BLOND ECKBERT biËNNaLe Wouter Van Looy / Judith Weir Muziektheater Transparant / Bregenzer Festspiele HEDENDAAGS in coproductie met Operadagen Rotterdam & Oxalys Ensemble MUZieKTHeaTer Vlaamse opera deSingel Lod Muziektheater Transparant L’Intruse www.operaxxi.beMedea BLond eckBert MIddLe east de GehanGenen Het tweejaarlijkse festival OPERA XXI is een initiatief van Vlaamse Opera, deSingel, Lod en Muziektheater Transparant met als partnerfestival de Operadagen Rotterdam di 17 k zo 29 mei 2011 VLaaMsE Opera antwerpEn za 21 mei 2011 Cover_XXI_Druk.indd 1 10/05/11 15:19 INLEIDING za 21 mei gesprek met Judith Weir / 19.15 uur / Vlaamse Opera Antwerpen begin 20.00 uur de voorstelling duurt 60 minuten, er is geen pauze teksten programmaboekje Muziektheater Transparant, Lieke van Hoogenhuyze coördinatie programmaboekje deSingel Het tweejaarlijkse festival OPERA XXI is een initiatief van Vlaamse Opera, deSingel, Lod en Muziektheater Transparant met als partnerfestival Operadagen Rotterdam Cover_XXI_Druk.indd 2 10/05/11 15:19 MuziektheateR TranSparanT & BRegenzeR FestspieLe coproductie Operadagen Rotterdam & Oxalys Ensemble BLOND ECKBERT muziek en libretto Judith Weir muzikale leiding Robin engelen regie Wouter Van Looy visueel concept Sarah & Charles kostuumontwerp en -uitvoering Lina Celis kostuumadvies Sarah & Charles en Machteld Van De perre make-up Stefanie Johnson lichtontwerp paul van Laak dramaturgie Lieke van Hoogenhuyze regieassistent Anne Slothouwer video/techniek peter Quasters Eckbert Adrian Clarke Berthe Lien Haegeman Walther, Hugo, Oude Vrouw Harry nicoll Vogel Romana Beutel Figurant Aline Cornelissen muzikale uitvoering Oxalys ensemble viool Shirly Laub, eric © Sarah & Charles Robberecht cello Martijn Vink, Amy norrington hobo piet van Bockstal klarinet nathalie Lefèvre, nele Delafonteyne hoorn Anthony Devriendt, Simon Haspeslagh harp Annie Lavoisier SPEELLIJST za 21 mei 2011 20 uur Vlaamse Opera Antwerpen / Opera XXI zo 22 mei 2011 20.15 uur Rotterdamse Schouwburg / Operadagen Rotterdam za 6 aug 2011 19.30 uur Bregenzer Festspiele (muzikale uitvoering Symfonieorkest Vorarlberg) di 9 aug 2011 19.30 uur Bregenzer Festspiele (muzikale uitvoering Symfonieorkest Vorarlberg) SYnOpSiS TOeLiCHTING Regisseur Wouter Van Looy zet samen met kunstenaarsduo Sarah en In Blond Eckbert zien we een romantisch sprookje uitmonden in een Charles ‘Blond Eckbert’ van Judith Weir op de planken. Voor deze opera nachtmerrie. Aan het begin van het verhaal leiden Berthe en Eckbert een baseerde de Schotse componiste zich op de gelijknamige novelle van de bewust teruggetrokken leven in het Duitse Harzgebergte. Onvolwassen- romantische schrijver Ludwig Tieck. heid en het niet kunnen omgaan met de alledaagsheid heeft hen hiertoe Weinig verhalen kenmerken zo sterk de romantiek als Ludwig Tiecks gedreven. Ze zonderen zich af in het bos, ver weg van de maatschappij. literaire sprookje Der Blonde Eckbert uit 1797. Het verhaal gaat over Zo creëren ze hun eigen wereld, een constructie die hen in staat stelt te Eckbert en zijn vrouw Berthe. Samen leidt het koppel een teruggetrokken ontsnappen aan de realiteit. maar vreedzaam leven in het Duitse Harzgebergte. Op een stormachtige avond komt Eckberts vriend Walther op bezoek. Berthe vertelt hem haar Wanneer hun enige vriend Walter langskomt, stort hun comfortabel ge- levensverhaal. Vreemd genoeg blijkt Walther al heel wat over Berthe te construeerde leven ineen. Berthes levensgeschiedenis komt aan het licht. weten. Eckbert’s achterdocht groeit en hij brengt Walther om tijdens een Al jong is zij van haar ouderlijk huis weggelopen. Toen haar vader ver- jachtpartij. Bevangen door angst en achterdocht trekt Eckbert zich terug. wachtte dat ze zou naaien en spinnen en zou bijdragen in het huishouden, Begeleid door een zingende vogel herbeleeft hij sprookjesachtige scènes vluchtte ze en creëerde een sprookje waarin zij de hoofdrol speelt, met uit Berthe’s kindertijd. En ontdekt hij de verschrikkelijke waarheid over een man die in haar verhaal gelooft. Walther, Berthe en hemzelf. Irrationele angsten en een vermenging van Sarah & Charles geven vorm aan die fantasiewereld door middel van ma- droom en werkelijkheid maken het verhaal tot een meeslepende, raadsel- quettes van tuinen met witte hekken, huizen en bergen waarin Berthe en achtige nachtmerrie. Ludwig Tieck schreef met Der Blonde Eckbert een Eckbert bijna kinderen in een eigen speeltuin lijken. verhaal dat een historische voorloper lijkt van de dreigende werelden die De voorstelling biedt een confronterende reflectie op de romantiek en de films van Alfred Hitchcock en David Lynch kenmerken. het menselijk verlangen naar eenheid met de natuur en zichzelf. Hiervoor De Schotse componiste bewerkte de novelle tot een opera die in 1994 in wordt moedwillig een wankele constructie gecreëerd. Vroeg of laat keert Londen in première ging. Later herwerkte ze haar opera tot een kamer- het sprookje zich echter tegen Eckbert en zijn vrouw Berthe. De waarheid opera voor vier zangers en een kamerorkest. Deze ‘less is more’ versie komt vroeg of laat toch boven drijven. grijpt naar de keel en laat beter dan ooit Weirs eigen, originele en fascine- rende stem horen. In het tweede deel van de opera bevindt Eckbert zich in een stad ‘midden in de wrede drukte van een stedelijke omgeving’. Dit stedelijke landschap is waarschijnlijk de nachtmerrie van iedere romanticus. Nu zien we niet langer Eckbert die zijn maquettes domineert en bespeelt. De gigantische flats en gebouwen overweldigen hem. Ineens is hij bijzonder nietig en machteloos in dit gigantische decor. De discrepantie tussen de realisti- sche fantasie in het begin en de sprookjesachtige realiteit aan het einde vormt de kern van Tiecks novelle. WOuTeR VAn Looy oveR BlonD EckBert “Ik zal eerlijk zijn, het gevoel dat overheerste na de vraag van Bregen- zer Festpsiele om Judith Weirs ‘Blond Eckbert’ te regisseren was er één waarin verwarring en enthousiasme met elkaar in de clinch gingen. Met ‘Der Blonde Eckbert’ schreef de Duitse auteur Ludwig Tieck aan het begin van de romantiek een even intrigerende als raadselachtige sprookjesno- velle. Pas bij nadere lezing ontdek je dat het verhaal van Tieck tegelijk alle kenmerken van de romantiek bevat als de valstrikken ervan genadeloos blootlegt en komen de ideeën voor de enscenering. De hoofdpersonages uit Tiecks verhaal zijn Berthe en Eckbert. Een kop- pel, dat vrijwillig kiest voor een leven weg van de gemeenschap en de verantwoordelijkheden die ze kan oproepen, weg van de stad, weg van de vragen van de ander. Hun escapistische leven biedt ruimte voor de eigen verbeeldingswereld waarin ze in alle vrijheid de eigen identiteit kunnen definiëren en hun daden enkel hoeven te legitimeren ten opzichte van zichzelf en elkaar. Ver weg van vragende blikken kan de eigen subjectivi- teit worden verheven tot enige norm en geldt de natuur als emotioneel klankbord. Cruciaal in het verhaal van Ludwig Tieck is de raamvertelling van Berthe waarin ze haar levenskeuze legitimeert. Berthe vertelt hoe ze als kind mishandeld werd, wegliep van huis en na lange tochten door de natuur terechtkomt bij een oude vrouw die met haar magische vogel (die edelste- nen legde in plaats van eieren) -en een hond (waarvan ze de naam vergat), leefde in een huisje in een vallei met berkenbomen. Berthe voelt zich al snel thuis bij de vrouw en leert een ambacht tot ze besluit te vluchten. De hond laat ze jankend achter, de vogel en zijn schatten neemt ze mee. Nog belangrijker dan het verhaal zelf is het geloof dat Eckbert hecht aan het verhaal van Berthe. Niets wordt aan de feitelijkheid gecheckt, waar- door Eckbert zijn leven en reden van bestaan inschrijft in de geschiede- nis van Berthe. Het kaartenhuisje blijkt snel in te storten als een vriend op bezoek komt en onverwachte opmerkingen maakt over het geheime verhaal van Berthe. De constructie van de romantische escapisten Berthe en Eckbert wankelt door de nuchtere woorden van de wetenschapper, de buitenstaander, hun vriend Walther. © Koen Broos Zoals dat zo vaak gaat bij de keuze voor een enscenering is het eerst de als een verhaal over twee mensen die niet willen opgroeien, maar in hun intuïtie die spreekt. Je gooit je speer in het duister en gaat kijken waar ze kinderlijke fantasie willen blijven leven ver weg van de verwachtingen geland is. Pas later snap je waarom die naar daar gevlogen is. De keuze van de maatschappij. Als het kind dat zich nog niet hoeft te bekommeren die ik met het Brusselse kunstenaars duo Sarah & Charles maakte, was om zijn identiteit en betekenis en rol in de maatschappij. Het kind dat nog om Judith Weirs opera te ensceneren in de lijn van films uit de jaren ’50 zo- wordt toegestaan de eigen fantasie boven de feitelijkheid te verheffen. als ‘The night of the hunter’. Met bordkartonnen decors werden in die tijd In zijn spel de dingen naar eigen goeddunken een naam kan geven. In ons prachtige visuele effecten gecreëerd, nachtmerrieachtige scripts werden verhaal wordt het kind ook getuige van de ondergang van de hoofdperso- doorspekt met prachtige natuurbeelden. Niets is wat het lijkt, maar de we- nages die door Tieck en Weir in koor moraliserend worden afgestraft voor reld die wordt gecreëerd vervoert de toeschouwer. Talloze uren werd er hun kinderlijk romantische levensbeschouwing. “Murderer!”, “criminal!” geëxperimenteerd in het kleine atelier in Brussel. Sarah & Charles werden “dead!”.” in hun eigen atelier als Eckbert en Berthe die met kinderlijk enthousiasme speelden in de door hen gecreëerde wereld. Met veel plezier verschenen ze in hun eigen films. Af en toe kwam Wouter/Walther op bezoek, vrien- delijk maar met kritische vragen over de constructie die hij zag. Of hoe ‘the making off’ bijna naadloos bleek samen te vallen met het script zelf. Bij het uitwerken van de regie en na het dramaturgisch onderzoek blijkt dat de intuïtief gekozen weg bij het plot van ‘Blond Eckbert’ past. De film als een metaforisch beeld voor de romantische constructie en het esca- pisme van Berthe en Eckbert. Het leven van Eckbert en Berthe bestaat niet echt, het wordt geconstrueerd door camera’s en maquettes en vormt enkel op het doek een sluitend universum. Maar ergens schortte er ook iets.