Analiza Stanu Środowiska i Zasobów Naturalnych Obszaru Lokalnej Grupy Działania Dorzecza Zgłowi ączki STOWARZYSZENIE LOKLANA GRUPA DZIAŁANIA DORZECZA ZGŁOWI ĄCZKI Opracowanie przygotowane przez Autorzy opracowania: Piotr Dahlke Maciej Cichy Mateusz Bogdanowicz Choce ń, 2009 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Dorzecza Zgłowiączki Analiza Stanu Środowiska i Zasobów Naturalnych Obszaru Lokalnej Grupy Działania Dorzecza Zgłowiączki Spis Tre ści: 1. Wst ęp do analizy – potrzeba realizacji opracowania........................................................ 3 2. Uwarunkowania fizyczno-geograficzne obszaru............................................................... 8 2.1. Klimat.............................................................................................................................. 8 2.2. Geologia .......................................................................................................................... 9 2.4. Zasoby wodne ............................................................................................................... 12 2.5. Pozostałe zasoby – surowce mineralne i inne ............................................................... 38 3. Uwarunkowania przyrodnicze.......................................................................................... 41 3.1. Flora .............................................................................................................................. 41 3.2. Fauna ............................................................................................................................. 45 3.3. Zasoby le śne i le śnictwo ............................................................................................... 49 3.4. Wpływ gospodarki rolnej na otoczenie przyrodnicze................................................... 52 4. Formy ochrony przyrody................................................................................................... 54 5. Stan środowiska.................................................................................................................. 74 5.1. Powietrze....................................................................................................................... 74 5.2. Gospodarka wodno-ściekowa na terenie LGD.............................................................. 78 5.3. Gleby (degradacja gleb, melioracje) ............................................................................. 84 5.4. Hałas (komunikacyjny, przemysłowy).......................................................................... 87 5.5. Odpady (gospodarka odpadami, gospodarka odpadami zawieraj ącymi azbest)........... 91 6. Turystyka............................................................................................................................ 99 6.1. Stan obecny – zaplecze turystyczne obszaru................................................................. 99 6.2. Pozarolnicza działalno ść gospodarstw rolnych – agroturystyka................................. 112 6.3. Kluczowe pozaprzyrodnicze osobliwo ści kulturowe oraz zabytki obszaru LGD....... 118 6.4. Szlaki turystyczne ....................................................................................................... 141 6.5. Planowane kierunki rozwoju turystyki........................................................................ 154 7. Podsumowanie i wnioski z analizy.................................................................................. 175 2 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Dorzecza Zgłowiączki Analiza Stanu Środowiska i Zasobów Naturalnych Obszaru Lokalnej Grupy Działania Dorzecza Zgłowiączki 1. Wst ęp do analizy – potrzeba realizacji opracowania Obszar omawiany w niniejszym opracowaniu obejmuje dziesi ęć gmin znajduj ących si ę na terenie województwa kujawsko-pomorskiego w powiecie włocławskim. S ą to: Boniewo, Brze ść Kujawski, Choce ń, Chodecz, Fabianki, Izbica Kujawska, Lubanie, Lubie ń Kujawski, Lubraniec i Włocławek. S ą to gminy miejskie i miejsko wiejskie o zasadniczo wiejskim charakterze, które cechuj ą si ę podobn ą struktur ą pod wzgl ędem przestrzennym, geograficznym, przyrodniczym, historycznym, kulturowym, społeczno-gospodarczym oraz ukształtowania terenu i zasobów środowiskowo-turystycznych, co pozwala na zawarcie wszystkich jednostek w jednym wspólnym opracowaniu. Obszar Lokalnej Grupy Działania zamieszkiwany jest przez 75 074 osób. Gęsto ść zaludnienia wynosi 60,2 os/km². Wynika ć to mo Ŝe z faktu, Ŝe znaczna cz ęść obszarów na terenie LGD wykorzystywanych jest rolniczo oraz istniej ące miasta nie przekraczaj ą 5 tys. mieszka ńców (Brze ść Kujawski 4 594 os., Chodecz 1 898 os., Izbica Kujawska 2 745 os., Lubie ń Kujawski 1 315 os., Lubraniec 3 175 os.). 1 Ludno ść miejska stanowi zaledwie 18,53% ludno ści LGD, pozostałe 81,47% zamieszkuje obszary wiejskie, co świadczy o typowo wiejskim charakterze tego obszaru. Z terenu LGD najludniejsze s ą gminy Brze ść Kujawski (11 177 os.) i Lubraniec (10 194 os). Najmniejsz ą liczb ą mieszka ńców charakteryzuje si ę gmina Boniewo (3 593 os.). Poni Ŝsza tabela prezentuje liczb ę mieszka ńców poszczególnych gmin wchodz ących w skała obszaru LGD z podziałem na m ęŜ czyzn i kobiety. Tabela 1 Liczba ludno ści na terenie LGD z podziałem na płe ć Gmina Ogółem MęŜ czy źni Kobiety Boniewo 3 593 1 775 1 818 Brze ść Kujawski 11 177 5 421 5 756 Choce ń 7 963 3 983 3 980 Chodecz 6 466 3 199 3 267 Fabianki 8 822 4 382 4 400 Izbica Kujawska 8 132 4 002 4 130 Lubanie 4 721 2 340 2 381 Lubie ń Kujawski 7 554 3 798 3 756 Lubraniec 10 194 5 012 5 182 Włocławek 6 452 3 216 3 236 Razem 75 074 37 128 37 906 Źródło: WUS Bydgoszcz, 2006 Powierzchnia wszystkich gmin uj ętych w „Analizie Stanu Środowiska i Zasobów Naturalnych Obszaru Lokalnej Grupy Działania Dorzecza Zgłowi ączki” zwanej w dalszej cz ęś ci tekstu Analiz ą wynosi 1 246 km2, i stanowi 6,93% powierzchni województwa. 1 GUS Bydgoszcz, 2006 r. 3 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Dorzecza Zgłowiączki Analiza Stanu Środowiska i Zasobów Naturalnych Obszaru Lokalnej Grupy Działania Dorzecza Zgłowiączki Najwi ększ ą powierzchni ę na analizowanym obszarze zajmuje gmina Włocławek (17,6%), a najmniejsz ą gmina Lubanie (5,53 %). Szczegółowe zestawienie przedstawiaj ące typ poszczególnych jednostek, oraz ich dane na temat ich powierzchni zawiera poni Ŝsza tabela. Tabela 2 Charakterystyka gmin wchodz ących w skład LGD Identyfikator Powierzchnia Nazwa gminy Typ gminy jednostki podziału % powierzchni km 2 terytorialnego kraju obszaru LGD Boniewo wiejska 041803 2 78 6,26 Brze ść Kujawski miejsko-wiejska 041804 3 150 12,04 Choce ń wiejska 041805 2 100 8,02 Chodecz miejsko-wiejska 041806 3 122 9,79 Fabianki wiejska 041807 2 76 6,09 Izbica Kujawska miejsko-wiejska 041808 3 132 10,59 Lubanie wiejska 041810 2 69 5,53 Lubie ń Kujawski miejsko-wiejska 041811 3 151 12,20 Lubraniec miejsko-wiejska 041812 3 148 11,87 Włocławek wiejska 041813 2 220 17,60 Obszar LGD - - 1 246 100 Źródło: GUS, 2006 Według podziału fizyczno-geograficznego LGD Dorzecza Zgłowi ączki le Ŝy na Pojezierzu Kujawskim makroregionu Pojezierza Wielkopolskiego i Kotliny Płockiej na obszarze historycznym zwanym Kujawami i Ziemi ą Dobrzy ńsk ą. Rze źba powierzchni terenu LGD ukształtowana została w wyniku procesów zwi ązanych z ostatnim zlodowaceniem zwanym skandynawskim. W czasie epoki lodowcowej powstały zasadnicze rysy rze źby terenu i z tego okresu pochodz ą powierzchniowe utwory geologiczne. Po ust ąpieniu l ądolodu powierzchnia terenu była modelowana przez wody płynące i wiatr. Rze źba terenu wykazuje tu cechy typowego krajobrazu młodoglacjalnego. Na obszarze obj ętym Analiz ą mo Ŝna spotka ć wzniesienia morenowe oraz wały piaszczysto-Ŝwirowe przecinane gł ębokimi rynnami jeziornymi jezior: Chodeckiego, Borzymowskiego, Kromszewickiego, Lubie ńskiego, Ł ąk Zwiastowych, Ługowskiego i Modzerowskiego oraz Długiego, Kaczemka. Pewne modyfikacje rze źby terenu wprowadziła te Ŝ gospodarcza działalno ść człowieka. W krajobrazie dominuj ą głównie wysoczyzny morenowe, które rozcina system dolin rzecznych i rynien polodowcowych wy Ŝłobionych w kierunku południkowym. Rynny s ą formami o szeroko ści ok. 1 km, gdzie w najgł ębszych odcinkach znajduj ą si ę jeziora, natomiast płytsze odcinki dna rynien i dolin zajmują podmokłe ł ąki, torfowiska i bagna. 4 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Dorzecza Zgłowiączki Analiza Stanu Środowiska i Zasobów Naturalnych Obszaru Lokalnej Grupy Działania Dorzecza Zgłowiączki Rysunek 1 Mapa ukazuj ąca obszar Lokalnej Grupy Działania Dorzecza Zgłowi ączki. Powiat Aleksandrowski Powiat Lipnowski Powiat Radziejowski Powiat Płocki Powiat Gosty ński Powiat Koni ński Powiat Kutnowski Tereny LGD charakteryzuj ą si ę malowniczym krajobrazem, na którym oprócz rzeki Zgłowi ączki i jej dopływów znajduj ą si ę liczne, cho ć niewielkie, jeziora b ądź stawy. Krajobraz i ukształtowanie powierzchni wszystkich gmin podkre śla ich wiejski charakter, który mo Ŝe urzeka ć swym pi ęknem i spokojem. Wła śnie dzi ęki tym walorom tereny te mog ą by ć znakomitym miejscem wypoczynku dla ludno ści miejskiej oraz przyjezdnych turystów chc ących zasmakowa ć spokojnego Ŝycia na wsi. Wa Ŝnym i bardzo rozległym na ternie LGD jest Gosty ńsko-Włocławski Park Krajobrazowy znajduj ący si ę na terenie gminy Włocławek i zajmuj ący 12 049 ha. Podobnie jak całe Kujawy, obszar LGD, nale Ŝy do regionów o niskiej lesisto ści. Zalesienie obszaru wynosi 13,73%, co jest wynikiem ni Ŝszym ni Ŝ średnia lesisto ść całego 5 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Dorzecza Zgłowiączki Analiza