De Hallen Haarlem in 2009, heeft de Gemeente Behalve studeren, onderzoeken, restaureren, behe- Haarlem door haar jaarlijkse bijdragen het beheer van ren en (huwelijks)plannen maken, moesten er in 2017 de collectie en de gebouwen, die aan de gemeente twee musea dagdagelijks gerund worden. Directie en bleven toebehoren, mogelijk gemaakt. De bestuurders medewerkers deden dat met groot enthousiasme en van Haarlem weten hoe belangrijk culturele instellin- de Raad van Toezicht zag dat het goed was. Er vonden gen zijn voor de leefbaarheid en de economie van vier reguliere vergaderingen van de Raad plaats en een stad. Maar het is enkel dankzij een aantal goede ook een jaarlijkse ‘Strategiedag’, die het afgelopen doelenstichtingen, de Vrienden en de Beminnaers, dat jaar gewijd was aan marketing en fondsenwerving. het Frans Hals Museum in staat is geweest het publiek Daarnaast waren er talloze informele contacten van een rijk gevarieerd tentoonstellingsprogramma te individuele leden met Directie en staf van het museum. bieden. De lijnen tussen de Directie en de Raad van Toezicht zijn kort. Dat was óók zinvol omdat de afgelopen jaren Directie en medewerkers hebben zo voor een mooi binnen de twee musea het nodige geoptimaliseerd en museaal jaar gezorgd. Niet alleen zijn de bezoekers- geprofessionaliseerd is. Nu Schraalhans in de culturele aantallen gestegen en hoger dan begroot; er is ook sector keukenmeester is moet er meer met minder geld veel werk voor de komende jaren verricht, waarvan gebeuren. Het uitvallen van collega’s door vertrek later de vruchten geplukt kunnen worden. Dit alles met of langdurige ziekte, betekent een verzwaring van karige financiële middelen. We zijn hen lof en dank de werklast voor de overblijvers. Voor de Raad van verschuldigd!