SHTATORORGANIZATA 2019; E Nr. BASHKUAR 9(375) E VETERANËVE TË LUFTËS ANTIFASHISTEVETERANI NACIONALÇLIRIMTARE TË POPULLIT SHQIPTAR (OBVL) 1 GAZETË PERIODIKE. NR.9(375) SHTATOR 2019 ÇMIMI: 30 LEKË Kryeredaktor: Halil RAMA ; Zv/Kryeredaktor: Sakip Cami Email: [email protected] / website: www.VETERANIOBVL.ORG INTERVISTA REAGIMI CEREMONIA Parllaku: Peza, simbol i GJENDJA E FAMILJARËVE TË ISLAM MYRTEZA MONUMENTEVE XHANIT U JEPEN SIMBOLET bashkimit të shqiptarëve TË LANÇ -IT NË “DESHMOR I ATDHEUT” KOSOVË, SHQETË- SUESE DHE E DHIMBSHME Nga Bashkim Hisari FAQE 11 Muharem Kamani FAQE 5 Në Nëntor, Konferencë Shkencore kushtuar 75-vjetorit të Çlirimit të Atdheut LANÇ-i, lufta që për herë të parë në histori i renditi shqiptarët në krahun e fi tores botërore Sllova si krenari e Dibrës HISTORIA dhe memoriali i blerë i 75 vjet më parë u turpit në Tiranë formua Brigada e XXII LUAN RAMA Sulmuese Partizane e Sllova është një krahinë dhe një histori krenarie jo vetëm për Dibrën. Pezës Në historinë e atdhedashurisë shqip- FAQE 2 tare, ajo ka qenë e mbetet një mon- ument sakrifi cash dhe lavdie. Ndaj 75- VJETORI I KRIJIMIT kjo e bën udhëtimin për në krahinën e Sllovës e të nëntë fshatrat e saj; Sllovë, Shumbat, Trojak, Sllatinë, Brigada XXIII-të Vleshtë, Dypjak, Venisht, Kallm dhe Zall-Kalis, si nëpër të gjithë katundet Sulmuese Partizane në rrethepërqark malit të Korabit, një udhëtim mes legjendash e në majat betejat për liri e historisë. Bukuritë natyrore krejt unike e FAQE 6 magjepsëse, kanë imponur e jetësu- ar të njejtën cilësi fi snikërie e krena- REPLIKA rie edhe ndër banorët e atyre anëve, mirësia e të cilëve jo rastësisht ka për referencë vetë lartësitë e malit, Nexhip Vinçani, në prehër të të cilit jetojnë brez pas • Akademia e Shkencave i është përmbajtur dhe i përmbahet mendimit që brezi e shekull pas shekulli, prej mi- ngjarje të tilla jubilare, si 75-vjetori i fi tores antifashiste, përveç evokimit jëra vitesh. “pro apo kundra” me Ndaj, ata jo thjeshtë ndjehen, por të lavdisë së kësaj fi torje dhe aspekteve përkujtimore, mund dhe duhet të realisht janë si Korabi. Çelo Hoxhën ! Kësisoj, sado shpesh të kesh shërbejnë si shkas për nxitjen e mendimit shkencor, përmes një rrafshi shkuar ndër ato vise, prapëseprapë tematik orientues, për ndriçimin e vlerave të antifashizmit në Shqipëri, si do të magjepsesh me gjithë çfarë gjen Lufta partizane u manipulua me e mëson atje, mes atyre njerëzve që lëvizje rezistence, si qendresë kundër pushtuesve, si lëvizje mendimi dhe paramendim nga E. Hoxha me lidhjen me historinë e kanë jetë dhe FAQE 3 ndihmën e jugosllavëve, për të krenari. Sepse e kanë lidhje gjaku. si përballje kombëtare e popullore me ushtritë pushtuese E kanë heroizëm e atdhedashuri. E siguruar pushtetin e mbas luftës kanë sakrifi cë dhe ekzistencë. STUDIMI Me këtë ndjesi nderimi e mirën- Maksi Vinçani FAQE 4 johjeje u nisa më 18 gusht për në Sl- Ndër fi set më të lashtë, më autokton latinë të Sllovës, atje ku në të njejtën dhe trungu më antik dhe më i përhapur datë, 75 vjet më parë, më 18 gusht DOSSIER 1944, u krijua Brigada e 18-të Sul- ndër territoret e fi seve të tjera shqiptare muese partizane e Ushtrisë Antifash- iste Nacionalçlirimtare. VEPRIMTARIA Me vetëdije po udhëtoja drejt his- torisë i bindur e me emocion se po BERISHA QË NË PATRIOTIKE E shkoja drejt një vendi ku nderimi për gjakun është i shenjtë dhe ku mirën- HOXHË HASAN johja për çfarë ata kanë bërë për atd- he e fl amur është detyrim. LASHTËSI MOGLICËS Nga Eduart Ramçi (Vijon në faqen 7) Nga Kol DEDAJ* FAQE 12 FAQE 10 2 VETERANI SHTATOR 2019; Nr. 9(375) HISTORIA Gjatë luftimeve brenda dhe jashtë kufi rit shtetëror, nga kjo Brigadë ranë dëshmorë 107 partizanë dhe kuadro 75 vjet më parë u formua Brigada e XXII Sulmuese Partizane e Pezës Urdhrin e krijimit e komunikoi Heroi i Popullit Myslim Peza. Kristo Themelko, anëtar i Shtabit të Përgjithshëm të UNÇSH, i dorezoi fl amurin e brigadës Sali Verdhës, i cili u caktua komandant i kësaj njësie luftarake Shtatëdhjetëepesë vjet më pare, më 18 shtator 1944, u formua Brigada XXII Sulmuese e UNÇl Shqiptare, në Pezë të Tiranës. Kjo Brigadë, ashtu si edhe brigadat e tjera, u krijua me urdhër të Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Nacionalçlirimtare, mbi bazën e katër batalioneve të Grupit Partizan të Pezës, më 18 shtator 1944, në Pezë. Brigada XXII Sulmuese Partizane pati me një efektiv fi llestar 1236 veta, ndërkohë radhet e saj u shtuan deri sa arriten në 1400 partizanë. Urdhrin e krijimit e komunikoi Heroi i Popullit Myslim Peza. Kristo Themelko, anëtar i Shtabit të Përgjithshëm të UN- ÇSH, i dorezoi fl amurin e brigadës Sali Verdhës, i cili u caktua komandant i kësaj njësie luftarake. Ai i në emër të efektivit u betua para fl amurit, se do ta mbanin të papërlyer këtë simbol të brigadës e do ta mbronin po qe nevo- ja edhe me gjak. Në përberje të efek- tivit të brigadës, bënin pjesë partizanë dhe kuadro të viteve 1940, 1941, 1942, 1943 etj. që kishin një përvojë të gjatë lufte. Partizanë të vitit 1940 ishin, ish- pjesëtarë të çetës së parë patriotike te Pezës si Shaban Rexha, Skënder Myslim Peza, Dije Myslim Peza, Emin Çelmeta, Fadil Çelmeta, Hamdi Grori, Shaban Durishti, Sherbet Harizi, Selman Grori, Zyber Loshi, Myrteza Karaj, Ymer Kur- ti, Telha Zgura, Xhevdet Petrela etj. Në pje, Pjeshkëz, Kuç, Kus, Gjokaj, Kashar Shkodrës ku partizanët e së cilës, së e mundur te çlirohet Vishegradi, për brigadë bënin pjesë 34 vajza me në krye e deri në Vorë dhe më 1.10.1944 me një bashku me partizanë të brigadave të çlirimin e të cilit u zhvilluan 100 dite Dije Myslim Pezën. luftë të befasishme dhe të studiuar mirë, tjera dhe të njësive partizane të Shko- luftime nga Brigada VIII dhe brigada Peza qe baza ku formua Brigada XXII çliruan Ndroqin. drës, zhvilluan luftime të jashtëza- XXII. Pas këtyre luftimeve me urdhër “S” partizane, me komandant Salë Verd- Me urdhër të shtabit te Divizionit II konshme kundër nazistëve e reaksion- te Shtabit te Përgjithshëm te Ush- hën dhe komisar Tonin Jakovën, e cila me 7 tetor 1944, brigada niset për në arëve të vendit që ishin grumbulluar trisë Nacionalçlirimtare, brigada u mori nga ajo, jo vetëm partizanet më të Veri ku mori pjesë në luftime kundër aty, për t’u nisur jashtë bashkë me kthye ne Kosove ku zhvilloi luftime mirë, por edhe përvojën luftarake dhe nazistëve gjermanë dhe mercenarëve të nazistët. Batalioni IV i kësaj Brigade, të ashpra e të vendosura kunder shpirtin e sakrifi cës, që e çoi atë nga Gjon Markagjonit, Kol Bib Mirakës tej. në oren 7.30 të datës 29 nëntor, hyri mbeturinave çetnike. Dhe në janar fi torja në fi tore, në betejat për çlirimin Ajo mori pjesë në çlirimin e Mirditës dhe i pari në qytet. Populli i priti me tufa 1946 Brigada kthehet në Atdhe, në e krahinës së Mirditës e të Pukës, por u përlesh me armiqtë në Gziq, te Ura e me lule, me brohoritje entuziaste Elbasan, duke përshkuar një rrugë edhe të Shkodrës me 29 Nëntor 1944, Fanit, Shpal e Pukë, duke u zhvilluar të papara e me këngë e valle. Rreth prej 3500 km në një temperaturë që në kuadrin e Operacionit të Divizionit II luftime deri edhe trup me trup. Në Gziq orës 8.30 te kësaj date, nga ballkoni i shkonte deri edhe minus 25 gradë të UNÇSH. Për të kaluar pastaj në për- te Mirdites nazistët e bashkëpunëtorët prefekturës se Shkodres, zv/komisari Celsius duke çarë dëborën që arrinte bërje të Divizionit VI “S”, në ndjekje të patën humbje të shumta. Për këtë ar- i Batalionit IV te kësaj brigade, Irfan deri në 2 m lartësi, veshur keq e me hordhive naziste, me thirrjen; “Deri në sye nazistët kapin e torturojnë dhe Çelkupa përshëndeti popullin e Shko- ushqim të pakët, por me idealin e Berlin!”, me beteja mbi rrugët dhe mbi pastaj i pushkatojnë 13 veta, pjesëtar drës dhe luftëtarët çlirimtarë dhe dha madhe të çlirimit. vijat e fortifi kuara, për çlirimin, bash- të çetës vullnetare territoriale të Mird- sihariqin e madh se me çlirimin e Gjate luftimeve brenda dhe jashtë kë me partizanët vendas, të disa qytet- itës, dogjën 15 shtepi, grabitën gjënë e Shkodrës u çlirua njëherë e përgjith- kufi rit shtetëror, nga kjo Brigadë ranë et të Malit të Zi e të Bosnjës, deri në gjallë dhe bereqetin. monë gjithë Shqipëria. dëshmorë 107 partizanë dhe kuadro, Vishegrad. Pas Çlirimit të Mirditës dhe të Pukës Menjëherë pas çlirimit të Shko- mes tyre dhe pionieri 14 vjeçar Heroi Brigadës iu ngarkua detyra për të brigadën e drejtuan komandant Sali dres, me urdhër te Shtabit te Përg- i Popullit, Met Hasa dhe mbi 80 parti- pastruar te gjitha çerdhet dhe pikat Verdha, komisar Tonin Jakova, zv/ jithshëm te Ushtrisë Nacionalçlirim- zanë te tjerë u plagosën duke mbeten mbështetëse të armikut në zonat për- komandat Shaban Rexha, zv/komis- tare, më daten 2.12.1944, Brigada për tërë jetën invalidë të LANÇ. reth Tiranës, Durrësit, Shijakut, Kava- ar Sadik Bocaj, sekretar i rinise Iljaz kaloi kufi rin shtetëror në ndjekje të 28 vjet me radhë po ulërasin e shpi- jës, Rrogozhinës, Peqinit etj. detyrë që e Reka, intendent Rexhep Kollçaku. Më armikut dhe duke manifestuar fry- fi n për LANÇ e për drejtuesit e saj, kreu me përkushtim dhe nder. në sajë vonë komisar u bë Nimet Ymeri, ko- mën e lartë internacionaliste luftoi armiqtë e asaj epopeje të lavdishme. të luftë së saj heroike, të trimërisë e gux- mandant Rexhep Zuna cili ra dëshmor, për çlirimin vëllezërve të Malit të Zi, Ata që mbrojnë e etërit e tyre që nuk i imit e partizan u shpartalluan forcat na- dhe e zëvendësoi Neshat Hysi, deri në Kosovës e Maqedonisë dhe të popu- mbron dot askush, sepse ata u bash- zifashiste e balliste qe ishin përqendruar suprimin e brigadës, me 30.04.1946.