DEMOKRATIÝA WE HUKUK DEMOCRACY AND LAW ДЕМОКРАТИЯ И ПРАВО 1 AŞGABAT ASHGABAT АШХАБАД 2021 TÜRKMENISTANYŇ PREZIDENTI GURBANGULY BERDIMUHAMEDOW TÜRKMENISTANYŇ PREZIDENTI GURBANGULY BERDIMUHAMEDOW HORMATLY PREZIDENTIMIZ GURBANGULY BERDIMUHAMEDOWYŇ TÜRKMENISTANYŇ MEJLISINIŇ DEPUTATLARY BILEN GEÇIRILEN DUŞUŞYKDA EDEN ÇYKYŞY (Aşgabat, 2021-nji ýylyň 25-nji fewraly) Hormatly deputatlar! Garaşsyzlyk güni biziň milli baýra- Hormatly Ministrler Kabinetiniň mymyzdyr. Bu şanly baýram bizi abadan agzalary! we bagtyýar durmuşyň bähbidine, täze DEMOKRATIÝA WE HUKUK DEMOKRATIÝA Biziň haýsydyr bir jogapkärli işe belent sepgitlere ýetmäge ruhlandyrýar. başlanymyzda halkymyz bilen maslahat- Şoňa görä-de, nesip bolsa, Garaşsyz geňeş edip, onuň pikirine esaslanmak döwletimiziň döredilen taryhy senesi ýaly ajaýyp milli däbimiz bar. Şu para- bolan 27-nji sentýabry täze şöhratly satly däbe eýerip, men şu gün siziň bi- üstünliklere we ýeňişlere besläp belläris. len duşuşyp, “Türkmenistan – parahat- Ýetilen sepgitler bolsa ýurdumyzyň çylygyň we ynanyşmagyň Watany” parahatçylyk, döredijilik we ösüş ýoly diýlip yglan edilen 2021-nji ýylda bilen ynamly öňe barýandygyny aňladýar. Garaşsyz, Bitarap döwletimizi mundan Hormatly deputatlar! beýläk-de hemmetaraplaýyn ösdürmegiň Hormatly Ministrler Kabinetiniň möhüm wezipelerini ara alyp masla- agzalary! hatlaşmagy makul bildim. Dünýä ykdysadyýetinde emele gelen Duşuşykda eziz Diýarymyzy ýokary maliýe-ykdysady çökgünlige garamazdan, depginler bilen ösdürmek boýunça öňde biz geçen ýyl täze ykdysady özgertmeleri duran nobatdaky wezipelerimizi masla- amala aşyrmagy dowam etdik. hatlaşarys hem-de şu ýyl üçin täze, be- Ähli pudaklarda häzirki zaman teh- lent maksatlarymyzy kesgitläris. Häzir nologiýalaryny we sanly ulgamlary ulan- men siziň öňüňizde şu soraglar barada dyk. Innowasion-önümçilik düzümlerini çykyş etmek isleýärin. döretmek, halkara hyzmatdaşlygyny gi- Hormatly deputatlar! ňeltmek, maýa goýum işini has-da Hormatly Ministrler Kabinetiniň işjeňleşdirmek boýunça netijeli işleri agzalary! alyp bardyk. Netijede, ykdysadyýeti- Şu täze, 2021-nji ýyl ählimiz üçin miziň durnukly ösmegini üpjün etdik. aýratyn uly ähmiýete eýedir. Siziň bil- Senagat, maýa goýum, durmuş syýa- şiňiz ýaly, biz ýene-de birnäçe aýdan ak satyny amala aşyrmak, ilatyň durmuş mermerli paýtagtymyz Aşgabadyň 140 taýdan abadançylygynyň ýokary dereje- ýyllygyny we ýurdumyzyň Garaşsyz- sini gazanmak, ykdysadyýetimiziň bäsle- lygynyň şanly 30 ýyllygyny giňden we şige ukyplylygyny berkitmek boýunça dabaraly belläp geçeris. Bu şanly seneler anyk çäreleri durmuşa geçirdik. milli senenamamyzda aýratyn möhüm Men häzir ýurdumyzyň ykdysadyýe- orny eýeleýär. tiniň ýagdaýy we halkara soraglary ba- 4 DEMOKRATIÝA WE HUKUK DEMOKRATIÝA 5 rada jikme-jik durup geçjek däl. Biz bu şigi bilen bilelikde Aral deňziniň gu- soraglara ýaňy-ýakynda ähli pudaklaryň ramagy netijesinde dörän ekologiýa bet- ýolbaşçylary bilen geçirilen ýörite iş mas- bagtlygynyň netijelerini azaltmak bo- lahatlarynda hem-de Ministrler Kabine- ýunça alyp barýan işlerimizi dowam tiniň geçen, 2020-nji ýylyň jemlerine edýäris. Ýöne bu ugurda ýagdaý heniz bagyşlanan giňişleýin mejlisinde düýpli çylşyrymly bolmagynda galýar. Şoňa seretdik. Şoňa görä-de, häzir ýurdumy- görä-de, aýratyn-da, tomus paslynda uly zyň kanun çykaryjy ulgamyny kä- kynçylyklary başdan geçirýäris. Şeýle milleşdirmek boýunça öňde duran wezi- bolansoň, biz deputatlarymyzdan bolup pelere seredip geçeliň. geçýän bu ýagdaýlar bilen bagly çalt we Biz döwletimiziň, jemgyýetimiziň anyk çärelere garaşmaga haklydyrys. we her bir şahsyýetiň bähbitlerini nazara Deputatlar ýeňil bolmadyk şeýle şert- DEMOKRATIÝA WE HUKUK DEMOKRATIÝA alyp, milli kanunçylyk ulgamyny döwrüň lerde mähriban halkymyzyň arkaýyn talaplaryna laýyklykda kämilleşdirýäris. işlemegine we ýaşamagyna mümkinçi- Mejlisiň deputatlarynyň Ministrler lik berýän kanunçylyk namalaryny çalt Kabineti, kanun çykarmak işi boýunça taýýarlap, kabul etmelidirler. degişli ministrlikler we pudak edarala- Ýöne, gynansak-da, heniz olardan ry bilen bilelikde 2020-nji ýylda belli bir garaşylýan netijeler çykmaýar. Köp ka- işi edendigine garamazdan, men heniz nunlar döwürden yza galýar. Olara üýt- siziň alyp barýan işiňizden nägiledigimi getmeleri girizmek ýa-da olaryň üstün- aýtmak isleýärin. de işlemek zerur bolup durýar Häzirki döwürde dünýä çalt depgin- Hormatly deputatlar! ler bilen özgerýär. Her hepdede diýen Mejlisiň tutuş hukuk binýadyny hil ýaly, täze soraglary ýüze çykarýar. Bu taýdan ýokary derejede ösdürmegi, il- soraglar gyssagly çözülmegini talap, kinji nobatda bolsa, durmuş ugruna edýär. Bütin adamzat bolsa, koronawirus gönükdirilen hukuk döwleti hökmünde pandemiýasy sebäpli, ählumumy çök- ýurdumyzyň häzirki we geljekki döw- günligi başdan geçirýär. Bu bolsa, soňky rüni gönüden-göni kesgitleýän kanunla- ýüz ýylda adamzadyň başyna düşen iň ry işläp taýýarlamagy zerurdyr. Bu bol- uly betbagtlykdyr. sa ykdysadyýet, saglygy goraýyş, bilim, Pandemiýa, şuňa üns beriň, dünýä iş bilen üpjünçilik we zähmete hak töle- ykdysadyýetine her aýda 400 milliard mek, durmuş kepillikleri ýaly örän mö- amerikan dollaryna golaý zyýan ýetirýär. hüm ugurlara degişlidir. Häzire çenli bütin dünýä boýunça 500 Häzirki döwürde Mejlisiň gyssagly million iş orny ýitirildi. üstünde işlemeli we ilkinji nobatdaky Gynansak-da, bu bela bütin adam- örän möhüm wezipeleri bolup durýan zat bilen birlikde, biziň halkymyzda käbir kanunlar, ine, şulardan ybaratdyr: hem garaşylmadyk we örän çylşyrymly Garaşsyz Watanymyzyň mundan ýagdaýlary ýüze çykardy. Mundan baş- beýläk-de gülläp ösmegini gazanmak, ga-da, sebitde we Ýer ýüzünde ekologi- ykdysady kuwwatyny has-da artdyrmak, ýa ýagdaýynyň ýaramazlaşmagy düýpli mähriban halkymyzyň hal-ýagdaýyny ynjalyksyzlyk döredýär. ýokarlandyrmak “Türkmenistanyň Pre- Biz goňşy ýurtlar we dünýä bilele- zidentiniň ýurdumyzy 2019–2025-nji 6 ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ös- kämilleşdirmek boýunça netijeli işleri dürmegiň Maksatnamasynyň” esasy we- alyp barmalydyrys. zipeleri bolup durýar. 7. Döwlet serişdelerini netijli ulan- 1. Şoňa görä-de, Prezident maksat- mak, býujet-salgyt, pul-karz gatnaşykla- namasynda göz öňünde tutulan öz- ryny düzgünleşdirmek, maýa goýum iş- gertmeleriň hukuk esaslaryny döretmeli. jeňligini höweslendirmek, maliýe bazar- Bazar ykdysadyýeti şertlerinde pu- laryny ösdürmek boýunça alnyp barylýan daklaryň netijeliligini ýokarlandyrmaga, işleriň gerimini hem giňeltmelidiris. dünýä ykdysady giňişligine işjeň go- 8. Daşary ýurtlardan getirilýän haryt- şulmagyna gönükdirilen täze kanunçy- laryň ornuny tutýan önümleri öndüriji- lyk namalaryny kabul etmeli we hereket lere goldaw bermek, goşmaça iş orun- edýän kanunlary kämilleşdirmeli. laryny döretmek boýunça kanunçylygy WE HUKUK DEMOKRATIÝA 2. Raýatlaryň telekeçilik başlan- kämilleşdirmek ýaly möhüm ugurlarda gyçlaryny goldap, maýa goýum işjeň- alnyp barylýan işleri-de dowam etmek ligini höweslendirmeli. zerur diýip hasap edýärin. 3. Döwlet eýeçiligini hususylaşdyr- 9. Şu ýerde men siziň ünsüňizi ýene- maly we paýdarlar jemgyýetlerini döret- de bir möhüm meselä çekmek isleýärin. meli. Biziň öňümizde ýurdumyzyň ykdy- 4. Bazar gatnaşyklary şertlerinde sadyýetiniň dürli pudaklaryna täze in- biz ylmy taýdan esaslandyrylan ykdysa- nowasion tehnologiýalary, bäsleşige dy syýasaty alyp barýarys. Içerki bazary ukyply sanly ykdysadyýeti ornaşdyrmak, ýurdumyzda öndürilen önümler bilen sazlaşykly işleýän elektron senagatyny doly üpjün etmäge aýratyn ähmiýet ber- döretmek, sanly aragatnaşyk ulgamynda ýäris. şäher bilen obanyň arasyndaky tapawu- Şoňa görä-de, bu gatnaşyklary düz- dy aradan aýyrmak boýunça möhüm günleşdirýän kanunlary kämilleşdirmek wezipeler durýar. Bu wezipeler aragat- we döwrebap ýagdaýa getirmek zerurdyr. naşygyň maglumat-kommunikasiýa ul- 5. Dünýä ykdysadyýetinde amatsyz gamynyň, şol sanda, maglumat hyz- ýagdaýlaryň dowam edýändigine, çylşy- matlarynyň, onuň maglumat-kommuni- rymly maliýe-ykdysady şertlere gara- kasiýa üpjünçiligini ösdürmegiň, ada- mazdan, biz ähli pudaklarda hususy myň intellektual mümkinçiligini doly telekeçiligiň mümkinçiliklerini giňden derejede ulanmagyň hilini we ygty- ulanmak boýunça işleri dowam etme- barlylygyny ýokarlandyrmagy talap ed- lidiris. Telekeçilige döwlet tarapyndan ýär. goldaw bermäge, ýurduň maliýe-ykdy- 10. Ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti sady ulgamyny durnukly ösdürmäge aý- ösdürmek netijeli ulgamlary ornaşdyr- ratyn üns bermelidiris. maga, uzak möhletli ykdysady ösüşi we 6. Häzirki döwürde bazar gatnaşyk- ýokary öndürijiligi gazanmaga şert dö- larynyň ösmegi netijesinde, döwletiň we redýär. Jemgyýetçilik hyzmatlarynyň hususy pudagyň sazlaşykly işlemegi örän hilini ýokarlandyrmaga we kämil gör- möhüm mesele bolup durýar. Şu ýyl biz nüşlerini ýola goýmaga, durmuş şertle- bu soraglary düzgünleşdirýän kanunçy- rini gowulandyrmaga hemaýat edýär. lyk namalaryny yzygiderli seljermek we Tehnologiýalar bilen bagly töwek- 7 gelçilikleriň azalmagyna, internet ul- has-da işjeňleşdirmeli. Şu maksat bilen, gamynyň mümkinçilikleriniň giňelme- erkin ykdysady zolaklary döretmek we gine ýardam berýär. Şu nukdaýnazardan, olaryň netijeli işlemegini üpjün etmek sanly ykdysadyýeti ösdürmek üçin onuň üçin kanunçylyk namalaryny kämil- kanunçylyk binýadyny yzygiderli kä- leşdirmäge yzygiderli üns bermeli. milleşdirmek zerur bolup durýar. 13. Kanun kadalaşdyryjy hukuk 11. Häzirki döwürde ýurdumyz namasy bolup durýar. Ol ýurduň jem- sebitiň we kontinentiň möhüm ulag- gyýetçilik gatnaşyklaryny, raýatlaryň, logistika merkezine öwrüldi. Şunuň bi- kärhanalaryňdyr edaralaryň hukuklary- len