PA Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz Krzeszyce (426) Warszawa 2006 Autorzy: Katarzyna Sobik*, Adam Szeląg*, Wojciech Bobiński*, Izabela Bojakowska*, Przemysław Dobek*, Anna Pasieczna*, Hanna Tomassi-Morawiec* Główny koordynator MGGP: Małgorzata Sikorska-Maykowska* Redaktor regionalny: Barbara Radwanek-Bąk* Redaktor regionalny planszy B: Olimpia Kozłowska* Redaktor tekstu: Katarzyna Sobik * Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN Copyright by PIG and MŚ, Warszawa, 2006 Spis treści I. Wstęp (K. Sobik)................................................................................................................ 4 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza .................................................................... 4 III. Budowa geologiczna (K. Sobik) ........................................................................................ 7 IV. Złoża kopalin (A. Szelą g) ................................................................................................ 11 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (A. Szeląg) ............................................................... 15 VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin (A. Szeląg) ........................................... 16 VII. Warunki wodne (K. Sobik) .............................................................................................. 18 1. Wody powierzchniowe................................................................................................. 18 2. Wody podziemne.......................................................................................................... 19 VIII. Geochemia środowiska.................................................................................................... 22 1. Gleby (A. Pasieczna, P. Dobek) ................................................................................... 22 2. Osady (I. Bojakowska).................................................................................................. 24 3. Pierwiastki promieniotwórcze (H. Tomassi-Morawiec) .............................................. 26 IX. Składowanie odpadów (W. Bobiński) .............................................................................. 29 X. Warunki podłoża budowlanego (K. Sobik)...................................................................... 34 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (K. Sobik)....................................................................... 35 XII. Zabytki kultury (K. Sobik)............................................................................................... 39 XIII. Podsumowanie (K. Sobik) ............................................................................................... 40 XIV. Literatura. ........................................................................................................................ 42 I. Wstęp Arkusz Krzeszyce Mapy geośrodowiskowej w skali 1:50 000 opracowano w 2006 roku w Oddziale Karpackim Państwowego Instytutu Geologicznego w Krakowie. Mapę wykonano zgodnie z „Instrukcją opracowania Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000” (2005). Przy jej opracowaniu wykorzystano materiały archiwalne i informacje zamieszczone na arku- szu Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000 (2000), wykonanym przez Woj- ciecha Wolińskiego z Przedsiębiorstwa Geologicznego w Krakowie (Woliński, 2000). Mapa składa się z dwóch plansz. Plansza A zawiera informacje dotyczące występowania kopalin oraz gospodarki złożami, na tle wybranych elementów hydrogeologii, geologii inży- nierskiej oraz ochrony przyrody, krajobrazu i zabytków kultury. Druga plansza - B dotyczy zagadnień z zakresu geochemii środowiska oraz składowania odpadów. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorządów terytorialnych i ad- ministracji państwowej zajmujących się racjonalnym zarządzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowią dużą pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Zawarte w niej treści mogą być wykorzystywane w pra- cach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju województwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a także w opracowaniach ekofizjograficznych. Ponadto mogą stanowić pomoc w realizacji postanowień ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Przy opracowaniu mapy wykorzystano materiały archiwalne pochodzące z: Centralnego Archiwum Geologicznego Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Lubuskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gorzowie Wielkopolskim i Zielonej Górze, Urzędu Marszałkow- skiego w Gorzowie Wielkopolskim oraz urzędów powiatowych i gminnych. Dane archiwalne zostały zweryfikowane w czasie prac terenowych. Kwalifikację sozo- logiczną złóż uzgodniono z geologiem wojewódzkim. Równocześnie z wykonywaniem mapy, dane dotyczące złóż kopalin zamieszczono w kartach informacyjnych opracowanych dla komputerowej bazy danych. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Granice obszaru arkusza Krzeszyce wyznaczają współrzędne geograficzne 15º00’-15º15’ długości wschodniej i 52030’-52040’ szerokości północnej. 4 Według podziału fizjograficznego Kondrackiego (2000), obszar arkusza położony jest na Niżu Środkowoeuropejskim, w podprowincji Pojezierzy Południowobałtych. Cały obszar arkusza, poza jego południową i południowo–wschodnią częścią, położony jest w granicach makroregionu Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej, obejmującego mezore- gionu Kotliny Gorzowskiej. Południowo-wschodnia część arkusza położona jest w granicach makroregionu Pojezierza Lubuskiego oraz mezoregionu Pojezierza Łagowskiego. Fig. 1. Położenie arkusza Krzeszyce na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego 1 - granica makroregionów, 2 - granica mezoregionów makroregion: 314.6-7 Pojezierze Południowopomorskie; mezoregion: 314.61 - Równina Gorzowska, makroregion: 315.3 - Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka; mezoregion: 315.33 - Kotlina Gorzowska, makroregion: 315.4 - Pojezie- rze Lubuskie; mezoregiony: 315.42 - Pojezierze Łagowskie, 315.43 - Równina Torzymska, 315.44 - Bruzda Zbą- szyńska, makroregion: 315.5 - Pojezierze Wielkopolskie; mezoregion: 315.51 - Pojezierze Poznańskie Kotlina Gorzowska stanowi największy mezoregion Pradoliny Toruńsko-Eberswaldz- kiej i oddziela Pojezierze Południowopomorskie na północy od Pojezierza Lubuskiego na południu. Jest to równinny, podmokły i piaszczysty taras zalewowy, z gęstą siecią kanałów melioracyjnych, często zalewany wodą w okresie wysokich stanów wód. W fazie pomorskiej 5 zlodowacenia Wisły, kotlina stanowiła szlak odpływu wód fluwioglacjalnych w kierunku za- chodnim. Pojezierze Łagowskie położone jest w północno-wschodniej części Pojezierza Lubu- skiego. Występują tu zaburzone przez lądolód osady czwartorzędowe i neogeńsko- palegeńskie (trzeciorzędowe), które tworzą wysokie wzniesienia miejscami przekraczające 200 m n.p.m. Na obszarze tego mezoregionu znajduje się wiele jezior rynnowych. Gleby występujące w dolinie Warty to głównie mady brunatne i czarnoziemne, lekkie. Najmniejszą powierzchnię zajmują mady ciężkie i bardzo ciężkie. Na wyższych tarasach doli- ny Warty występują mady brunatne, natomiast w strefie obniżeń zalegają mady czarnoziemne lub mułowo-torfowe. Mady charakteryzują się wysoką produktywnością i są zaliczane do kompleksów pszennych, żytnich i pastewnych. W dolinach mniejszych rzek, w lokalnych obniżeniach terenu oraz w rejonach płytkiego występowania poziomu wód gruntowych, wykształciły się gleby: glejowe, torfowe, murszo- wo-torfowe, murszowo-mineralne i murszowate. Tworzą one siedliska użytków zielonych i są użytkowane głównie jako łąki. Pozostałe tereny pokrywają gleby typowo bielicowe wykształ- cone na podłożu piaszczystym. Zaliczane są one do kompleksów żytnich, a pod względem bonitacyjnym należą do V i VI klasy. Ponad połowę powierzchni omawianego terenu pokrywają zwarte kompleksy leśne, w których dominującym gatunkiem jest sosna. Ponadto występują: świerki, dęby, buki, brzozy i graby. Klimatycznie obszar arkusza Krzeszyce należy do regionu lubusko-dolnośląskiego. Re- jon ten zaliczany jest do obszarów najcieplejszych w Polsce. Średnia temperatura roczna z wielolecia jest wysoka i wynosi około 8,00C. Średnie sumy opadów atmosferycznych w okresie rocznym kształtują się na poziomie 500-600 mm. Rocznie notowane są 100-110 dni z przymrozkami, a śnieg leży 40-80 dni (Lorenc, 2005). Pod względem administracyjnym obszar arkusza Krzeszyce położony jest w obrębie województwa lubuskiego, obejmującego swym zasięgiem część obszaru gmin: Witnica, Bog- daniec, Deszczno (powiat gorzowski) oraz gmin: Krzeszyce, Lubniewice i Sulęcin (powiat sulęciński). Obszar arkusza jest słabo zaludniony i niezurbanizowany. Znajdują się tutaj tylko dwa miasta: Krzeszyce i Lubniewice. Położenie wśród lasów i jezior oraz bogactwo naturalne tego rejonu, przyczyniają się do tego, że Lubniewice są prężnie rozwijającym się ośrodkiem tury- 6 stycznym i rekreacyjnym. Nieliczne małe wsie położone są w dolinie Warty oraz na obszarach pokrytych lasami. Do najważniejszych szlaków komunikacyjnych należą: droga krajowa nr 22 z Poznania przez Krzeszyce do Kostrzyna i Słubic (granica państwa), mająca znaczenie międzynarodowe oraz droga krajowa nr 136 z Gorzowa Wielkopolskiego do Sulęcina. Gospodarka rejonu związana jest z hodowlą bydła, produkcją rolną oraz z branżą han- dlową. III. Budowa geologiczna Budowę geologiczną