P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz CHOJNA (344) Warszawa 2009 Autorzy: Katarzyna Sieradzka*, Jerzy Król*, Krystyna Bujakowska**, Izabela Bojakowska***, Paweł Kwecko***, Anna Pasieczna***, Hanna Tomassi-Morawiec*** Główny koordynator MG śP: Małgorzata Sikorska-Maykowska*** Redaktor regionalny (plansza A): Albin Zdanowski*** Redaktor regionalny (plansza B): Anna Gabry ś-Godlewska *** Redaktor tekstu: Joanna Szyborska-Kaszycka ** * – Przedsi ębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław; ** – Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL SA, ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa; *** – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; ISBN 83 – ©Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp – Katarzyna Sieradzka, Jerzy Król ............................................................................. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – Katarzyna Sieradzka, Jerzy Król ............... 4 III. Budowa geologiczna – Katarzyna Sieradzka, Jerzy Król ................................................... 6 IV. Zło Ŝa kopalin – Katarzyna Sieradzka, Jerzy Król .............................................................. 8 V. Górnictwo – Katarzyna Sieradzka, Jerzy Król ................................................................... 12 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin – Katarzyna Sieradzka, Jerzy Król ....... 13 VII. Warunki wodne – Katarzyna Sieradzka, Jerzy Król ....................................................... 14 1. Wody powierzchniowe............................................................................................ 14 2. Wody podziemne..................................................................................................... 15 VIII. Geochemia środowiska................................................................................................... 18 1. Gleby – Anna Pasieczna, Paweł Kwecko ................................................................ 18 2. Osady – Izabela Bojakowska ................................................................................... 20 3. Pierwiastki promieniotwórcze – Hanna Tomassi-Morawiec .................................. 23 IX. Składowanie odpadów – Krystyna Bujakowska ................................................................ 25 X. Warunki podło Ŝa budowlanego – Katarzyna Sieradzka, Jerzy Król .................................. 31 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – Katarzyna Sieradzka, Jerzy Król ................................. 33 XII. Zabytki kultury – Katarzyna Sieradzka, Jerzy Król ........................................................ 38 XIII. Podsumowanie – Katarzyna Sieradzka, Jerzy Król ....................................................... 40 XIV. Literatura........................................................................................................................ 43 I. Wst ęp Arkusz Chojna Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 (Mg śP) wykonano w Przedsi ębiorstwie Geologicznym we Wrocławiu PROXIMA SA (plansza A) oraz w Pa ń- stwowym Instytucie Geologicznym i Przedsi ębiorstwie Geologicznym Polgeol SA (plansza B), Opracowanie to powstało zgodnie z Instrukcj ą opracowania Mg śP w skali 1:50 000 (In- strukcja..., 2005). Wykorzystano przy tym materiały archiwalne arkusza Chojna Mapy geolo- giczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanej w 1999 roku w Przedsi ębiorstwie Geologicznym „Polgeol” w Warszawie (Bujakowska i in., 1999). Mapa geo środowiskowa zawiera pi ęć warstw informacyjnych, w których zgrupowano nast ępuj ące dane: kopaliny i górnictwo, wody powierzchniowe i podziemne, geochemia śro- dowiska, składowanie odpadów, warunki podło Ŝa budowlanego oraz ochrona przyrody i za- bytków kultury. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ństwowej, zajmuj ącej si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte na mapie mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowaniu strategii rozwoju wojewódz- twa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak Ŝe w opracowaniach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykonaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środo- wiska oraz planów gospodarki odpadami. Do opracowania tre ści mapy zbierano materiały w Centralnym Archiwum Geologicz- nym i Banku Danych Hydrogeologicznych Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w War- szawie, Zachodniopomorskim Urz ędzie Wojewódzkim w Szczecinie, Urz ędzie Marszałkow- skim Województwa Zachodniopomorskiego w Szczecinie, Wojewódzkim Urz ędzie Ochrony Zabytków w Szczecinie, Regionalnej Dyrekcji Lasów Pa ństwowych w Szczecinie, Zespole Parków Krajobrazowych Doliny Dolnej Odry i Cedy ńskiego Parku Krajobrazowego w Gryfi- nie oraz Instytucie Uprawy, Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa w Puławach. Wykorzystano te Ŝ informacje uzyskane w starostwach powiatowych i urzędach gmin. Informacje te zostały zwe- ryfikowane w czasie wizji terenowej. Dane dotycz ące poszczególnych złó Ŝ kopalin zestawiono w kartach informacyjnych do bazy danych systemu MIDAS, ści śle zwi ązanej z realizacj ą Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Poło Ŝenie arkusza Chojna wyznaczaj ą współrz ędne: 14°15’–14°30’ długo ści geogra- ficznej wschodniej i 52°50’–53°00’ szeroko ści geograficznej północnej. Pod wzgl ędem administracyjnym obszar arkusza poło Ŝony jest w południowo- zachodniej cz ęś ci województwa zachodniopomorskiego. W granicach powiatu gryfi ńskiego, zajmuj ącego cały omawiany obszar, le Ŝy miasto Chojna, miasto Mory ń oraz cz ęś ci gmin: Chojna, Mory ń i Cedynia oraz niewielkie fragmenty gminy Mieszkowice. Według podziału fizycznogeograficznego Polski (Kondracki, 2002) teren arkusza Choj- na nale Ŝy do prowincji Ni Ŝu Środkowoeuropejskiego, podprowincji Pobrze Ŝa Południowobał- tyckie i Pojezierza Południowobałtyckie. Jego północno-zachodni fragment (podprowincje Pobrze Ŝa Południowobałtyckie) nale Ŝy do makroregionu Pobrze Ŝe Szczeci ńskie, z mezore- gionem Dolina Dolnej Odry. Pozostała cz ęść arkusza (podprowincje Pojezierza Południowo- bałtyckie) nale Ŝy do makroregionu Pojezierze Zachodniopomorskie z mezoregionem Pojezie- rze My śliborskie (cz ęść centralna), makroregionu Pojezierze Południowopomorskie z mezo- regionem Równina Gorzowska (cz ęść południowa) oraz makroregionu Pradolina Toru ńsko- Eberswaldzka z mezoregionem Kotlina Freienwaldzka (fragment w południowo-zachodnim naro Ŝniku) (fig.1). W miejscowym krajobrazie wyst ępuj ą formy polodowcowe, wodnolodowcowe, pocho- dzenia eolicznego, rzecznego, jeziornego i utworzone przez ro ślinno ść oraz antropogeniczne. Formy polodowcowe stanowi ą wysoczyzny morenowe wokół Chojny, w Krzymowie, Gra- nicznej, Rurce oraz na zachód i południe od Krzymowa. Wzgórza morenowe o wysokościach wzgl ędnych 5–10 m wyst ępuj ą równole Ŝnikowo od miejscowo ści Golice, na południe od śe- lichowa, Nowego Objezierza, Morynia oraz Witnicy. Formy pochodzenia wodnolodowcowe- go to równiny sandrowe (z tarasem wy Ŝszym w północnej i zachodniej cz ęś ci arkusza oraz ni Ŝszym – obszar sandru mory ńskiego i krzymowskiego), ozy (najbardziej rozległy na połu- dnie od Jelenina) i kemy. Formy eoliczne, rzeczne, jeziorne i utworzone przez ro ślinno ść (równiny torfowe) mają podrz ędny udział w rze źbie terenu. Omawiany teren jest regionem typowo rolniczym. Jego znaczn ą cz ęść (około 50%) sta- nowi ą tereny rolnicze o glebach rozwini ętych na glinach. Dominuj ą tu gleby wysokich klas bonitacyjnych (I–IVa). Najwi ększe ich wydzielenia wyst ępuj ą w okolicach Krzymowa, Gra- nicznej, Chojny, Godkowa, Witnicy oraz w całej południowo-zachodniej cz ęś ci arkusza. Oko- ło 40% powierzchni arkusza zajmuj ą lasy, a pozostał ą cz ęść stanowi ą łąki oraz tereny zabu- dowane. 4 Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Chojna na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 – granica podprowincji, 2 – granica makroregionu, 3 − granica mezoregionu, 4 – granica pa ństwa, 5 − wi ększe jeziora; Prowincja: Ni Ŝ Środkowoeuropejski. Podprowincja: Pobrze Ŝa Południowobałtyckie. Makroregion: Pobrze Ŝe Szczeci ńskie. Mezoregion Pobrze Ŝa Szczeci ńskiego: 313.24 – Dolina Dolnej Odry, 313.28 – Równina Wełty ńska Podprowincja: Pojezierza Południowobałtyckie. Makroregion: Pojezierze Zachodniopomorskie. Mezoregion Pojezierza Zachodniopomorskiego: 314.41 – Pojezierze My śliborskie. Makroregion: Pojezierze Południowopomorskie. Mezoregiony Pojezierza Południowopomorskiego: 314.61 – Równina Gorzowska. Makroregion: Pradolina Toru ńsko-Eberswaldzka. Mezoregiony Pradoliny Toru ńsko-Eberswaldzkiej: 315.32 – Kotlina Freienwaldzka. Obszar obj ęty granicami arkusza le Ŝy w regionie klimatycznym pomorsko-warmi ńskim i pozostaje w strefie wpływów oceanicznych, na które nakłada si ę oddziaływanie morza bał- tyckiego. Omawiany teren charakteryzuje si ę stosunkowo wysokimi opadami atmosferycz- nymi (od 520 do 550 mm rocznie), minimum opadowe przypada w miesi ącu lutym, a maksi- mum na lipiec. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 8°C, roczna amplituda nie prze- 5 kracza 20°C. Okres wegetacyjny trwa przeci ętnie 180–190 dni, natomiast okres zalegania pokrywy śnie Ŝnej wynosi około