Ministerie van Verkeer en Waterstaat Bijtagerapport A ^^X NS Railinfrabeheer Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat Nut en noodzaak Directie Oost-Nederland/Directie IJsselmeergebied Trajectnota en Mitieu-effectrapport Hanzelijn Uitgave en eindredactie «%» / NS Railinfrabeheer Opdrachtgever Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Directoraat-Generaal Personenvervoer, Deze studie is mede tot stand gekomen met financiële bijstand van de Europese Gemeenschap voot projecten van gemeenschappelijk belang op het gebied van het trans- Samenvatting europese vervoersnet. Onderzoek, advies en cartografie Hoofdrapport Arcadis nv Met medewerking van 1 Inleiding Haskoning KPMG Bureau voor Economische Argumentatie NS Technisch Onderzoek 2 Waarom de Hanzelijrt A: Nut en noodzaak RAAP aanleggen? Railned SAVE 3 Voorgenomen activiteit Communicatie-advies, redactie, grafisch ontwerp en alternatieven en realisatie CMC, Communicatiemanagement Consultants i Selectie van alternatieven Tappan Fotografie Henze Boekhout 5 Inrichting integrale B: Inrichting integrale E: Tracé-ontwerpkaarten Lithografie en druk alternatieven alternatieven en ontwerp Veenman drukkers Informatiepunt Hanzelijn 6 Gebiedsbeschrijving Huidige situatie, F: Themakaarten Antwoordnummer 4367 en effecten autonome ontwikkeling 3500 VE Utrecht en verwachte effecten telefoon: 0800-02345 97 Cl: Methode en beleidskader Utrecht, 2000 C2: Het nieuwe land C3: Het oude land Behoudensdeinof krachtens de Auteurswet 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden 7 Vergelijking van D: Vergelijking van verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, alternatieven alternatieven: methode fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, en en onderbouwing evenmin in een retrieval systeem worden opgeslagen, zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van NS Railinfra beheer. 8 Leemten in kennis NSRailinfrabeheeriseentaakorganlsatievanhet Ministerie van Verkeer en Waterstaat, verantwoordelijk voor beheer, ontwerp en aanleg var^ railinfrast'uctuui. Het bedrijf is tot 1 januari 2001 onderdeel van het 9 Evaluatie NS-concern. Bijlagerapport A Nut en noodzaak Trajectnota en Mi Li e u-effectrapport Hanzelijn juni 2000 ^* • NS Railinfrabeheer "-^SSi- Ministerie van Verkeer en Waterstaat Directaraat-Oeneiaal Rijkswaterstaat Directie Oost-Nederland/Directie IJ s se lm eergebied Inhoud 1 Inleiding s 1.1 Nut en noodzaak: het startpunt 5 1.2 Leeswijzer 5 1.3 Wat is de Hanzelijn? 6 1.4 Probleemstelling en doelen van de Hanzelijn 7 2 Uitgangspuntenen randvoorwaarden 8 2.1 Inleiding 8 2.2 Beleiden wet-en regelgeving 8 2.2.1 Verkeer en vervoer 8 2.2.2 Economie 9 2.2.3 Milieu, natuur en ruimtelijke ordening 13 2.3 Relatie met andere verkeer- en vervoersprojecten u 2.4 Groeiscenario's op basis van het beleid 18 3 Het gebruik en de vervoerwaarde van de Hanzelijn U 3.1 Inleiding 19 3.2 Gebruik en vervoerwaarde als nationale reizigerslijn 19 3.2.1 Aanbodmodel W 3.2.2 Aantallen reizen per dag ZO 3.2.3 Herkomst en bestemming van reirigers 21 3.2.4 Nieuwe reizen en substitutie 23 3.2.5 Aantallen in- en uitstappers 27 3.3 Medegebruik door internationale (hogesnelheids)treinen 27 3.4 Medegebruik door goederentreinen 28 3.4.1 Relevante goederenstromen 28 3.4.2 Scenario's 29 3.5 Een blik op de toekomst van de Hanzelijn 29 4 Haalt de Hanzelijn de beoogde doelen? 32 4.1 Inleiding 32 4.2 Verbeteren verbinding Randstad - noorden en noordoosten 3Z 4.2.1 Onderdeel wan een nieuwe hoofdtransportas 32 4.2.2 Minder reistijd 33 4.2.3 Verhoging flexibiliteit en betrouwbaarheid 33 4.3 Interregionale verbinding tussen Lelystad en Zwolle 33 4.4 Regionale ontsluiting 34 4.4.1 Opheffen eenzijdige spooronëntatie Almere en Lelystad 34 4.4.2 Oronten aansluiten op het spoor 34 4.4.3 Kampen zo mogelijk een verbeterde verbinding naar het westen 34 4.5 Ontlasting van de Gooi- en Veluwelijn 34 4.5.1 Voordelen van ontlasting door de Hanzelijn 35 4.5.2 Nadelen van ontlasting door de Hanzelijn 36 4.6 Stimuleren economische ontwfkkelfng 36 4.6.1 Korte termijn; integratie en verschuivende oriëntatie 36 4.5.2 Lange termijn: ondernemersklimaat aantrekkelijker 37 4.6.3 Economische effecten Flevoland 36 4.6.4 Economische effecten Noord-Overijssel 39 4.6.5 Economische effecten Noord-Nederland 40 4.7 Nevendoel: medegebruik door internationale treinen 41 4.8 Nevendoel: medegebruik door goederentreinen 4i 4.9 Conclusie en overzicht 41 5 Overige relevante aspecten van de Hanzelijn 44 5.1 Inleiding 44 5.2 Investerings- en onderhoudskosten 44 5.3 Directe baten 44 5.3.1 De vervoerder: exploitatieresultaten 44 5.3.2 De reiziger; reistijd winsten 4S 5.4 Milieu, natuur en ruimtelijke ordening 4S 6 Het nulplusalternatief 49 6.1 Inleiding 49 6.2 Achtergronden nulplusalternatief 49 6.3 Beschrijving nulplusalternatief 49 6.4 Het nulplusalternatief en de doelen van de Hanielijn 50 6.5 Nulplusalternatief geen realistisch alternatief voor de 51 Hanzelijn 7 De Hanzelijn: ja of nee? 54 7.1 Inleiding 54 7.2 Nulalternatief 54 7.3 Kosten en baten Hanzelijn 54 7.4 Eindconclusie nut en noodzaak van de Hanzelijn SS 7.5 Aannames SS Appendix 1 Literatuurlijst 57 Appendix 2 Verklarende woordenlijst 59 Appendix 3 Achtergronden en methodiek bepaling 63 vervoerwaarde Appendix 4 Achtergronden en methodiek bepaling fls economische effecten .-^ K^.i- . vii jtSL- Inleiding 1.1 Nut en noodzaak: het startpunt stappen in en uit en op welke stations? Waar komen Waarom is het nodig de Hanzelijn aan te leggen? ze vandaan en waar gaan ze heen? Zal de Hanzelijn Wat is het nut van deze spoorverbinding tussen mensen uit de auto halen of uit de streekbus? In Lelystad en Zwolle? Wat zijn de voordelen van deze welke mate zal de Hanzelijn gebruikt worden door lijn voor de reizigers in Flevoland, in de gebieden goederentreinen en internationale (hogesnel- daaromheen en voor de reizigers die vanuit de heids)treinen? De vervoerwaarde komt aan de orde Randstad naar het noorden willen en andersom? in hoofdstuk 3 'Het gebruik en de vervoerwaarde Wat heeft de Hanzelijn te bieden voor de burgers en van de Hanzelijn'. ondernemers in het gebied rond de Hanzelijn? Wegen de voordelen voor de reizigers en de onder­ Nadat de vervoerwaarde bepaald is, wordt in hoofd­ nemers op tegen de kosten en de gevolgen voor stuk 4 'Haalt de Hanzelijn de beoogde doelen?' milieu, natuuren ruimtelijke ordening? Kortom: beschreven in hoeverre met de aanleg en de exploi­ welke argumenten pleiten voor aanleg van de tatie van de Hanzelijn de geformuleerde hoofd- en Hanzelijn, en welke argumenten pleiten ertegen? nevendoelen worden gerealiseerd. De vervoerwaar­ de speelt daarbij een belangrijke rol, omdat vier De argumenten voor aanleg en de exploitatie van van de vijf hoofddoelen van vervoerskundige aard de Hanzelijn zijn in eerste instantie op een rij gezet zijn. Het vijfde hoofddoel is weliswaar een econo­ in de Startnotitie Hanzelijn [38]. in de Richtlijnen misch doel, maar hangt nauw samen met de ver­ voor de Traject nota/M ER Hanzelijn [25] staat aan­ voerwaarde van de Hanzelijn. gegeven op welke wijze deze argumenten verder onderzocht en onderbouwd moeten worden. Oit Het realiseren van de doelstellingen is vanzelf­ bijlagerapport 'Nut en noodzaak' is daar het resul­ sprekend van groot belang bij het bepalen van nut taat van. Het geeft een overzicht van alle belang­ en noodzaak van de Hanzelijn, Maar ook andere rijke 'voors' en 'tegens' die betrekking hebben op aspecten spelen een rol bij de beslissing over de nut en noodzaak van de Hanzelijn. Andere effecten, aanleg en de exploitatie van de Hanzelijn. Deze zoals voor het milieu, worden beschreven in bijla­ komen aan bod in hoofdstuk 5 'Overige relevante gerapport C 'Huidige situatie, autonome ontwikke­ aspecten van de Hanzelijn'. Het gaat daarbij onder ling en verwachte effecten'. Dit bijlagerapport is meer over de kosten voor de aanleg en het onder­ een nadere onderbouwing van hoofdstuk 2 uit het houd en over de directe baten als gevolg van de hoofdrapport: 'Waarom de Hanzelijn aanleggen?' exploitatie van de Hanzelijn en de reistijdwinst voor de reizigers. Eveneens komen de gevolgen 1.2 Leeswijzer voor milieu, natuur en ruimtelijke ordening globaal aan de orde. In paragraaf 1.3, wordt kort beschreven wat de Hanzelijn is en in paragraaf 1.4 worden de probleemstelling en de doelen van de Hanzelijn uit­ In hoofdstuk 6 'Het nulplusafternatief wordt expli­ een gezet. ciet aandacht besteed aan de (on)mogelijkheden om de doelen van de Hanzelijn door middel van De Hanzelijn staat niet op zichzelf. In hoofdstuk 2 verbeteringen aan het bestaande spoor te realise­ 'Uitgangspunten en randvoorwaarden'wordt ren, het zogenaamde nulplusalternatief. beschreven waarmee bij de aanleg en exploitatie van de Hanzelijn rekening moet worden gehouden. Tenslotte wordt in hoofdstuk? 'De Hanzelijn; ja of Daarbij gaat het in eerste instantie om het nationa­ nee?' een eindconclusie getrokken met betrekking le en regionale verkeer- en vervoerbeleid en econo­ tot nut en noodzaak van de Hanzelijn. misch beleid. Maar er zal ook nadrukkelijk rekening gehouden moeten worden met het beleid op het De literatuurverwijzingen in dit bijlagerapport gebied van milieu, natuur en ruimtelijke ordening. worden weergegeven met een nummer tussen Bovendien spelen er nog andere concrete infra­ rechte haken. Deze nummers corresponderen met structurele projecten die relevant zijn voor de die in de literatuurlijst in appendix 1 achter in dit Hanzelijn. rapport. In appendix 2 is een verklarende woorden­ lijst te vinden. In de appendices 3 en 4 wordt ach­ Bij het bepalen van nut en noodzaak van de Hanze­