สถานภาพและบทบาทผู้หญิงในสมัยราชวงศ์ถังตอนต้น (ค.ศ.618-754) THE STATUS AND ROLE OF WOMEN IN THE EARLY TANG CHINA, 618-754 Ting He บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ 2561 สถานภาพและบทบาทผู้หญิงในสมัยราชวงศ์ถังตอนต้น (ค.ศ.618-754) Ting He ปริญญานิพนธ์นี้เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตร ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์ คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ปีการศึกษา 2561 ลิขสิทธิ์ของมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ THE STATUS AND ROLE OF WOMEN IN THE EARLY TANG CHINA, 618-754 TING HE A Thesis Submitted in partial Fulfillment of Requirements for MASTER OF ARTS (History) Faculty of Social Sciences Srinakharinwirot University 2018 Copyright of Srinakharinwirot University ปริญญานิพนธ์ เรื่อง สถานภาพและบทบาทผู้หญิงในสมัยราชวงศ์ถังตอนต้น (ค.ศ.618-754) ของ Ting He ได้รับอนุมัติจากบัณฑิตวิทยาลัยให้นับเป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตร ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์ ของมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ คณบดีบัณฑิตวิทยาลัย (ผู้ช่วยศาสตราจารย์ นายแพทย์ฉัตรชัย เอกปัญญาสกุล) คณะกรรมการสอบปากเปล่าปริญญานิพนธ์ .............................................. ที่ปรึกษาหลัก .............................................. ประธาน (ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ศิริพร ดาบเพชร) (รองศาสตราจารย์ ดร.ชาคริต ชุ่มวัฒนะ) .............................................. กรรมการ (รองศาสตราจารย์วุฒิชัย มูลศิลป์) ง บทคัดย่อภาษาไทย ชื่อเรื่อง สถานภาพและบทบาทผู้หญิงในสมัยราชวงศ์ถังตอนต้น (ค.ศ.618- 754) ผู้วิจัย Ting He ปริญญา ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต ปีการศึกษา 2561 อาจารย์ที่ปรึกษา ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. ศิริพร ดาบเพชร การวิจัยเรื่อง สถานภาพและบทบาทของผู้หญิงในสมัยราชวงศ์ถังตอนต้น (ค.ศ.618-754) มี ความมุ่งหมายเพื่อศึกษาสถานภาพและบทบาทผู้หญิงในสมัยราชวงศ์ถังตอนต้นและบริบทสังคมราชวงศ์ถัง ตอนต้นที่มีผลต่อสถานภาพและบทบาทของผู้หญิงผลการวิจัยพบว่า สภาพสังคมในสมัยราชวงศ์ถังตอนต้นมี ลักษณะที่เปิดกว้างส าหรับผู้หญิงซึ่งแตกต่างจากสังคมจีนสมัยก่อนหน้านี้และสมัยหลังจากนี้ อันเป็นผลจาก ปัจจัยต่างๆ ได้แก่ การเปิดกว้างด้านการเมือง ท าให้ราชส านักของราชวงศ์ถังเต็มไปด้วยบุคคลที่มีหลากหลายชน ชั้น ท าให้ผู้หญิงชนชั้นสูงมีบทบาทส าคัญมากขึ้นโดยเฉพาะการส่งเสริมการสร้างมิตรภาพระหว่างราชวงศ์ถังกับ ชนเผ่าต่างๆ หรือนโยบายเหอชินที่ท าให้ผู้หญิงชนชั้นสูงมีบทบาททางการเมืองมากขึ้น การเติบโตของการค้าขาย บนเส้นทางสายไหมและการค้าทางทะเลที่รุ่งเรืองขึ้น ท าให้ผู้หญิงมีโอกาสเปิดหูเปิดตาและได้รับรู้สิ่งใหม่ๆ จาก โลกภายนอกมากขึ้น ส่วนความเจริญทางด้านวัฒนธรรมมีผลมาจากนโยบายการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมจีนสู่โลก ภายนอกโดยการสร้างความสัมพันธ์ทางด้านวัฒนธรรมกับต่างประเทศและกลุ่มชาวเผ่าในด้านต่างๆ มากขึ้น งานวิจัยเสนอว่าปัจจัยด้านศาสนามีอิทธิพลมากที่สุดต่อการเปลี่ยนแปลงสถานะสตรีในสมัยนี้ เพราะความ หลากหลายด้านศาสนาท าให้สังคมราชวงศ์ถังตอนต้นได้รับอิทธิพลทั้งลัทธิเต๋า พุทธศาสนาและลัทธิขงจื๊ออย่าง ชัดเจน แนวคิดลัทธิเต๋าคือการเลื่อมใสศรัทธาในผู้หญิงซึ่งรวมแนวคิดหลักคือ “หยินหยาง” ได้กล่าวถึง “ชายหญิง เท่าเทียมกัน” และใน คัมภีร์เต้าเต๋อจิง กล่าวว่าผู้หญิงไม่ได้ต่ าต้อยกว่าผู้ชายและแนวคิดของพุทธศาสนาที่ว่าทุก คนเท่าเทียมกันซึ่งขัดแย้งกับแนวคิดของลัทธิขงจื๊อที่ถือผู้ชายเป็นหลักได้ส่งผลต่อความคิดของผู้หญิง นอกจากนี้ การด าเนินชีวิตและวัฒนธรรมของชาวเผ่าทางภาคเหนือในสมัยเว่ย์จิ้นและราชวงศ์เหนือและใต้ส่งผลต่อสภาพ สังคมในสมัยราชวงศ์ถังตอนต้น ท าให้อุปนิสัยของผู้หญิงเป็นแบบแข็งแกร่งกล้าหาญและความคิดมีการเปิด กว้างมากขึ้นซึ่งแตกต่างจากผู้หญิงชนชาติฮั่นที่ถูกกดขี่จากลัทธิขงจื๊อ การเปิดกว้างและวัฒนธรรมที่หลากลหาย ในสมัยนี้ ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงสถานภาพและบทบาทของผู้หญิง ท าให้ผู้หญิงได้รับสิทธิและโอกาสมากขึ้น เช่น มีสิทธิในการแบ่งทรัพย์สินจากครอบครัว สิทธิในการเลือกคู่ครอง สิทธิในการหย่าร้าง สิทธิการแต่งงานใหม่ สิทธิเข้าร่วมการเมือง สิทธิในการศึกษา และสิทธิประกอบอาชีพ เช่น หมอ การเป็นเจ้าของกิจการร้านค้า สิทธิ พบปะคนนอกครอบครัว การสังสรรค์ในโอกาสต่างๆ และอุปถัมภ์ศาสนา จึงสรุปได้ว่าชีวิตของผู้หญิงในสมัย ราชวงศ์ถังตอนต้นมีความเป็นอิสระมากขึ้น โดยเฉพาะสถานภาพผู้หญิงชนชั้นสูงได้ยกระดับมากขึ้นและมี บทบาทในสังคมมากขึ้นซึ่งได้ส่งผลต่อสถานภาพของผู้หญิงสามัญชนเช่นกัน จ ค าส าคัญ : ผู้หญิง ราชวงศ์ถัง สถานภาพ บทบาท ฉ บทคัดย่อภาษาอังกฤษ Title THE STATUS AND ROLE OF WOMEN IN THE EARLY TANG CHINA, 618-754 Author TING HE Degree MASTER OF ARTS Academic Year 2018 Thesis Advisor Assistant Professor Assistant Professor SIRIPORN DABPHET , Ph.D. The research titled the Status and Role of Women in the Early Tang China, 618-754, has the following aims: to study the Status and Role of Women in the Early Tang China and the effect on the Status and Role of Women caused by context of society in the Early Tang China.The results show that in the early Tang Dynasty, the social environment was characterized by openness, which was different from earlier and after Chinese society. This is due to various factors such as political openness, allows people from different classes to participate in politics. Women in higher class plays an increasingly important role, especially in promoting the friendship between the Tang Dynasty and the tribes. The Heqin policy that makes aristocratic women more politically active.The growth of trade on the Silk Road and the prosperous trade of the sea. Women have the opportunity to open their eyes and get to know more something new from outside. Cultural prosperity is also a consequence of Chinese cultural exchange policies by establishing cultural relations with foreign and tribal groups in various areas. Research has suggested that religious factors have the greatest influence on the status of women. Because of religious diversity in the early Tang dynasty had influenced both Taoism Buddhism and Confucianism. Taoism is a belief in women, which incorporates the main concept, "yin and yang", to refer to "gender equality" and the Dao De Jing says. Women are not less humble than men, and the concept of Buddhism that everyone equals, which conflicts with the concept of Confucianism that holds man primarily.The openness of society and cultural diversity contributed to the change of status and role of women. Make women have more privileges and opportunities. For example, women in the family have the right to manage their personal property and to divorce their husbands and get married again. Also have the right to show their political ability to take power with men. They have the right to be well educated and have right to engage in careers such as doctors, business owners. Have right to build relationships with others outside of the family and foster religion. It is concluded that the life of women in the early Tang Dynasty was more independent. Especially, the status of the women of high class has increased and has played a greater role in society, which ช has also affected the status of ordinary women. Keyword : Women Tang Dynasty Status Role ซ กิตติกรรมประ กาศ กิตติกรรมประกาศ งานวิจัยครั้งนี้ส าเร็จเรียบร้อยได้ด้วยดี โดยได้รับความอนุเคราะห์ และความกรุณาจากผู้ที่เกี่ยวข้อง หลายท่าน ผู้วิจัยขอกราบขอบพระคุณอาจารย์ที่ปรึกษาปริญญานิพนธ์ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. ศิริพร ดาบเพชร ที่ กรุณาเสียสละเวลาตั้งแต่เริ่มงานวิจัยจนงานวิจัยส าเร็จ อาจารย์ให้ค าแนะน า ข้อเสนอแนะต่างๆ และตรวจแก้ไข ปริญญานิพนธ์ ทั้งยังให้ความรักความเมตตา และให้โอกาสที่ดีแก่ผู้วิจัย ผู้วิจัยขอกราบขอบพระคุณ รองศาสตราจารย์ ดร.ชาคริต ชุ่มวัฒนะ และรองศาสตราจารย์วุฒิชัย มูล ศิลป์ ที่ให้เกียรติสละเวลาอันมีค่ามาเป็นกรรมการสอบปากเปล่าปริญญานิพนธ์ในครั้งนี้ ตลอดจนขอบพระคุณ อาจารย์ ดร. ณัฐพร ไทยจงรักษ์ อาจารย์ ดร. คัททิยากร ศศิธรามาศ และอาจารย์ ดร.โดม ไกรปกรณ์ ผู้เป็นอาจารย์ และกรรมการสอบเค้าโครงปริญญานิพนธ์ของผู้วิจัย พร้องทั้งยังให้ความเมตตาแก่ผู้วิจัย ผู้วิจัยขอกราบขอบพระคุณรองศาสตราจารย์ วุฒิชัย มูลศิลป์ อดีตอาจารย์ของภาควิชาประวัติศาสตร์ ของมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ และท่านเป็นราชบัณฑิตสาขาประวัติศาสตร์ที่มอบทุนสนับสนุนให้ผู้วิจัยเพื่อไป ค้นคว้าข้อมูลที่ประเทศจีน ผู้วิจัยขอขอบพระคุณเพื่อนสนิทสองท่าน ได้แก่ นางสาว นวพร โชติมณีนพพันธ์ และนาย สถาพร ท าศิริ ที่กรุณารับเป็นผู้เชี่ยวชาญด้านภาษาจีนและภาษาไทยซึ่งเรียนจบปริญญาโท สาชาวิชาการสอนภาษาจีนเพื่อ ชาวต่างชาติที่ Tianjin Normal University เสียสละเวลาให้ค าแนะน าและข้อเสนอต่างๆ ทางด้านการแปลและการ ใช้ภาษาเพื่อให้ผู้วิจัยแก้ไขปรับปรุงให้เป็นงานวิจัยที่มีคุณภาพและสมบูรณ์ยิ่งขึ้น ผู้วิจัยขอกราบขอบพระคุณอาจารย์ภาควิชาประวัติศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ และขอบคุณ เพื่อนร่วมรุ่นปริญญาโทรหัส 58 ได้แก่ คุณวรพล ศิริชื่นวิจิตร คุณราสินี สดเจริญ คุณพินทุสร เรืองยังมี คุณธนสรณ์ สุมังคละกุล และคุณศิริโชค อภิภัชผ่องใสที่คอยให้ความช่วยเหลือ และยังคอยเป็นก าลังใจให้กันเสมอมา สุดท้ายนี้ขอกราบขอบพระคุณบิดา มารดา และครอบครัวที่ให้ความรักและความสนับสนุนให้มีก าลัง กายและก าลังใจในการศึกษาจนกระทั่งได้รับความส าเร็จ Ting He สารบัญ หน้า บทคัดย่อภาษาไทย ................................................................................................................ ง บทคัดย่อภาษาอังกฤษ ........................................................................................................... ฉ กิตติกรรมประกาศ .................................................................................................................. ซ สารบัญ ................................................................................................................................ ฌ สารบัญรูปภาพ ...................................................................................................................... ฎ บทที่1 บทน า .......................................................................................................................... 1 1.1. ความส าคัญและที่มาของปัญหา .................................................................................. 1 1.2.วัตถุประสงค์การวิจัย .................................................................................................... 7 1.3.ขอบเขตการศึกษา ....................................................................................................... 7 1.4.ผลที่คาดว่าจะได้รับ ....................................................................................................