Ⓒ DUX, DUX 1631, 2019 Ⓟ 2019 POLSKIE RADIO S.A. Nagranie zrealizowano w Auli Uniwersyteckiej – Sali Koncertowej Filharmonii Poznańskiej 10 1-3 i 12 4-8 czerwca 2019 r. Recorded at the University Hall – Concert Hall of the Poznań Philharmonic, 10th 1-3 & 12th 4-8 June, 2019. ZBIGNIEW KUSIAK Reżyseria nagrania, montaż, mastering | Recording supervision & sound engineering, editing, mastering ŻANETA PNIEWSKA Tłumaczenia | Translations AGNIESZKA ZAKRZEWSKA Projekt graficzny | Graphic design RAFAŁ DYMERSKI Skład tekstu | Page layout MARCIN TARGOŃSKI Redakcja | Editor DUX Recording Producers Morskie Oko 2, 02-511 Warsaw, Poland | www.dux.pl, e-mail: [email protected] 1631 book 118x120.indd 2 29.11.2019 15:35:42 Mieczysław Wajnberg Symphony No. 2 for String Orchestra, Op. 30 (1946) Symphony No. 7 for String Orchestra and Harpsichord, Op. 81 (1964) Amadeus Chamber Orchestra of Polish Radio Anna Duczmal-Mróz conductor 1631 book 118x120.indd 3 29.11.2019 15:35:42 Mieczysław Wajnberg w mijającym okresie stał artystycznej drodze spotkał Dymitra Szostakowi- się, bez wątpienia, jednym z najbardziej rozpo- cza, z którym bardzo się zaprzyjaźnił. W lutym znawalnych kompozytorów polskich działających 1953 roku został na kilka miesięcy aresztowany, w XX wieku, na co znaczący wpływ ma przypa- ponieważ wujka jego żony, kremlowskiego leka- dająca w grudniu 2019 roku setna rocznica uro- rza, uznano za tzw. „wroga ludu”. Na uwięzienie dzin kompozytora. Projekt Orkiestry Kameralnej artysty duży wpływ mogły mieć także narasta- Polskiego Radia Amadeus poświęcony wyłącz- jące w latach 50. w ZSRR antysemickie nastroje. nie dziełom Mieczysława Wajnberga dosko - W tym czasie Wajnberg sporadycznie występo- nale odzwierciedla swoisty renesans związany wał w roli koncertującego pianisty, wykonując z zainteresowaniem sylwetką twórcy w Polsce m.in. dzieła Dymitra Szostakowicza. W roku 1966 i na świecie. został oddelegowany do Warszawy na Festiwal Mieczysław Wajnberg urodził się 8 grudnia „Warszawska Jesień”, co okazało się jedyną 1919 roku w Warszawie. Jego ojciec, Samuel powojenną zagraniczną wizytą kompozytora. Wajnberg był dyrygentem teatralnym, kompo- Dorobek artysty obejmuje zarówno utwory zytorem oraz skrzypkiem. Mieczysław naukę typowo klasyczne, jak i muzykę filmową muzyki rozpoczął już we wczesnym dzieciństwie. i teatralną. Za najpopularniejsze jego dzieło uzna- W wieku dziesięciu lat występował publicznie wana jest opera Pasażerka opowiadająca histo- jako pianista w teatrze, w którym działał ojciec. rię byłej esesmanki spotykającej po wielu latach Dwa lata później wstąpił do Konserwatorium więźniarkę obozu koncentracyjnego w Auschwitz. w Warszawie, gdzie studiował pod okiem Józefa Do innych ważnych utworów Wajnberga należą Turczyńskiego. Pianistyczny potencjał młodego m.in.: 12 Miniatur na flet i fortepian op. 29, muzyka został doceniony przez samego Józefa Trio na flet, altówkę i harfę op. 127, koncerty Hofmanna, który zaproponował mu studia na flet i orkiestrę, kwartety smyczkowe, sym- w Stanach Zjednoczonych. Pomysł ten nie został fonie, a także ilustracje muzyczne do filmów zrealizowany ze względu na wybuch II wojny Fiodora Chitruka. Mieczysław Wajnberg zmarł światowej w 1939 roku. 26 lutego 1996 roku w Moskwie. Pierwsze utwory: Kołysankę na fortepian II Symfonia na orkiestrę smyczkową op. 30 oraz Kwartet smyczkowy nr 1 artysta ukończył (1946) z jednej strony stanowi typową egzempli- jeszcze przebywając w Polsce, w latach 30. fikację języka muzycznego Wajnberga, z drugiej W roku 1939 musiał jednak wyemigrować jednak – z uwagi na licznie emocjonalne gra- do Mińska, a tam do roku 1941 kontynuował dacje zachodzące wewnątrz poszczególnych jej studia kompozytorskie. Po zakończeniu wojny części – wyróżnia się na tle innych tego rodzaju na stałe osiedlił się w Związku Radzieckim, gdzie dzieł polskiego twórcy. Pierwszą część rozpo- mieszkał aż do śmierci. W latach 40. na swojej czyna melancholijny, niemal kołysankowy temat 4 1631 book 118x120.indd 4 29.11.2019 15:35:42 determinujący narrację całego Allegro moderato. trzecią (Andante) i czwartą (Adagio sostenuto) Początkowo, nastrój zadumy konsekwentnie traktować można jako dwa intermezza, w których utrzymuje się za sprawą łagodnego snucia moty- nieoczekiwanie Wajnberg nie powierza klawesy- wicznego. Niespodziewanie jednak kompozytor nowi ani jednej nuty. Jest to o tyle niespodzie- decyduje się na stopniową eskalację napięcia, wane, że część czwarta naładowana jest pier- co sprawia, iż nieoczekiwanie przeważać zaczyna wiastkiem dramaturgicznym i współbrzmieniami pierwiastek dramaturgiczny. Ostatecznie jednak dysonującymi, a brak klawesynowych wstawek narracja kończy się eterycznym odcinkiem, do pewnego stopnia redukuje jej emocjonalny w który wpleciony zostaje motyw głównego potencjał. W finale (Allegro – Adagio soste � tematu. Część druga skonstruowana jest nieco nuto) ponownie dochodzi do scalenia obu partii podobnie. Początkowo narracja rozwija się nie- przenikających się w różnych konfiguracjach. spiesznie; w dalszej części dochodzi do spo - Wieńczący dzieło epizod jest także najbardziej tęgowania gwałtownych emocji, ostatecznie rozczłonkowaną częścią, a mimo to wszystkie zdominowanych przez delikatne, konsonujące jego segmenty prowadzą do pojawienia się nieco współbrzmienia wieńczące Adagio. Finałowe przetworzonej postaci ascetycznego tematu kla- Allegretto wyraźnie odróżnia się od poprzednich wesynu z początku części pierwszej, tu uzupeł- części, głównie za sprawą jego motorycznego nionej o konsonujące smyczkowe postludium, charakteru i nacechowanych większą autonomią definitywnie wygaszające narrację. śpiewnych motywów. Mimo to, część ta rów - nie mocno wpisuje się w zaproponowany przez Dariusz Marciniszyn Wajnberga w II Symfonii wyrazowy klucz. VII Symfonia na orkiestrę smyczkową i klawe- syn op. 81 (1964) to utwór, w którym kompozytor w dość nietuzinkowy sposób traktuje zarówno klawesyn jak i smyczki. Część pierwszą utworu (Adagio sostenuto) podzielić można na trzy nieza- leżne segmenty: ascetyczne fakturalnie klawesy- nowe „preludium” i „postludium” oraz środkowe ogniwo smyczkowe, nacechowane typową dla Wajnberga eteryczną delikatnością. W części drugiej (Allegro – Adagio sostenuto) odrębność obu partii jest równie wyrazista, choć – z uwagi na jej motorykę – w kilku odcinkach klawesyn pełni rolę wzmocnienia rozwoju narracji. Części 5 1631 book 118x120.indd 5 29.11.2019 15:35:42 In recent years, Mieczysław Weinberg has 1953, he was arrested for several mon - become one of the most recognisable Polish ths, since the uncle of his wife, a Kremlin composers of the 20th century, which is ����sig- doctor, was considered to be an “enemy nificantly���������������������������������� influenced by the hundredth anni-anni- of the people.” His ������������������������������imprisonment������������������ was also influen- versary of the composer’s birth in December ced by anti-Semitic moods growing in the 1950s 2019. The project of the Amadeus Chamber in the USSR. During this period, Weinberg spora- Orchestra of Polish Radio devoted exclusively dically appeared as a concert pianist, performing, to the works by Mieczysław Weinberg perfectly among others, works by Shostakovich. In 1966, reflects the peculiar revival related to the interest he was delegated to Warsaw for the Warsaw in the artist in Poland and in the world. Autumn Festival, which turned out to be the com- Mieczysław Weinberg was born on 8 poser’s only post-war foreign visit. December 1919 in Warsaw. His father, Samuel The artist’s oeuvre includes both typically Weinberg, was a theatre conductor, com-com- classical music and film and theatre music. poser, and violinist. Mieczysław began learning It is the opera The Passenger that is considered music in the early childhood. At the age of ten, to be his most popular work, telling the story he �������������������������������������������appeared����������������������������������� in public as a pianist at the the- of a former SS woman meeting a prisoner atre where his father worked. Two years later, of the Auschwitz concentration camp after many he joined the Conservatory in Warsaw, where years. Other important Weinberg’s compositions he studied under the supervision of Józef Tur - include: 12 Miniatures for flute and piano, Op. 29, czyński. The piano potential of the young musi-musi- Trio for flute, viola, and harp, Op. 127, concertos cian was appreciated by Józef Hofmann himself, for flute and orchestra, string quartets, sym - who offered him studies in the United States phonies, as well as musical illustrations to films of America. However, this idea did not materia- by Fyodor Khitruk. Mieczysław Weinberg died lise due to the outbreak of World War II in 1939. on 26 February 1996 in Moscow. The first pieces: Lullaby for piano The Symphony No. 2 for string orchestra, and the String Quartet No. 1 were finished Op. 30 (1946) constitutes, on the one hand, by the composer while he was still in Poland a typical exemplification of Weinberg’s musimusi-- in the 1930s. In 1939, however, he had to emi-emi- cal language, on the other, however – due grate �����������������������������������������to Minsk, and there, until 1941, he con-con- to numerous emotional gradations occurring tinued his composition studies. After the war, within its individual movements – it stands out he settled permanently in the Soviet Union, from other works of this genre by the Polish where he lived until his death. In the 1940s, artist. The first movement begins with a ����mel- on his artistic journey he met Dmitri Shostako- ancholic,