De oude grenzen van Westbroek en Achttienhoven Het is 14 april 1818. Op de ochtend van bepaald. Het rijk stelde voor deze omvang­ deze voorjaarsdag stapt landmeter der eer­ rijke operatie landmeters aan, die volgens ste klasse A. Slitz het raadhuis van de ge­ een vaste procedure te werk gingen. Een meente Achttienhoven binnen. Hij moet landmeter begon op een punt waar drie ge­ zijn komst hebben aangekondigd, want de meenten elkaar raakten. Op dat punt werd schout N. de Graaf en de aanwijzer Jan Lam een paal met een driehoekige doorsnee ge­ wachten hem al op. Die dag zullen zij ge­ slagen. Van daaruit werd de grens van een drieën langs de grenzen van de gemeente gemeente nu verder bepaald met de schout lopen. Het gaat om een fikse voettocht. en de aanwijzer van die gemeente, in aan­ Doel ervan is te komen tot een nauwkeurige wezigheid van vertegenwoordigers van de vaststelling van de grenzen van het grond­ buurgemeenten. Al wandelend bleef de be­ gebied der gemeente. De buurgemeenten treffende gemeente steeds aan de rechter­ zijn ook op de hoogte. Vertegenwoordigers hand. Van tijd tot tijd werden limietpalen ervan zullen op de afgesproken punten aan­ geslagen. De landmeter verrichtte zijn me­ wezig zijn. Die buurgemeenten zijn West­ tingen en hij schetste en beschreef het pro­ broek. Hilversum. Maartensdijk. Utrecht ject. Zijn schetsen en aantekeningen vorm­ en Zuilen. den het zgn. Proces-verbaal van Delimitatie (grensbepaling) van een gemeente.' Zo werd het grondgebied van Nederland Gemeentehuis van geregistreerd. In 1832 werden deze kadas­ Achtiienhoven, brandde in 1916 tot de trale registraties bij wet bekrachtigd. Vanaf grond toe af dat jaar hadden alle gemeenten exacte gren­ zen: door landmeters vastgesteld en ook vastgelegd. Het begrenzen van Achttienhoven lÊËmmmà Terug naar 14 april 1818. De heren Slitz, De Graaf en Lam vertrekken op die ochtend vanaf het raadhuis naar het punt waar drie gemeenten aan elkaar grenzen en Acht­ tienhoven aan de rechterhand is. Dat is het huis "de Klop" bij de rivier de Vecht en aan Waarom deze grensbepaling? In de middeleeuwen had de bisschop van "Schets der grens­ Utrecht, Achttienhoven ter ontginning aan V scheiding tusschen de het kapittel van St. Jan geschonken. Het • ]<** gemeenten van Achttienhoven en land werd bebouwd en het was een ieder be­ Westbroek en Zuilen, kend wie eigenaar was van welk perceel. v? art. 5 van het Proces De inwoners en het kapittel kenden dus glo­ verbaal" baal de grenzen. De omtrek van het gerecht was afgeleid van het bestuur, dat de macht uitoefende. Na de Franse tijd ging de staats- overheid de grenzen van het nieuwe ko­ ninkrijk nauwkeurig en betrouwbaar vast­ 0 77 ™ \ leggen. Begonnen werd met het opmeten // ^ der gemeenten. Uit die opmetingen vloei­ den voort de grenzen van de provincies, ßm*"*^ P'"^.. zijnde verzamelingen van een aantal ge­ meenten. Toen dat allemaal in kaart was ge­ d 4 bracht waren de grenzen van het koninkrijk Achter- weteringseweg 70 de Groeneweg. Huis "de Klop" ligt in de Misschien hebben zij daar wel gerust. gemeente Zuilen, de Groeneweg hoort ech­ Immers er moet nog ruim acht kilometer ter bij Westbroek. Ter oriëntatie: op dit punt worden afgelegd voordat het punt van ver­ ligt heden ten dage fort "de Klop". trek weer is bereikt. Al wandelend over de Achttienhovense kade kruisen zij de De schout en aanwijzers van Westbroek Kooydijk tot zij op de St. Anthoniedijk ko­ zijn al aanwezig. Het gezelschap gaat direct men. Deze dijk wordt afgelopen tot aan de op pad. Al lopende staat de landmeter af en weg achter de Kruitmolen. De Anthonie­ toe stil om metingen te verrichten. Uit het dijk ligt op het grondgebied van Achttien­ proces-verbaal van de landmeter citerend: hoven, de weg achter de Kruitmolen hoort "De grensscheiding dezer twee gemeenten bij de gemeente Utrecht. wordt gevormd door de Kloppervaart tot aan het bosje van Swellengrebel, alwaar de Nu wordt het gemeenschappelijk raakpunt gemelde vaart zich in tweeën verdeelt'.2 bereikt van de gemeenten Achttienhoven, Deze splitsing van de vaart is ook nu nog te Maartensdijk en Utrecht. De burgemeester zien aan de Huydecoperweg, toentertijd van de stad is niet zelf gekomen. Hij heeft Kerkeindsche dijk genoemd. De grens gaat twee plaatsvervangers gestuurd om land­ recht door, dwars over de Dr. Wellferweg, meter Slitz terzijde te staan. Het gezelschap in die tijd nog Kerkdijk geheten. Tenslotte slaat rechtsaf en loopt dan op de weg achter wordt de "Hollandsche Raaying" bereikt. de Kruitmolen "tot aan de rivier de Vecht De landmeter neemt daar aangekomen af­ bij een klijn sluisje agter den moestuin van scheid van de Westbroekers en begroet de Van Hoozen". Het midden van de rivier de schout van Hilversum. Alles loopt blijkbaar Vecht vormt hier de grensscheiding met conform de gemaakte afspraken. Utrecht. Zij gaan nog een tijdje door en zien Vervolgens wordt de grens met Hilversum dan aan de overkant van de Vecht "het land vastgelegd. Dat leidt tot het punt waar genaamd Groenendaal". Niettegenstaande Achttienhoven grenst aan Maartensdijk. deze ligging behoort Groenendaal bij Achttienhoven. Het is een stukje van nog Het drietal loopt nu met de vertegenwoordi­ geen drie hectare, ingeklemd dus tussen gers van Maartensdijk in nagenoeg zuide­ Utrecht en Zuilen. lijke richting "tot aan de Laan van het Tolhek bij de boerewoning van Cornelis Eerst bij de grenswijziging van 1954 zal dit van Zeidvliet". Die woning is nu die mooie landje over de Vecht bij Utrecht worden ge­ witte boerderij: Achterweteringseweg 70. voegd. Terloops zij opgemerkt, dat de R.K. Eerste blad van de •'Consideratien be­ treffende Westbroek en de Veenderije" in­ gediend bij Gedeputeerde Staten a (1761) ; '/••(.-,(/ fan e>e ^.fi' v^f' "*-- vl f*p /y^ / P-P*** (it/ K-É-f) • i / \Ç/?5 //°/f c&y ,<&)'• 'y^Sr^r Vau (Ab/ü-ft/c (/r-(j?// t/e ùeét / Uùf,-#-ttrcJ 9êST*./jtf -~éOö j£ «O /â-itt <.«,'Je {\j-œ., ytcettà PC 10s/r* rwä^r^, ä^_. kerk aan het Adriaan van Bergenplein op zen van dit gebied nauwkeurig in kaart ge­ het voormalige Groenendaal staat. bracht. Daarop wordt weer teruggevaren. Het gezelschap steekt de Vecht over, lag er Het midden van de Vecht is weer de grens een bootje voor hen klaar? tot aan de Klopbrug bij het huis "de Klop". Bij zijn voorbereidingen van de tocht moet ''Aan dit punt gekomen zijnde is bevonden de landmeter aan van alles hebben gedacht. dat wij op dezelfde plaats waren van waar Aan de overkant gekomen worden de gren­ wij vertrokken zijn en hebben aldus ons proces-verbaal, hetwelk schout en aanwij­ zijn werk doen met schout F.H. van der zers van gemelde gemeenten getekend heb­ Helm (die in 1825 burgemeester zal wor­ ben, gesloten". Voor Utrecht zullen de ver­ den) en aanwijzer Gooyert Lam. Zij begin­ tegenwoordigers van de burgemeester ge­ nen hun tocht aan de Westbroekervaart bij tekend hebben. de Westbroekse watermolen. Die molen ligt net over de grens met Zuilen dus bij het Westbroek en zijn grenzen gemeenschappelijk grenspunt van Zuilen, In het oude archief van de voormalige ge­ Westbroek en Nieuw Maarsseveen. Ook de meente Westbroek bevindt zich een interes­ Westbroekse vaart eindigt in een bosje en sant stuk uit 1761 getiteld "Consideration wel van Gerrit van der Vuurt. De grens betreffende Westbroek en de veenderije".3 loopt vervolgens langs enkele percelen tot In een prachtig handschrift worden hierin een "klein gemeen bosje". Daar begint het de grenzen van dit gerecht boeiend beschre­ grondgebied van Tienhoven. De oude ven. De schrijver begint duidelijk, met grenspalen 21 en 22 markeren de grens met ruime alinea's en krullende hoofdletters. Hilversum. Allengs wordt het schrift steeds kleiner. Hij Doorlopend in oostelijke richting komen wilde kennelijk zoveel mogelijk op een zij op het punt waar Westbroek, Hilversum kantje van een vel. Daardoor is het op het en Achttienhoven elkaar raken. Dat is voor eind nauwelijks meer te lezen. Westbroek het land van Cornells van der Hij start zijn beschrijving bij de herberg "de Wildt en voor Achttienhoven het land van Klop" net zoals landmeter Slitz bij de deli- de heer Eyck. Hoe de grens dan verder loopt mentatie van Achttienhoven: "langs de is al aan de orde gekomen bij de beschrij­ Groenewegh Noordwestelijk op tot de wa­ ving van de landmeting van Achttienhoven. termolen voorbij den dorpe Zuylen, van- Ook nu wordt de voettocht dus beëindigd daer Noord Oost waerts de Maersseveense bij de Klopvaart. De landmeter maakt ook Vaart langs met een streek lands agter de dit keer een proces-verbaal. Samen met dat van Achttienhoven wordt het naar de pro­ vinciale griffie gezonden. Door de EB Gouverneur van de provincie Utrecht wor­ den de beide stukken op 27 juni 1818 ge­ zien en goedgekeurd.4 1 K De grenzen van Westbroek en Achttien­ •KI hoven zijn nu bepaald. Duidelijk is dat de ,.ïI „ •i landmeter uiterst serieus te werk is gegaan, maar zich wel volledig heeft laten leiden door de aanwijzingen van de schouten. Grenspaal 22 in Hollandsche Rading, ',fCf Mi» Dezelfde landmeter heeft op 26 april, dus de boerderij staat op tussen de data van deze twee metingen in, het grondgebied van 1lêM& ook nog de grenzen van Maartensdijk vast­ Hilversum gelegd. Zo hebben in het hele koninkrijk de landmeters gewerkt. Te voet, met schouten hofstede van heer Abraham van Duiken (nu en aanwijzers, zijn de lokale grenzen in de laatste boerderij aan de Kerkdijk) naar kaart gebracht. de Berph oo Hollandse Radin^e, schietende vandaer langs de Hollandse Radinge Zuid De twee dorpen Westbroek en Achttien­ Oostwaerts op tot 't land van Bart de hoven Greeff'. Zo gaat hij meerdere kantjes door, waarbij gelegen, met een gezamenlijke kerk, school hij ook vermeldt het aantal "morgen" per en begraafplaats hebben zich door de polder.