Open standaarden Infopakket 3 HET MAKEN VAN BASISBESTANDEN Open standaarden Infopakket Inhoudsopgave 1 Het open standaarden infopakket 5 4 Van basisbestanden naar leereenheden 59 Waarom dit infopakket? 5 Fragment of ‘asset’ (niveau 1) 60 Wat zit er in het pakket? 6 Informatieobject (niveau 2) 60 Wat staat er op de dvd-rom? 6 Leereenheid (niveau 3) 62 Zelf doen: Open Source programma’s voor Windows 7 Lessen en cursussen 62 Hoe ziet een leereenheid er in de praktijk uit? 67 2 Open standaarden 8 Opslaan van leermateriaal: compressie 70 Wat zijn open standaarden? 8 Waarom open standaarden? 8 5 Van leereenheden naar leerervaringen 71 Keuzevrijheid 8 Duurzaamheid 9 6 Leereenheden uitwisselen 76 Uitwisselbaarheid 9 Open standaarden in dit boekje 10 7 Leereenheden gebruiken 78 Dit boekje en het programma Educatieve contentketen 11 Elektronische leeromgevingen (ELO’s) 78 Functionaliteit van ELO’s 78 3 Het maken van basisbestanden 13 ELO’s en leereenheden 80 Teksten met opmaak 13 Webpagina’s 16 8 Volgen van leerprestaties 86 Formules 20 e-Portfolio’s, dossiers en volgsystemen 86 Spreadsheets 23 Tekeningen (vector) 24 9 Administratie 91 Illustraties (pixel) 27 Afdrukken zoals de graficus het bedoelde, 10 Hoe werkt de dvd-rom? 92 Desk Top Publishing 30 Linux/Ubuntu live dvd 92 Animaties(2d) 32 Windows-software: 92 Concepten, ideeën: concept maps, topic maps 37 Mac OS-X software 92 Audio (gesproken teksten of muziek) 39 Systeemeisen 93 Muziek (MIDI) 42 Wat kunt u doen als het niet lukt? 93 Video: codecs en containers 45 Bijlage 1 95 (Web) 3D 51 Bijlage 2 96 3D scheikunde 55 Disclaimer 97 Presentaties 57 Vragen of toetsen 58 2 OPEN STANDAARDEN 3 HET MAKEN VAN BASISBESTANDEN 1 Het open standaarden infopakket Dit infopakket is bedoeld voor ict- stuk tekst, een multimediaproject of een coördinatoren en bij ict betrokken les in een elektronische leeromgeving. leraren en managers in het po, vo en de BVE. Steeds meer scholen in vo en po gaan Het veronderstelt enige kennis van aan de slag met elektronische leer- de omgang met digitale bestanden. omgevingen (ELO’s), daarom hebben we Het infopakket geeft een overzicht in dit infopakket bewust een koppeling van belangrijke open standaarden, gemaakt naar het werken met ELO’s. specificaties en afspraken voor het Scholen die met ELO’s aan de slag gaan onderwijs. Deze informatie kan u ervaren dat het maken van leermateriaal helpen bij het kiezen van program- heel veel tijd en energie kost. Een ma’s en systemen. Het gebruik van typische uitspraak uit zo’n school: geschikte open standaarden kan “Als elke school in Nederland één of toekomstige problemen voorkomen twee leereenheden (lesjes voor gebruik door grotere keuzevrijheid, duur- in een elektronische leeromgeving, soms zaamheid en uitwisselbaarheid. ook leerobjecten genoemd)1 zou maken en we zouden die met elkaar uitwisselen, Waarom dit infopakket? had iedereen duizenden leereenheden!” Met dit infopakket willen wij u graag wijzen op de voordelen van open stan- Veel scholen zijn er echter achter daarden. Wij zullen u echter niet besto- gekomen dat ze hun leereenheden niet ken met theoretische achtergronden en kunnen uitwisselen met andere scholen technische beschrijvingen. Ons uitgangs- of andere pakketten. Als ze leereenheden punt is dat u vooral belangstelling hebt willen uitwisselen kunnen ze dat alleen voor de betekenis van open standaarden doen met scholen die dezelfde leer- voor uw onderwijspraktijk. Dat wil omgeving hebben. En als ze willen over- zeggen, wat u er mee kunt in uw klas. stappen naar een andere elektronische Een belangrijk deel van het dagelijks leeromgeving, moeten ze alle leereen- ict-gebruik draait om het gebruiken en heden opnieuw maken. Dit komt omdat maken van digitale bestanden. Hoewel deze scholen niet hebben gewerkt met het gebruik van digitale bestanden als leeromgevingen en auteurstools die teksten, plaatjes, lessen of opdrachten in werken met open standaarden. Het gaat de klas de nadruk zal hebben, speelt de daarbij niet alleen om het ‘lezen’ van keuze voor open standaarden al bij het leermateriaal, maar ook om het opslaan maken van digitaal materiaal. Het maakt of exporteren in die open standaarden. daarbij niet uit of het nu gaat om een Voor maximale toekomstvastheid speelt 1 Zie H4 ‘Van basisbestanden naar leereenheden’ 4 OPEN STANDAARDEN 1 HET OPEN STANDAARDEN INFOPAKKET de keuze voor open standaarden al bij ‘creatieve toolkit’: in alle besproken gestart, kunt u een selectie van (Open 2 Door uw pc te laten booten met de het maken van digitaal materiaal. digitale media kunt u met uw klas aan Source) programma’s voor het werken dvd-rom en zo kennis te maken met We beginnen dit infopakket dan ook met de slag! met open standaarden uitproberen. Linux2. Op de dvd-rom vindt u een informatie over het maken van tekst, ge- De desktop is gebaseerd op de Ubuntu Linux desktop met Open Source luid, illustraties, film en eventuele com- Wat zit er in het pakket? live cd. programma’s uit het infopakket om uit binaties hiervan tot leereenheden. Elke Dit open standaarden infopakket bevat • Windows programma’s: wanneer de te proberen. Hiervoor hoeft u niets te component wilt u gemakkelijk uit kunnen een zelfstartende dvd, met hierop Open dvd in Windows wordt benaderd, ziet installeren. wisselen. Daarom geven we voor veel Source software voor Windows, Mac OS X u een installatiemenu voor een selec- digitale media aan wat de hiervoor (het besturingssysteem van de Apple tie van Open Source programma’s voor Open Source software is continu in beschikbare open standaarden zijn. Daar computers) en Linux (een Open Source installatie onder MS-Windows. ontwikkeling. Voor extra informatie en laten we het echter niet bij: waar moge- besturingssysteem, als tegenhanger voor • Mac OS X programma’s: op de dvd is het laatste nieuws over de diverse op lijk geven we ook aan welke Open Source Windows). Ook het besturingssysteem een map opgenomen met de voor Mac de dvd-rom geleverde programma’s, software u kan helpen de open standaar- Linux kunt u proberen vanaf de dvd. Het OS X geschikte programma’s. Deze kunt informatie over nieuwe versies en veel den direct in de praktijk te brengen. boekje bevat informatie over open stan- u op de gebruikelijke wijze installe- voorkomende problemen en oplossingen De (gratis) software is verzameld op de daarden en Open Source software die ren. verwijzen wij u graag naar de homepage dvd en werkt vaak zowel onder Windows, gebruik maakt van open standaarden. van het betreffende project. Bij alle Linux als onder Apple Mac OS X. Ook is een beknopte handleiding voor Zelf doen: pakketten hebben wij de homepage installatie van de op de dvd opgenomen Open Source programma’s vermeld. Na het maken komt het uitwisselen en Open Source-pakketten opgenomen. Met de bij dit boekje geleverde dvd-rom Van elk van de in dit boekje en op de gebruiken van digitaal materiaal. Volledigheidshalve willen we graag kunt u kennismaken met verschillende dvd-rom opgenomen programma’s is Ook voor het uitwisselen en gebruiken melden dat er ook commerciële software Open Source programma’s voor het aangegeven onder welke licentie het (afspelen) van de in open standaarden is die gebruik maakt van open standaar- werken met open standaarden. programma is uitgebracht en voor welke opgeslagen materialen doen we sugges- den. Deze kunnen wij echter vanwege de We bieden u twee mogelijkheden: platforms het beschikbaar is. De plat- ties voor Open Source software. Deze licenties niet verspreiden, en het noemen formaanduiding is beperkt tot Windows, zijn weer zo veel mogelijk op de dvd op- van alle commerciële pakketten valt 1 Door Open Source programma’s op Linux en Mac OS X. Soms zijn ook versies genomen. U kunt zo zelf ervaren in welke buiten de mogelijkheden van dit project. uw Windows of Mac OS X systeem te voor andere besturingssystemen mate het met de huidige standaarden installeren. We hebben veel van de beschikbaar, mogelijk is leereenheden uit te wisselen Wat staat er op de dvd-rom? programma’s uit het infopakket op de hiervoor verwijzen wij u naar de tussen verschillende leeromgevingen. • Open standaarden desktop: een spe- dvd-rom opgenomen. Door hiervan de homepage van de pakketten. In plaats van de software als startpunt ciale versie van het Linux-besturings- gewenste pakketten te installeren kunt (een leuk programma voor taak X of Y), systeem dat uw computer vanaf de u op een laagdrempelige manier pleiten we hier ook voor een nieuw uit- dvd-rom drive kan opstarten, zonder ervaring op doen met Open Source. gangspunt: welke standaard is geschikt dat er op de harde schijf van uw pc De meeste programma’s zijn ook voor voor taak X of Y, en welke software on- iets wordt gewijzigd. Soms is een het Open Source besturingssysteem dersteunt deze standaard. kleine wijziging in de pc-instellingen Linux beschikbaar. Deze aanpak heeft een leuk neveneffect. nodig (zie hiervoor de opstarthand- U krijgt de ingrediënten voor uw eigen leiding). Wanneer de dvd eenmaal is 2 Doordat de programnma’s vanaf een dvd-rom moeten worden geladen, zal het systeem soms traag reage- ren. Vooral op systemen met minder dan 128 MB geheugen. 6 OPEN STANDAARDEN 2 Open standaarden Wat zijn open standaarden? Waarom open standaarden? of voelt u zich verplicht een bepaald merk • U converteert uw bandjes naar een “Open standaarden zijn standaarden die Open standaarden staan de laatste jaren te gebruiken omdat anders uw teksten nieuw formaat dat minder afhankelijk eigendom zijn van niemand en gebruikt sterk in de belangstelling. De reden voor niet meer goed uitwisselbaar zijn? En hoe is van specifieke hardware. kunnen worden door iedereen.” deze belangstelling ligt in het feit dat zit het met uw leerlingadministratie? Voor digitale gegevens en software we er steeds meer achter komen dat ook In de auto-caravanbranche is dit pro- bestaat een vergelijkbare situatie.