P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz ST Ęś YCA (52) Warszawa 2009 Autorzy: Leszek Kruk*, Halina Kapera*, Jerzy Król**, Izabela Bojakowska***, Paweł Kwecko***, Anna Pasieczna***, Hanna Tomassi-Morawiec*** Główny koordynator MG śP – Małgorzata Sikorska-Maykowska*** Redaktor regionalny (plansza A) – Bogusław B ąk*** Redaktor regionalny (plansza B) – Anna Gabry ś-Godlewska*** Redaktor tekstu – Joanna Szyborska-Kaszycka*** * – Krakowskie Przedsi ębiorstwo Geologiczne „ProGeo” Sp. z o.o., ul. Szlak 10/5, 31-161 Kraków ** – Przedsi ębiorstwo Geologiczne PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław *** – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN… Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp – L. Kruk ...................................................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – L. Kruk ........................................................ 4 III. Budowa geologiczna – L. Kruk ............................................................................................ 6 IV. Zło Ŝa kopalin – H. Kapera ................................................................................................... 8 1. Piaski i Ŝwiry........................................................................................................................ 8 2. Kreda jeziorna.................................................................................................................... 12 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – H. Kapera ................................................................. 15 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin – H. Kapera ........................................... 19 1. Kopaliny okruchowe.......................................................................................................... 19 2. Kreda jeziorna.................................................................................................................... 21 3. Torfy .................................................................................................................................. 22 VII. Warunki wodne – L. Kruk ................................................................................................ 22 1. Wody powierzchniowe ...................................................................................................... 22 2. Wody podziemne ............................................................................................................... 23 VIII. Geochemia środowiska.................................................................................................... 25 1. Gleby – A. Pasieczna, P.Kwecko ....................................................................................... 25 2. Osady wodne – I. Bojakowska ........................................................................................... 28 3. Pierwiastki promieniotwórcze – H. Tomassi-Morawiec .................................................... 30 IX. Składowanie odpadów – J. Król ........................................................................................ 33 X. Warunki podło Ŝa budowlanego – L. Kruk ........................................................................... 39 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – L. Kruk .......................................................................... 41 XII. Zabytki kultury – L. Kruk ................................................................................................. 45 XIII. Podsumowanie – L. Kruk ................................................................................................ 45 XIV. Literatura......................................................................................................................... 47 I. Wst ęp Mapa geo środowiskowa Polski w skali 1:50 000 arkusz St ęŜ yca została opracowana w Krakowskim Przedsi ębiorstwie Geologicznym „ProGeo” Sp. z o.o. w Krakowie (plansza A), Przedsi ębiorstwie Geologicznym PROXIMA SA we Wrocławiu i Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie (plansza B). Przy jej opracowywaniu wykorzystano materiały archiwalne i informacje zamieszczone na arkuszu St ęŜ yca Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanym w 2003 roku w Katowickim Przedsi ębiorstwie Geolo- gicznym w Katowicach (Olszewska, 2003). Map ę wykonano zgodnie z „Instrukcj ą ...” (2005), wydan ą przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny. Opracowanie sporz ądzono na podkładzie topograficznym w skali 1:50 000 w układzie 1942. Mapa geo środowiskowa Polski jest kartograficznym odwzorowaniem wyst ępowania kopalin oraz gospodarki zło Ŝami na tle wybranych elementów: hydrogeologii, geologii in Ŝy- nierskiej oraz ochrony przyrody, krajobrazu i zabytków kultury. Składa si ę ona z dwóch plansz – plansza A zawiera zaktualizowan ą tre ść Mapy geologiczno-gospodarczej Polski, a plansza B now ą warstw ę informacyjn ą „Zagro Ŝenia powierzchni Ziemi” (warstwy tema- tyczne geochemia środowiska i składowanie odpadów). Przeznaczona jest ona głównie do praktycznego wspomagania regionalnych i lokalnych działa ń gospodarczych. Słu Ŝyć ma in- stytucjom, samorz ądom terytorialnym i administracji pa ństwowej w podejmowaniu decyzji dotycz ących gospodarki zasobami środowiska przyrodniczego oraz planowania przestrzenne- go. Mo Ŝe by ć przydatna w kształtowaniu proekologicznych postaw lokalnych społeczno ści oraz edukacji na wszystkich szczeblach nauczania. W opracowaniu wykorzystano materiały archiwalne pochodz ące z: Centralnego Archi- wum Geologicznego Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Regionalnego Banku Danych Hydrogeologicznych „Hydro” w Warszawie, Pomorskiego Urz ędu Woje- wódzkiego w Gda ńsku, Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego w Gda ńsku, Pa ństwowej Inspekcji Ochrony Środowiska, Starostw Powiatowych w Kartuzach, Bytowie i Ko ścierzynie oraz urz ędów gminnych. Dane archiwalne zostały zweryfikowane w trakcie prac terenowych. Mapa przygotowana jest w formie cyfrowej jako baza danych Mapy geo środowiskowej Polski (MG śP). Dane dotycz ące złó Ŝ kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych dla komputerowej bazy danych o zło Ŝach. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar obj ęty arkuszem St ęŜ yca określaj ą współrz ędne geograficzne od 17°45’ do 18°00’ długo ści geograficznej wschodniej i od 54°10’ do 54°20’ szeroko ści geograficznej północnej. Pod wzgl ędem administracyjnym obszar arkusza nale Ŝy do województwa pomorskiego. W jego granicach znajduj ą si ę fragmenty trzech powiatów: kartuskiego (gminy: Chmielno, St ęŜ yca, Sierakowice i Sul ęczyno), ko ścierskiego (gminy Ko ścierzyna i Lipusz) i bytowskie- go (gmina Parchowo). Według podziału fizycznogeograficznego (Kondracki, 2002) północna i wschodnia część obszaru arkusza nale Ŝy do mezoregionu Pojezierze Kaszubskie w makroregionie Poje- zierze Wschodniopomorskie, a południowa do mezoregionu Bory Tucholskie w makroregio- nie Pojezierze Południowopomorskie (fig.1). Pojezierze Kaszubskie jest wysoczyzn ą morenową, o bardzo zró Ŝnicowanej powierzch- ni. Wyró Ŝnia si ę tu zwłaszcza linia wzniesie ń moren czołowych, przebiegaj ąca z północnego wschodu od Mojuszewskiej Huty do Bukowej Góry na południowym zachodzie. Na północ od moren czołowych rozpo ściera si ę falisty i pagórkowaty obszar wysoczyzny z przewag ą glin zwałowych. Południow ą cz ęść arkusza zajmuj ą Bory Tucholskie. Obszar ten cechuje wyrównana powierzchnia terenu zbudowana z utworów sandrowych i opadaj ąca w kierunku południowym. W tej cz ęś ci omawianego arkusza zupełnie brak jest lasów, a jedynym urozmaiceniem krajobrazu s ą niewielkie jeziora, torfowiska i zagajniki. Wyró Ŝniaj ącymi si ę formami krajo- brazowymi s ą tu rynny glacjalne – radu ńska i gowidli ńska. Szeroko ść rynny radu ńskiej waha si ę od 3 do 5 km. Wi ększo ść rynny radu ńskiej wypełnia Jezioro Radu ńskie Górne i Jezioro St ęŜ yckie. Na wschód od tego ostatniego rynna radu ńska ł ączy si ę z rynną Jeziora Lubowisko i przechodzi systemem rynien na obszar arkusza Ko ścierzyna. Rynna gowidli ńska jest gł ębiej wci ęta ni Ŝ radu ńska i w ęŜ sza – osi ąga 2,5 km. Jej najgł ębsze miejsca wypełniaj ą jeziora Go- widli ńskie i W ęgorzyno. Przedłu Ŝa si ę ona w kierunku południowo-zachodnim przechodz ąc w rynn ę Jeziora Mausz. Obszar arkusza le Ŝy w obr ębie regionu klimatycznego pojezierza pomorskiego. Średnia temperatura roczna wynosi około 7°C, średnia temperatura półrocza zimowego wynosi około 1°C, za ś półrocza letniego około 13,5°C. Pokrywa śnie Ŝna zalega od 70 do 80 dni. Średni opad roczny wynosi około 700 mm (Stachý, 1987; Starkel, 1991). Przewa Ŝa zachodnia cyrku- 4 lacja powietrza. Klimat na obszarze arkusza cechuje zmienno ść , co zwi ązane jest z du Ŝymi deniwelacjami oraz blisko ści ą morza. Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza St ęŜ yca na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 – granica podprowincji, 2 – granica makroregionu, 3 – granica mezoregionu Podprowincja: Pobrze Ŝa Południowobałtyckie Mezoregiony Pobrze Ŝa Koszali ńskiego: 313.44 – Wysoczyzna Damnicka, 313.46 – Pradolina Redy i Łeby Podprowincja: Pojezierza Południowobałtyckie Mezoregiony Pojezierza Zachodniopomorskiego: 314.46 – Wysoczyzna Polanowska, 314.47 – Poje- zierze Bytowskie Mezoregiony Pojezierza Wschodniopomorskiego: 314.51 – Pojezierze Kaszubskie Mezoregiony Pojezierza Południowopomorskiego: 314.67 – Równina Charzykowska,