nieuwsbrief januari 2010 Erfgoed Hoogstraten, Leemstraat 9b, 2320 Hoogstraten, arrondissement Turnhout erfgoed hoogstraten Beste Erfgoedleden, In de eerste plaats wil ik u in naam van het ganse bestuur een prachtig 2010 toewensen. Vooral op persoonlijk vlak maar zeker ook op ‘erfgoedvlak’ hopen we samen met u dat het een fantastisch jaar wordt. U weet dat 2010, voor wat Hoogstraten betreft, een jubileumjaar wordt waarin ook onze erfgoedvereniging haar beste beentje zal voorzetten. Het resultaat van onze inspanningen zal u kunnen ervaren tijdens het plechtige openingsweekend van 24 en 25 april waar we u een ‘wandeling’ doorheen de geschiedenis zullen kunnen presenteren. U bent nu al van harte uitgenodigd op dit evenement. Sterker nog: we hopen u daar massaal te mogen verwelkomen. Ook kondigt er zich weer een nieuw en zeer interessant erfgoedboek aan dat u vast en zeker met zeer veel plezier en interesse zal lezen. U verwelkomen doen we ook graag op onze jaarlijkse algemene vergadering die doorgaat op zaterdag 6 februari om 14 uur in de Watermolen van Meersel-Dreef. Net als vorig jaar bieden we u een interessante cocktail aan van enerzijds een bezoek aan een historisch pand en anderzijds een boeiende inkijk in de werking van onze werkgroepen. Want dat onze werkgroepen weer het beste van zichzelf gegeven hebben, heeft u al kunnen lezen in de verslagen in de nieuwsbrieven. Dat zij dit in het komende jaar opnieuw zullen doen zullen ze u graag zelf vertellen tijdens onze algemene vergadering. Ik roep u dan ook van harte op deze mensen te steunen door uw aanwezigheid. In onze vorige nieuwsbrief heeft u kunnen lezen dat Frans Horsten een stapje teruggezet heeft om zich nog meer te kunnen inzetten voor wat hem persoonlijk zeer nauw aan het hart ligt namelijk de zorg voor ons onroerend erfgoed. Het gevolg hiervan is een kleine stoelendans waardoor ikzelf tijdelijk voorzitter word en we Francis Huijbrechts als nieuw ondervoorzitter mogen verwelkomen. Ik wens u nog veel plezier bij het lezen van onze nieuwe brief en geven u ook nog graag mee dat we blijven hopen op uw suggesties voor activiteiten en openstaan voor eventuele opmerkingen. Hopelijk tot zeer binnenkort ! Sonia Van Coillie LIDGELD 2010 Betaal nu uw lidgeld 2010 door overschrijving van 10 euro op rekening nummer 646-2206140-83 van vzw Erfgoed Hoogstraten, Leemstraat 9B Hoogstraten 1 algemene vergadering Nieuwsbrief vzw Erfgoed Hoogstraten, 7de jaargang nr. 25 zaterdag 6 februari om 14 uur PROGRAMMA 14.00 uur: Welkom door de voorzitter 14.10 uur: Rondleiding door de eigenaar Hans Snel. 15.20 uur: Jaarrekening 2009 en begroting 2010 15.30 uur: Stand van zaken werkgroepen - Werkgroep Bouwkundig erfgoed. - Werkgroep Op het oorlogspad - Werkgroep Trage wegen - Werkgroep Monumenten Op zaterdag 6 februari om 14.00 uur - Werkgroep Levende geschiedenis worden we ontvangen door Hans Snel en Ans Groot in Meersel-Dreef, in de door 16.00 uur: Napraten bij een drankje hen prachtig gerestaureerde watermolen. De oudste vermelding van de watermolen van Meersel-Dreef mag dan al dateren van 25 november 1382, de molen zoals we die nu kennen is precies 100 jaar oud. Inderdaad, Victor Rommens, die eigenaar was van de eeuwenoude molen, bleef niet bij de pakken zitten toen de molen op 19 april 1910 in vlammen opging. Hij bouwde een nieuwe molen met een voor die tijd revolutionair maalwerk. De molen werd niet meer aangedreven door een waterrad, maar door metalen schoepraderen die horizontaal in het water liggen en twee verticale assen aandrijven. Die constructie, afkomstig van de Singrun fabrieken in het Franse stadje Epinal, is uniek industrieel erfgoed. Dat moet u gezien hebben. Maar ook die technologie werd achterhaald en toen Ans en Hans 87 jaar, na de bouw van de molen, als bij toeval naast het indrukwekkende gebouw passeerden, was er van malen geen sprake meer. Het gebouw werd gebruikt als stapelplaats van materiaal dat verkocht werd op de wekelijkse rommelmarkten ‘op Dreef’. Voor het tweetal werd het een nieuwe uitdaging, nadat ze eerder in Nederland al enkele projecten in de monumentensector tot een goed einde brachten. Ze hebben jarenlang gewerkt aan een zeer gave restauratie met een verticaal gescheiden functie ‘wonen’ en ‘malen’, die echter visueel nog met elkaar verbonden zijn. Ans en Hans hebben de restauratie grotendeels zelf uitgevoerd zonder zware financiële tussenkomsten van de overheid, maar met een reeks kleinere onderhoudspremies.De manier waarop wonen en industrie gecombineerd worden mag model staan voor duurzame en efficiënte manier van herbestemming van industrieel erfgoed. U vermeent er alles over voor de aanvang van onze jaarlijkse algemene statutaire vergadering op zaterdag 6 februari op 14 uur in de Meerselmolen Dreef 2 te Meersel-Dreef. (Frans Horsten) 2 voorjaarsuitstap Nieuwsbrief vzw Erfgoed Hoogstraten, 7de jaargang nr. 25 zondag 21 maart 14 uur Tijdens onze voorjaarsuitstap maken we kennis met de herbestemming van de kloostersite in Meer. Na de herbestemming van het begijnhof en Wortel- en Merksplas-kolonie is dit het derde grootschalig herbestemmingsproject in onze gemeente dat ontstaan is vanuit de plaatselijke bevolking. Aan de hand van plannen maken we kennis met het herbestemmingsproject van Bouwmaatschappij De Noorderkempen en de VZW Klooster Meer. Omdat de geschiedenis die dag minder aan bod zal komen, leest u hier het ontstaan van site. Toen de liberalen na de verkiezingen in 1878 een meerderheid behaalden in het parlement, wilden ze afrekenen met het katholieke lager onderwijs van die dagen. Het resultaat was de onderwijswet van minister Van Humbeeck, in katholieke kringen de “ongelukswet” genoemd. Als reactie stelt pastoor Meeusen voor om in Meer een eigen katholieke school te bouwen. Hij kan daarbij rekenen op de steun van veel inwoners en op Constant Van den Berghe, de heer van Maxburg, die het 80a groot bebost perceel de ‘Mussenakker’ koopt en ter beschikking stelt voor de bouw van de school. In 1879 worden er tweemaal twee klaslokalen in Vlaamse renaissancestijl gebouwd met daartussen een open ruimte als speelplaats. Bijna alle kinderen van Meer, in totaal 175 jongens en meisjes, komen er naar school. Vijf jaar later, op 13 november 1884, na de schoolstrijd wordt de school als gemeenteschool erkend en verhuizen zowel de jongens als de meisjes naar andere gebouwen. Notaris J. Versteylen, die later burgemeester van Meer zal worden, zorgt voor een herbestemming van de leegstaande gebouwen. Door zijn toedoen openen de zusters van het Heilig Graf van Turnhout in 1900 een filiaal van hun priorij in Meer en nemen de leiding van een kleuterschool en lager onderwijs tot en met het derde studiejaar voor jongens en meisjes. De zusters verblijven aanvankelijk in het huis Rommens in de Dorpsstraat, maar starten nog hetzelfde jaar met de bouw van een klooster bij en in dezelfde stijl als de reeds bestaande klaslokalen. In 1908 wordt er een derde klaslokaal voor meisjes bijgebouwd en wanneer de parochie in 1927 nood heeft aan een nieuwe parochiezaal, geeft pastoor Vermeiren opdracht om die op de kloostersite te bouwen. In 1946 nemen de zusters van het Heilig Graf de landelijke huishoudafdeling, een school van de zusters van de H.H Harten van Berlaar in het ‘zaaltje van de Boerenbond’ in Meer over. Het is een succesvol initiatief dat in 1952 uitgroeit tot een middelbare huishoudschool. Afspraak op zondag 21 maart om 14 uur op de parking bij het klooster, ter hoogte van de Donckstraat nr 13 te Meer. (Frans Horsten) 3 lezing nico wouters en ingrid de leus Nieuwsbrief vzw Erfgoed Hoogstraten, 7de jaargang nr. 25 nabeschouwing Ingrid De Leus en Nico Wouters Op 24 oktober 2009 organiseerde de Werkgroep Op het Oorlogspad onze najaarslezing en hoewel de opkomst wat tegenviel - een 40-tal toehoorders - tijdens de doornatte oktoberavond, kan dat niet gezegd worden van de lezingen op zich. Naar aanleiding van 65 jaar bevrijding van Hoogstraten werd door de werkgroep "Op het Oorlogspad" een controversieel onderwerp onder de aandacht gebracht. Nico Wouters gaf een grondige introductie op de problematiek van gemeentebesturen tijdens de Tweede Wereldoorlog en de rol van de Nieuwe Orde in die context. Na de pauze kwam dan Ingrid De Leus aan het woord die de materie heel wat dichterbij bracht door haar onderzoek naar het optreden van de Hoogstraatse oorlogsburgemeester Pieter Gommers en een aantal andere lokale aanhangers van het VNV. Een van de dramatische hoogtepunten waaraan de nodige aandacht werd besteed, was de razzia van 1 mei 1944 waarbij een 20-tal streekgenoten werden aangehouden en afgevoerd door de Duitse veiligheidsdiensten. De meesten keerden overigens niet meer terug uit de nazi-concentratiekampen. Zelden meegemaakt dat een publiek zo geboeid luisterde als naar de uiteenzetting van Ingrid De Leus. Er waren er zelfs die de nodige nota's namen. Alle vragen zijn natuurlijk niet opgelost in het korte tijdsbestek , maar de lezing heeft zeker een aanzet gegeven tot verder onderzoek naar die controversiële periode in onze recente (politieke) geschiedenis. (Francis Huijbrechts) 4 herdenking slag bij hoogstraten Nieuwsbrief vzw Erfgoed Hoogstraten, 7de jaargang nr. 25 nabeschouwing U kon er eigenlijk niet naast kijken. Op zaterdag 5 september werd in volle Vrijheid de zogenaamde Slag bij Hoogstraten (1814) herdacht. U zal het met mij eens zijn dat het een bontgekleurd spektakel werd, maar met de nodige sereniteit en respect voor de slachtoffers van die (bijna) vergeten confrontatie op ons grondgebied. Het is zeker een mooie springplank geworden naar de 200ste verjaardag en dat speelde ook wat in ons achterhoofd. Wij waren als mede-organisatoren in ieder geval aangenaam verrast door de grote opkomst bij het publiek. De schattingen lopen uiteen, maar we zaten toch flink boven de 1000 toeschouwers. De samenwerking met de vzw Mallifique en de stadsdiensten verliep vlot. Hier en daar zat er wel een valse noot in het verloop, zoals de verkeersknoop en een aantal onaangekondigde VIP's, maar dat zijn zaken die we onthouden voor een volgende gelegenheid.