TARİHİ KENTLER BİRLİĞİ GÖLLER HAVZASI BÖLGE TOPLANTISI RAPORU Yalvaç 30 Haziran 2012 Kibyra Antik Kenti - Burdur 1 GİRİŞ 2 GÖLLER BÖLGESİ KÜLTÜREL MİRASI 2 Dönemler 2 İlk İzler 2 Pisidya ve Frig Uygarlıkları 5 Roma 5 Bizans 6 Anadolu Selçuklu 8 Beylikler 9 Osmanlı 9 Cumhuriyet 10 Tarihi Yollar 10 Via Sabaste Yolu 10 İpek Yolu 11 St. Paul Yolu 12 GÖLLER BÖLGESİ DOĞAL VARLIKLARI 12 Göller 13 Göl Adaları 15 Jeotermal Kaynaklar 15 Mağaralar 16 Sulak Alanlar 17 Kuş Göç Yolları 19 GÖLLER BÖLGESİ KORUMA ALANLARI 19 Milli Parklar 19 Tabiat Parkları 19 Yaban Hayatı Koruma ve Geliştirme Sahaları 20 TKB ÜYESİ BELEDİYELERİN SUNUMLARI 20 Afyonkarahisar 21 Bolvadin 22 Dinar 24 Burdur 26 Gölhisar 27 Eğirdir 28 Yalvaç 30 Akşehir 32 Beyşehir 34 TKB’YE ÜYE OLACAK BELEDİYELERİN SUNUMLARI 34 Senirkent 34 Keçiborlu 35 KÜNYE 43 KATILIM LİSTESİ Medusa- Kibyra Antik Kenti - Burdur GİRİŞ 1 2011 yılının Eylül ayında Şanlıurfa’da yapılan Tarihi Kentler Birliği toplantısında Türkiye’de bölge/ havza ölçeğinde koruma ilkesinin hayata geçmesi gerektiğine ve gelecek Tarihi Kentler Birliği toplantılarının bölgesel ölçekte düzenlenmesine karar verildi. İlki 2011 Aralık ayında Uzunköprü Belediyesi’nin ev sahipliğinde Trakya’da; ikincisi 2012 yılının Şubat ayında Kastamonu’nun ev sahipliğinde Batı Karadeniz’de düzenlenen Bölgesel TKB toplantılarının üçüncüsü Yalvaç Belediyesi’nin ev sahipliğinde Göller Bölgesi’nde düzenlendi. 22 Haziran 2012 tarihinde Yalvaç ilçesinin ev sahipliğinde gerçekleşen Göller Havzası Bölge Toplantısı’na Dinar, Afyonkarahisar, Bolvadin, Burdur, Gölhisar, Eğirdir, Akşehir ve Beyşehir Belediyeleri katıldı. Belediyeler yaptıkları sunumlar ile bölgelerinde sahip oldukları kültürel ve doğal değerleri, bu değerlerin korunması konusunda elde ettikleri başarıları, karşılaştıkları zorlukları ve geleceğe yönelik hedeflerini dile getirdiler. Ayrıca Mimarlar Odası Isparta Temsilcisi, Avrupa Türk İşadamları Konseyi Yürütme Kurulu Temsilcisi ve önümüzdeki dönemde TKB’ye üye olacak Senirkent ve Keçiborlu Belediyelerinin temsilcileri hem toplantıya önemli katkılarda bulundu, hem de TKB’nin geleceğe yönelik hedeflerini gerçekleştirmesi için dayanışma örneği sergiledi. Bütüncül bir bakış açısıyla, bölge/havza ölçeğinde örgütlenen TKB toplantılarının en önemli hedefi bölgedeki belediyeleri bir araya getirerek, uzun vadede doğal ve kültürel miras üzerinde yükselecek bir kalkınma stratejisini işbirliği ile oluşturmaktır. Aynı coğrafyayı paylaşan ve benzer tarihsel süreçlerden geçen kentler arasındaki işbirliği ise bölge kimliğinin güçlenmesini, ekonomik gelişmenin hızlanmasını ve rekabet gücünü artmasını sağlayacaktır. Bu yaklaşımla düzenlenen Göller Havzası Bölge Toplantısı, bölgeyi özgün kılan doğal değerlerin ve bu değerlerin şekillendirdiği kültürel mirasın görünür kılınmasını ve bölgesel bir bakış açısıyla yeniden değerlendirilmesini sağladı. Göllerden jeo-termal kaynaklara, Selçuklu mimarisinden St. Paul Yolu’na kadar birçok bölgesel değer toplantıda dile getirildi. Göller Bölgesini eşsiz kılan bu kimlik öğelerinin bir bütün olarak algılanması ve kentlerin dayanışması ile hayata geçmesi bu değerlerin sağlıklı bir şekilde geleceğe aktarılmasını sağlayacak; sürdürülebilir bir kalkınmanın temellerini oluşturacaktır. 2 GÖLLER BÖLGESİ KÜLTÜREL MİRASI DÖNEMLER Günümüzde Isparta ve Burdur illerinin tamamı İLK İZLER ile Afyon, Denizli, Antalya ve Konya illerinin bir Bilinen ilk yaşam izlerinin M.Ö. 7000’e kısmını kapsayan Göller Bölgesi sahip olduğu kadar uzandığı bölgenin hemen hemen her doğal değerler ve kültürel miras açısından süreklilik yerinde antik dönem yerleşimlerine rastlamak göstermekte ve zengin bir bölge özelliği arz mümkündür. Bölge çok sayıda höyük ve etmektedir. Göller Bölgesi, verimli araziler ve ticaret tümülüse ev sahipliği yapmakta; sadece Yalvaç yollarının üzerinde olması nedeniyle, Üst Paleolitik ilçesinde yirmiye yakın höyük bulunmaktadır. GÖLLER BÖLGESİ BÖLGE TOPLANTISI RAPORU TOPLANTISI BÖLGE GÖLLER BÖLGESİ devirden bu yana sürekli yerleşime sahne olmuştur. Çallıca Höyük, Yağlıyurt Tepesi, Yassıgüme İpek Yolu’nun Efes ve Milet’e giden kolu üzerinde Höyük, Gümüşgün, Kapalıin, Baladız, Senirce, bulunması ve Antalya’yı İç Anadolu’ya bağlayan Höyücek, Kuruçay, Erbaa ve Hacılar yerleşik geçitlerin bölgede bulunması, Göller Bölgesi’ni her yaşamın ilk görüldüğü yerler arasındadır. Yine çağda çekici kılmıştır. Bölge Hitit, Pisidya ve Frigya Yalvaç’ta bulunan ve Tanrı Men adına tarihte uygarlıklarının yanı sıra Roma, Bizans, Selçuklu, kentleşmiş tek merkez olan Men Kutsal Alanı ile Beylikler ve Osmanlı dönemlerine de ev sahipliği Beyşehir’de bulunan ve M.Ö. 13. yy’da Hititler yapmıştır. Bölgenin sahip olduğu kültürel ve doğal tarafından yapılmış olan Güneş Anıtı ve Eflatun miras, sürdürülebilir bir kalkınma ve yaşanabilir bir Pınar Anıtı da bölgenin tarihsel derinliğine işaret çevre için büyük bir potansiyel sunmaktadır. etmektedir. PİSİDYA ve FRİG UYGARLIKLARI Bölge, geride eşsiz eserler bırakmış olan Anadolu uygarlıklarından Pisidya ve Frigya uygarlıklarına ev sahipliği yapmıştır. Günümüzde Göller Bölgesi denen yörenin büyük bir kısmını kapsayan Pisidya’nın adına ilk Pisidya Antiokheia / Yalvaç kez M.Ö. 5. yy’da rastlanmıştır. Pisidya bölgesi günümüzde yaklaşık olarak Isparta ve Burdur illerinin tümü ile Antalya ilinin kuzey kesimini kapsamaktadır. Bölgede M.Ö. 8. yy’dan itibaren hakimiyet gösteren Frig Uygarlığı ise güçlü bir devlet kurmayı başarmış ve Ankara, Afyon ve Eskişehir illerinin tümü ile Konya, Isparta ve Burdur illerinin kuzeyine ve Kütahya ilinin batı kesimine egemen olmuştur. Kendilerine özgü dilleri olan ve dağlarda yaşayan Pisidyalıların sınırlarını belirlemek zor olsa da, bölgenin batıda Erençay/ Bozçay Irmağı ve Söğüt Dağları; güneyde Elmalı Ovası; kuzeyde Burdur Gölü ile Eğirdir Gölü’ne uzanan bir çizgi ve doğuda ise Sagalassos ve Termessos gibi kentlerle sınırlı olduğu sanılmaktadır. Zeytin, çam, selvi ve sedir ağaçları ilk çağlardan itibaren GÖLLER BÖLGESİ KÜLTÜREL MİRASI 3 bu bölgede yetişmektedir. Pisidya Antik Kentleri Antik yazarlar Pisidya’da PİSİDYA kuzeye doğru yükseldikçe Günümüzdeki Günümüzdeki Kent Adı Kent Adı Kent Adı ve ırmak vadileri boyunca Yerleşim Yerleşim ilerledikçe zeytin ağaçlarının Adada Karabavlu/Karadiken Keraitai Belören Parlais arttığını belirtmişlerdir. Pisidya Agrai Ağras Kodroula Çaykenarı Pednelissos göl bakımından da oldukça zengindir. Askania (Burdur Gölü), Akroterion Eğirdir Kolbasa Kuşbaba Pogla Limnai (Eğirdir ve Hoyran), Karalis (Beyşehir), Trogitis Amblada Asardağ Komama Şerefönü Polyetta (Suğla) ve Anaua (Acıgöl) Anaboura Enevre Konane Gönen Prostama bölgenin belli başlı gölleridir. Ayrıca Takina (Yarışlı) ile Paludes Andeda Yeşilyayla Kormasa Karacaviran Sagalassos (Kestel) yörenin küçük çaplı göllerini oluşturur. Pisidyalıların Antiokheia Yalvaç Kotenna Gödene Seleukeia Sidera kurdukları kentler arasında Apollonia Uluborlu Kremna Çamlık Selge en önemlileri Sagalassos, Antiokheia, Termessos, Olbassa Ariassos Bademağacı Kretopolis Yüreğil Sibidounda ve Kremna’dır. Sagalassos antik kentinde bulunan Antoninler Baris Kılıç Lysinia Üveyik Burnu Sinda Çeşmesi, antik dönemden Bindaios Küçük Malos Kale Takina itibaren oluklarından su akan tek çeşme olmasıyla öne Erymna Ormana Misthia Kale Dağı Termessos çıkmaktadır. Etenna Sırt Neapolis Şarkikaraağaç Tymandos M.Ö. 10. yy’da Trakya üzerinden Anadolu’ya gelen Friglerin Hadrianoupolis Eğneş/Çallıca Olbassa Belenli Tymbriada ise bir Trak boyu oldukları bilinmektedir. Başkenti Gordion Hyia İncirli Ourebe Yelten Tymbrianassos (Yassıhöyük-Polatlı) olan Frigya, Isinda Korkuteli Panemoteikhos Boğazköy M.Ö. 8 yy.’da Kral Midas’ın hükümdarlığında çok güçlü bir Yeri Tespit Edilemeyenler devlet kurmuştur. Önemli kentleri arasında Laodikeia ve Hierapolis Darsa Milyas Saporda gibi şehirlerin bulunduğu Frigler, Dryzela Minassos Tarbassos Göller Bölgesi’nde de Kelanai Apameia ve Kibyra gibi önemli Makropedion Narmalis Tityassos kentler kurmuşlardır. Malgasa Palaiopolis Typallia Metaura Polydorion 4 Frigya Antik Kentleri FRİGYA Günümüzdeki Günümüzdeki Kent Adı Kent Adı Kent Adı Günümüzdeki Yerleşim Yerleşim Yerleşim Akroinos Afyonkarahisar Kibyra Gölhisar Otrous Çorhisar/Yanıkören Amorion Hisarköy Kidyessos Çayhisar Philoumelion Akşehir Appia Pınarcık Kinnaborion Göladası Polybotos Dura Yeri GÖLLER BÖLGESİ BÖLGE TOPLANTISI RAPORU TOPLANTISI BÖLGE GÖLLER BÖLGESİ Brouzos Karasandıklı Lakerion Dazkırı Prymnessos Süğlün Diokleia Doğla/Ahırhisar Lalandos Göme Santabaris Bardakçı Dokimeion İscehisar Lysias Akşehir Sera Kuyucak Euphorbion Kınık Meiros Demirözü Soa Altıntaş Hieropolis Koçhisar Metropolis Tatarlı Stektorion Menteş Ipsos Sipsin/Çayırbağ Metropolis Ayazin Synnada Şuhut Iulia Çay Midas Kenti Yazılıkaya Tottoa Yapılcan Kelainai Dinar Orkistos Ortaköy Kibyra Antik Kenti 5 ROMA DÖNEMİ BİZANS DÖNEMİ M.Ö. 546’da Pers istilasına uğrayan Göller Roma İmparatorluğu’nun MÖ 395 yılında Bölgesi M.Ö. 333 yılında Büyük İskender’in ikiyle ayrılmasından sonra, bölge Bizans egemenliğine girmiştir. Bölge M.Ö. 323’te Büyük İmparatorluğuna bağlanmıştır. Bölge Roma’nın İskender’in ölümünden sonra sırasıyla Bergama son dönemlerinde ve Bizans İmparatorluğu ve Seleukoslar tarafından yönetilmiştir. M.Ö. boyunca Hıristiyanlığın yayılmasına tanıklık 30 yılları ile M.S. 395 yılları arasında Roma’nın etmiştir. hakimiyetine giren bölgede başlıca Roma Hıristiyanlığın İzleri izleri, ticaret yolları ve onlarca yerleşim yerinde görülebilir durumdadır. İzleri birçok kilisede ve mabette somutlaşan Hıristiyanlığın yayılma hikayesi, günümüzde Yerleşim Yerleri bölgeyi bir inanç turizmi