ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ در ﺗﻴﭗ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻨﮕﻠﻲ در ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎي زاﮔﺮس ﺷﻤﺎﻟﻲ ................................ .......................................................... 1 1 ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ در ﺗﻴﭗ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻨﮕﻠﻲ در ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎي زاﮔﺮس ﺷﻤﺎﻟﻲ (ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي: ﻣﺮﻳﻮان، ﺳﺎﻣﺎن ﻋﺮﻓﻲ ﮔﻤﺎرﻟﻨﮓ) ﻣﺎزﻳﺎر ﺣﻴﺪري *1 ، رﺿﺎ ﺣﺴﻴﻦ ﺣﻴﺪري 2 2 ﺗﺎرﻳﺦ درﻳﺎﻓﺖ: 30/7/91 ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮش: 5/21/ 92 ﭼﻜﻴﺪه: اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﻨﮕﻠﺸﻨﺎﺳﻲ ﺑﻪ آﮔﺎﻫﻲ از ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي در ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻴﺎز دارد. ﺑﺎ ﻫﺪف ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ- اي درﺧﺘﻲ، درﺧﺘﭽﻪ اي و ﻋﻠﻔﻲ در ﺗﻴﭗ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻨﮕﻠﻲ در ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎي زاﮔﺮس ﺷﻤﺎﻟﻲ، ﺳﺎﻣﺎن ﻋﺮﻓﻲ ﮔ ﻤﺎرﻟﻨﮓ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺮﻳﻮان اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ. ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺟﻨﮕﻞ ﮔﺮدﺷﻲ، ﺳﻄﺢ ﺗﺎج و ﻓﺮاواﻧﻲ درﺧﺘﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺗﻴﭗ ﻫﺎي ﺟﻨﮕﻠﻲ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﻣﺤﻞ اﺳﺘﻘﺮار ﺗﻴﭗ ﻫﺎي ﺟﻨﮕﻠﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﻳﺪ. ﺳﭙﺲ در ﻣﺤﻞ ﺗﻴﭗ ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﻗﺪام ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري درﺧﺘﺎن، درﺧﺘﭽﻪ ﻫﺎ، زادآوري و ﭘﻮﺷﺶ ﻋﻠﻔﻲ ﻛﻒ ﺟﻨﮕﻞ ﺷﺪ. در ﻛﻞ ﺳﺎﻣﺎن ﻋﺮﻓﻲ ﺗﻌﺪاد 7 ﺗﻴﭗ ﺟﻨﮕﻠﻲ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺎزو دار ، وﻳﻮل، ﺑﺮودار، وﻳﻮل - ﻣﺎزودار، وﻳﻮل - ﺑﺮودار، ﺑﺮودار - ﻣﺎزودار، ﺑﺮودار - وﻳﻮل در ﻫﺮ ﺗﻴﭗ ﺟﻨﮕﻠﻲ 30 ﻗﻄﻌﻪ 5 آري ( 500 ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ) ﭘﻴﺎده و ﺗﻌﺪاد درﺧﺘﺎن و درﺧﺘﭽﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﺪ. در ﻣﺮﻛﺰ ﻫﺮ ﻗﻄﻌﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﻴﻜﺮوﭘﻼﺗﻬﺎي 25 ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻌﻲ ( 5×5 ﻣﺘﺮ) و ﺿﻌﻴﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﻋﻠﻔﻲ ﻛﻒ ﺑﺮاﺷﺖ ﺷﺪ. از ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي ﺷ ﺎﻧﻮن – وﻳﻨﺮ، ﺳﻴﻤﭙﺴﻮن و ﻣﺎرﻛﺎﻟﻒ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. از آزﻣﻮن ﺗﺠﺰﻳﻪ وارﻳﺎﻧﺲ ﺟﻬﺖ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي در ﺗﻴﭗ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻨﮕﻠﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. اﻧﺎﻟﻴﺰ داد هﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻧﺮم اﻓﺰار Ecological Methodology ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ در ﺳﺎﻣﺎن ﻋﺮﻓﻲ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻌﺪاد 9 ﮔﻮﻧﻪ درﺧﺘﻲ، 7 ﮔﻮﻧﻪ درﺧﺘﭽﻪ اي و 65 ﮔﻮﻧﻪ ﻋﻠﻔﻲ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪ. در ﻣﺤﻞ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻴﭗ ﻫﺎي ﺟﻨﮕﻠﻲ اﻣﻴﺨﺘﻪ ﮔﻮﻧﻪ وﻳﻮل ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﻠﻮط وﺟﻮد داﺷﺖ داراي ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي در ﻻﻳﻪ ﻋﻠﻔﻲ، درﺧﺘﭽﻪ اي و درﺧﺘﻲ ﺑﻮده و ﺑﺮﻋﻜﺲ در ﺗﻴﭗ ﻫﺎي ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻠﻮط ﺷﺎﻣﻞ وﻳﻮل، ﻣﺎزودار و ﺑﺮو دار ﻣﻴﺰان ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﻮن ﺗﺠﺰﻳﻪ وارﻳﺎﻧﺲ و ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ اﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي در ﺗﻴﭗ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻨﮕﻠﻲ ﻣﻌﻨﻲ دار ﺑﻮده و ﺗﻴﭗ ﺟﻨﮕﻠﻲ وﻳﻮل – ﻣﺎزودار و وﻳﻮل ﺑﺮودار داراي ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧ ﻪ اي در ﺳﻪ ﻻﻳﻪ ﻓﻮق ﺑﻮدﻧﺪ. ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺪ ﺳﺖ آﻣﺪه در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺟﻨﮕﻠﻲ ﺗﻮده ﻫﺎي آﻣﻴﺨﺘﻪ در راﺳﺘﺎي ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد و در ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت ﺗﻮده ﻫﺎي ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ آﻣﻴﺨﺘﻪ ﺳﻮق داده ﺷﻮﻧﺪ . واژه ﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي : ﻣﺮﻳﻮان، ﮔﻤﺎرﻟﻨﮓ، ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ ، ﺗﻴﭗ ﺟﻨﮕﻠﻲ 1- داﻧﺸﺠﻮي دﻛﺘﺮي ﺟﻨﮕﻠﺪاري داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﻛﺸﺎورزي و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺳﺎري، ﺳﺎري، اﻳﺮان * ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﺴﺌﻮل: Email: [email protected] 2-اﺳﺘﺎدﻳﺎر ﮔﺮوه ﺟﻨﮕﻠﺪاري داﻧﺸﮕﺎه رازي ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه، ﻛﺮﻣﺎﻧ ﺸﺎه، اﻳﺮان 2 .................................................................................. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻳﺮان، ﺳﺎل ﺳﻮم، ﺷﻤﺎره ﭼﻬﺎرم، ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 1392 ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺟﻨﮕﻞ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ )4( . ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎي ﻏﺮب ﺟﻨﮕﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺣﻴﺎﺗﻲ ﻓﺮاﺗﺮ از ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﺴﺘﺮده ﺗﺮﻳﻦ ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎي اﻳﺮان ﻳﻚ ﺗﻮده درﺧﺘﻲ ﻳﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﭼﻮﺑﻲ و داراي ﺟﺎﻳﮕﺎه وﻳﮋه اي در ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻮده و ﻋﻠﻔﻲ ﺑﻮده و در اﺻﻞ ﻳﻚ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﻘﺎء و ﭘﺎﻳﺪاري آب و ﺧﺎك ﻛﺸﻮر ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻻﻳﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ (2 ) اﻳﻦ ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎ از ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻋﻤﻠﻜﺮدي اﺳﺖ ( 30 ). ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻨﻮع ﭘﻴﺮاﻧﺸﻬﺮ در آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻏﺮﺑﻲ ﺷﺮوع و در اﻣﺘﺪاد ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﮔﻴﺎﻫﺎن، ﺗﻮزﻳﻊ، رﻗﺎﺑﺖ و اﻟﮕﻮي رﺷﺘﻪ ﻛﻮه ﻫﺎي زاﮔﺮس ﺗﺎ اﻃﺮاف ﺟﻬﺮم و ﻓﺴﺎ در ﻓﺮا واﻧﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. از اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﺳﺘﺎن ﻓ ﺎرس اداﻣﻪ دارد. ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺟﻨﮕﻠﻬﺎي وﺿﻌﻴﺖ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﻨﮕﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد زاﮔﺮس در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻴﺶ از 10 ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻫﻜﺘﺎر ( 24 ). ﻳﻚ ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ ﻏ ﺎﻟﺒﺎً در ﺳﻄﺢ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻫﺎي ﺑﻲ روﻳﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲ ﮔﺮدد. ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺮاي ﻃﻲ ﺳﺎﻟﻴﺎن دراز ﻣﺴﺎﺣﺖ اﻳﻦ ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎ داﻳﻤﺎً ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﺳﻴﺮ ﻧﺰوﻟﻲ را ﭘﻴﻤﻮده اﺳﺖ و ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ اﻳﻦ روﻧﺪ در ﺳﻄﻮح ﻛﻮﭼﻚ ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻏﻨﺎ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ اداﻣﻪ دارد. اﻣﺮوزه ﺟﻨﮕﻠﻬﺎي زاﮔﺮس ﺑﻪ اي و ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ از ﺟﻮاﻧﺐ ﻣﻬﻢ ﺗﻨ ﻮع زﻳﺴﺘﻲ ﻋﻠﺖ ﻗﻄﻊ ﺑﻲ روﻳﻪ و ﭼﺮاي ﻣﻔﺮط ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺖ ( 15 ). ﻏﻨﺎ ﺑﺮرﺳﻲ روﻳﺸﮕﺎه از ﻧﻈﺮ ﺑﻴﺶ از ﻣﺨﺮوﺑﻪ در آﻣﺪه اﻧﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻓﺮم ﺷﺎﺧﻪ زاد را ﻳﻚ ﮔﻮﻧﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد( 12 ). ﺗﻨﻮع ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ و ﻣﺴﺎﺣﺖ آﻧﻬﺎ ﺣﺪود 5 5 زﻳﺴﺘﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻮع و ﺗﻌﺪاد ﻣﻮﺟﻮدات زﻧﺪه و ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻫﻜﺘﺎر اﺳﺖ ( 20 ). ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺘﻌﺪدي اﻟﮕﻮي ﭘﺮاﻛﻨﺶ آﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ( 30 ). ﺑﻌﻼوه ﺗﻨﻮع درﺑﺎره ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ در اﻳﺮان و ﺟﻬﺎن ﺻﻮرت ﮔﻮﻧﻪ اي ﺑﺼﻮرت ﺻﻌﻮدي از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي در ﺟﻮاﻣﻊ ﺳﻮزﻧﻲ در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار در درﻫﻪ اﺧﻴﺮ اﺳﺖ و ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺑﺮگ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ارﺗﻔﺎع و ﺟﻬﺖ ﻏﺮب ﺑﻪ ﺷﺮ ق و ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺗﻨﻮع اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﻨﮕﻞ اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ( 13 ). در اﻳﻦ زون ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع دارد ( ).28 ﺟﻮاﻣﻊ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻌﺪد در ﺟﻮاﻣﻊ راش ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ﮔﻴﺎﻫﺎﻧﻲ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ از ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮده و در زﻳﺮا ﮔﻮﻧﻪ راش ﻏﺎﻟﺐ ﻣﻲ ﺷﻮد ( 23 ). از ﻃﺮﻓﻲ ﻳﻚ زﻣﺎن و ﻣﻜﺎن ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ ( .)17 ﺟﻮاﻣﻊ ﺗﻨﻮع درﺧﺘﻲ در ﺟﻮاﻣﻊ راش ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ارﺗﻔﺎع از ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺷﺎﺧﺺ ﻣﻴﺰان ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺳﻄﺢ درﻳﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ (9 ). از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺸﺨﺺ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻓﻠﻮرﺳﺘﻴﻚ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﻬﺖ اﺟﺮاي دﺧﺎﻟﺖ ﻫﺎي ﺟﻨﮕﻠﺸﻨﺎﺳﻲ ﺑﻪ آﮔﺎﻫﻲ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺟﻮاﻣﻊ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺑﻪ از ﺗﻨﻮع ﮔﻮ ﻧﻪ اي در ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺣﺘﻴﺎج اﺳﺖ. ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﻳﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ و داﻧﺶ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮ ﺟﻨﮕﻞ ﻛﻤﻚ ﻣﻲ- 6( ). ﺑﻌﻼوه ﺑﺤﺚ ﻧﻬﺎﻳﻲ در ﻣﻮرد ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ دﺧﺎﻟﺖ ﻫﺎي ﺟﻨﮕﻠﺸﻨﺎﺳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ داﺷﺘﻪ ﺗﺎ ﺣﺪودي ﺑﺮ ﺗﻮﺻﻴﻔﺎت ﺟﻮاﻣﻊ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻗﺮار دارد ﺑﺎﺷﺪ. در دﺧﺎﻟﺖ ﻫﺎي ﺟﻨﮕﻞ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺪرن ( )18 . اﻣﺮوزه ﺗﻼش ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﺮاي ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺟﻨﮕﻞ ﺑﺤﺚ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺟﻨﮕﻞ ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي در ﻫﻢ آﻣﻴﺨﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺮرﺳ ﻲ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يﻫﺎ ﺎﻫﻴﮔ ﻲ در ﺗﻴ ﭗ يﻫﺎ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻨﮕﻠ ﻲ در ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎ ي زاﮔﺮس ﺷﻤﺎﻟﻲ ................................ .......................................................... 3 3 ( 19 ). ﻣﺤﻘﻘﻲ در ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻨﻮع وﻳﻨﺮ داراي ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ( )10 . )10 ﮔ ﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﭼﻮﺑﻲ در روﻳﺸﮕﺎه ﻫﺎي راش ﭘﺮداﺧﺖ و ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ در ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻨﻮع و ﭘﻮﺷﺶ ﻋﻨﻮان ﻛﺮد در اﺛﺮ ﭼﻴﺮﮔﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ راش ﺑﺮ دﻳﮕﺮ زﻳﺮاﺷﻜﻮب در ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎي ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺷﺪه ﮔﻴﺴﺎم ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي در راﺷﺴﺘﺎن ﻫﺎ در ﺳﻄﺢ در اﺳﺘﺎن ﮔﻴﻼن در ﺷﻤﺎل اﻳﺮان ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ ﻗﺮار دارد ( )22 . ﻣﺤﻘﻘﻲ در ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺑﻪ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﻮﺷﺶ زﻳﺮاﺷﻜﻮب دﭼﺎر ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ را در دو ﺗﻮده آﺷﻔﺘﮕﻲ ﺑﺎ ﻣﻨﺸﺎءاﻧﺴﺎﻧﻲ ﺷﺪه و ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺟﻨﮕﻠﻲ ﺑﻜﺮ و دﺳﺖ ﺧﻮرده ﺑﺎﻧﻪ در اﺳﺘﺎن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻗﺮار دارد ( )26 . ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﭘﺮداﺧﺖ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺗﻨﻮع ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺑﺮ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﭼﻮﺑﻲ در ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎي ﺑﻜﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﭼﻮﺑﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺪه ﺟﻨﮕﻞ دﺳﺖ ﺧﻮرده ﺑﻮده اﺳﺖ. در ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺷﺘﺮاﻧﻜﻮه ﻟﺮﺳﺘﺎن در ﻏﺮب اﻳﺮان ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ 7 ﮔﻮﻧﻪ درﺧﺘﻲ، 4 ﮔﻮﻧﻪ درﺧﺘﭽﻪ اي و ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻨﻮع و ﻏﻨﺎ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ 117 ﮔﻮﻧﻪ ﻋﻠﻔﻲ ﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪ ( )25 . ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ در ﺷﺪه ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻨﻲ داري ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ .)1( ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ در ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﭼﻮﺑﻲ و زادآوري در دو ﺟﺎﻣﻌﻪ راﺷﺴﺘﺎن و راش ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ در ﻣﻤ ﺮزﺳﺘﺎن در ﺗﻨﻮده ﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﺪه در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎي ﺧﺰان ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻴﺮودﻛﻨﺎر ﻧﻮﺷﻬﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻛﻨﻨﺪه ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ. ﭼﻬﺎر ﺟﺎﻣﻊ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺷﺎ ﻣﻞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ راﺷﺴﺘﺎن داراي ﺗﻨﻮع و -Querco-carpinetum betula, Carpineto Fagetum Oriental, Rusco-Fagetum ﻏﻨﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ راش - - Oriental and Fagetum oriental ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻤﺮزﺳﺘﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ ( )11 . ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ در داده ﺷﺪﻧﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ دو ﺟﺎﻣﻊ ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ در -Querco-carpinetum betula, Carpineto واﺣﺪﻫﺎي اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻤﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﻨﮕﻠﻲ ده Fagetum oriental ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻨﻲ دار داراي ﺳﺮخ ، ﺟﻮاﻧﺮود ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و 4 واﺣﺪ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﺗﻨﻮع ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دو ﺟﺎﻣﻌﻪ -Rusco ﺷﺎﻣﻞ Fagetum Oriental and Fagetum oriental Quercus : 2 Pyrus syniaca : 1 ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ. در ﻛﻞ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي راﺑﻄﻪ ﻋﻜﺲ ﺑﺎ Quercus brantii 3: infectoria 4و : Roza ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻏﺎﻟﺐ ﺳﺎﻳﻪ ﭘﺴﻨﺪ ﻛﻠﻴﻤﺎﻛﺲ دارد caniana ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ( .)31 ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ در ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻨﻮع واﺣﺪ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻤﻲ Quercus infectoria و ﮔﻴﺎﻫﻲ در ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮزه Roza caniana داراي ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺗﻨﻮع ﻣﻴﺮاث روﺳﺘﺎﻳﻲ در ﮔﻴﻼن ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﻧﺘﺎﻳﺞ زﻳﺴﺘﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ( )29 . ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ در ﭘﮋوﻫ ﺸﻲ ﺑﻪ ﺑﻪ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺧﺎﻧﻮادهﻫ ﺎي Rosaceae و و ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي، ﻏﻨﺎ و Labiatae داراي ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮدﻧﺪ. ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ را در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺪه درﻳﺎﭼﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻠﻮط ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺎزو و ﻛﻮﻟﻪ ﺧﺎس ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻏﺎﻟﺐ ﺑﺎزﻧﮕﺎن در اﺳﺘﺎن ﺧﺮاﺳﺎن در ﺷﻤﺎل اﻳﺮان Carex ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺷﺎﺧﺺ ﺷﺎﻧﻮن در ﻛﻼﺳﻪ درﺧﺘﺎن و درﺧﺘﭽﻪ ﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ. 4 .................................................................................. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻳﺮان، ﺳﺎل ﺳﻮم، ﺷﻤﺎره ﭼﻬﺎرم، ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 1392 divla و Viola odorata ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ در ﺗﻴﭗ ﻫﺎي ﺟﻨﮕﻠﻲ ﻏﺎﻟﺐ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻓﻮق ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻻﻳﻪ ﮔﻴﺎﻫﻲ داراي ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎي زاﮔﺮس ﻏﻨﺎ، ﺗﻨﻮع و ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺷﺎﺧﺺ ﺿﺮورت دارد ﺗﺎ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺎﻣﻊ و ﻛﺎﻣﻞ در اﻳﻦ ﻣﻚ ارﺗﻮر داراي ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار در ﺑﻴﻦ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﺪف از اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻏﻨﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي درﺧﺘﻲ، درﺧﺘﭽﻪ- ﮔﻮﻧﻪ اي و ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻨﻮع ﻫﻴﻞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺗﻨﻮع اي و ﻋﻠﻔﻲ در ﺗﻴﭗ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻨﮕﻠﻲ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻛﻠﻲ در ﺗﻮده ﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺮﻳﻮان در ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎي زاﮔﺮس ﺷﻤﺎﻟﻲ اﻟﺒﺘﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ و ﺳﺎﻳﺖ ﻫﺎي ﻏﻨﻲ ﺗﺮ ارزش ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ.