INGURUMEN KRISIA: ASTEARI ZEHARKA BEGIRA Asiako hego-ekialdeak uko egin dio Bi ardatz Mendebaldearen zabortegi izateari > 4 PELLO OTXANDIANO > 11 2019ko ekainaren 15a | XIII. urtea • 624. zenbakia 0,50 euro mila leiho zabalik www.gaur8.info EUSKARAK, LEHEN MAILAKO BOSTEKOA GIZONEZKOEN FUTBOLEKO LEHEN MAILAN BOST EUSKAL TALDE LEHIATUKO DIRA DATORREN DENBORALDIAN , BOST ENTRENATZAILE EUSKALDUNEN AGINDUETARA . B OSTAK , EUSKAL HIZTUNAK ETA EUSKARA MAITE DUTENAK . D ATUA , BEREZIAZ APARTE , AUKERAKOA IZAN DAITEKE , BEGI -BELARRI ASKO EGOTEN DIRELAKO FUTBOLA DEN PULPITU HORRI BEGIRA . > 12 Gorka RUBIO | FOKU Arduraduna: Amagoia Mujika Telleria. Erredakzioa: Xabier Izaga Gonzalez. Argitaratzailea: Astero. Lege Gordailua: SS-77/07. Helbidea: Portuetxe 23-2a. 20018 Donostia. P.K.: 1099. Tel.: 943 31 69 99 / Faxa: 943 31 69 98. e-posta: [email protected]. mila leiho zabalik Publizitatea: Euskal Prensa. Tel.: 94 424 72 06. Asiako hego-ekialdeak uko egin SINADURAK: dio Mendebaldearen zabortegi izateari 04 03 Isidro Esnaola: Etorkizuneko Ikasleen sufrimendu psikologikoa, aurrekontuak , ongizatean aztergai Britainia Handian 08 4 oinarritutakoak Euskara, Lehen Mailako bost 10 Oier Gorosabel: Sorbaldako entrenatzaileren ahoan 12 luxazioak Matxismoaren eta kontsumoaren 11 Pello Otxandiano: Bi ardatz arteko lotura, «Fabricando 19 Nekane Zinkunegi mujeres» web interaktiboan 22 Barandiaran: Mozkorraldi itsua Sarean 26 19 Joxean Agirre: Gutunak In fraganti: Libana Taboada 28 20 Gorka Etxebarria Dueñas: Juantxo Egañaren behatxulotik 31 8 Testuingururik gabe 21 Joana Garmendia: Situazio- ironia sin estunentzat da 25 Unai Gaztelumendi 30 Itziar Elizondo Iriarte: «Free? lan? ce» 22 28 HEZKUNTZA, HIZKUNTZA POLITIKA ETA KULTURA SAILAK (HIZKUNTZA POLITIKARAKO SAILBURUORDETZAK) DIRUZ LAGUNDUA 2019 | ekaina | 15 GAUR 8• 2 / 3 h u t s a { datorrena } Isidro Esnaola Etorkizuneko aurrekontuak , ongizatean oinarritutakoak eelanda Berriak albiste izaten jarraitzen liabideak behar direla eta bakarrik ondo funtziona - du, oraingo honetan , Jacinda Ardern lehen tzen duen ekonomia bate k emango dituela . Egia da ministroak ongizatean oinarritutako le - baliabideak behar direla, baina auzia ez da horretara hen dabiziko aurrekontuak aurkeztu di - soilik mugatze n. Esate baterako, Nazio Batue tako Ga - tuelako. Proposamenak eztabaida interes - rapen Iraunkorr eko Emaitzen arabera osatzen den garria piztu du gizartean. Batzu ek uste munduko zoriontasun zerrendan Zeelanda Berria zor - Zdute propaganda besterik ez dela. Esaten dute orain ar - tzigarren lekuan dago , herrialde nordikoen atzetik eta tean Ardernek egin duen bakarra –ez ditu oraindik ere Australiaren aurretik. Hala ere, Zeelanda Berriak bi urte bete karguan – go bernu atsegin eta garden baten munduko gazte suizidio proportzio handienetarikoa irudia ematea izan dela , eta ongizate an oinarritutako dauka. Hori , izugarrizko gizarte arazoa izateaz gain, aurrekontuen planteamendua politika horren adibidea kalte ekonomiko handia ere ba da herrialde batentzat. dela. Beste batzu ek, aldiz, ikuspegi berritzailea babestu Horregatik , ongizate an oinarritutako aurrekontu en dute. gaiari heldu eta 1.900 milio idolar zeelandaberritar Planteamenduaren a biapuntuak ez du zalantza asko bideratuko dituzte osasun mental eko zerbitzu uniber - sortzen: aberastasuna dirua baino askoz gehiago da. tsala antolatzeko. Aurreikusten dute 325.000 lagunek Ildo horretan, barne produktu gordina adierazle mo - erabiliko dutela hurrengo bost urte etan. Osasun me - duan motz gelditzen da. Gainera, eztabaida gero eta tala bezala, umeen pobreziari aurre egitea, trantsizio handiagoa da barne produktu gordinak benetan zer ekologikoa sustatzea e dota indarkeria matxistari au - neurtzen duen gainean . Fundamentuz, ez du ezer rre egitea ere lehentasun izango dira besteak beste. neurtzen: ez ekonomia ba - tek sortzen duen aberasta - Horrelako ekimenak abian jartzeak helburu suna, ez ekonomia horren jarduna, ezta ekonomia ho - rren eragina ere bere ingu - ezberdinak zehazte a, adierazle berriak ruan. Hala ere, ordezkorik ezean , adierazle horretara asmatze a eta ondoren ebaluazioa egitea jotzen da, nahi gabe bada ere, behin eta berriz. Ondo - eskatzen du rioz, edozein aurrekontu a publiko ren helburu nagu - i sia, inplizituki bada ere, barne produktu gordinaren Oro har horrelako ekimenek muga k badi tuzte ere, hazkundea izaten da. asko balio dute politika publikoen lehentasun ak za - r Ongizate an oinarritutako aurrekontuak martxan bal du eta hobeto finkatzeko . Genero ikuspuntutik r jartzeko bestelako adierazle bat erabiltzea erabaki du landutako aurrekontuak dira beste adibide bat . Hel - Zeelanda Berri ko Gobernuak eta Bizi Estandarren buru ezberdinak zehazt ea , adierazle berriak asma - e Erreferentzia Markoa deitu dio . Marko horrek dozena tzea eta ondoren ebaluazioa egitea eskatzen dute , bat esparru ta ko adierazleak biltzen ditu. Nagusienak eta inertzia burokratikoak apurtzeko oso eraginko - z osasuna, etxebizitza, diru sarrerak, ingurumena, en - rra k izaten dira. Ildo horretan, ongizate edo genero plegua, hezkuntza eta segurtasuna dira . Adierazle ez - ikuspuntutik aurrerapenak mugatuak badira ere, ba - t berdinak erabiliz, aurrekontuen helburuak ere diber - liabide publikoen kudeaketan aldaketa garrantzi - hutsa tsifikatu egiten dira. Proposamenaren aurkariek diote tsuak ematen dira ; eta hori ona da gastu publikoan a ez dagoela inongo aldaketarik; azken finean, kalitatez - behar baino garrantzi gutxiago duten kol ektibo guz - ko hezkuntza edo osasungintza lortu ahal izateko ba - tien tzat. • hutsa hutsa atzerria INGURUMEN KRISIA Asiako hego-ekialdeak uko egin dio aiatza - Mendebaldearen zabortegi izateari tzea debekatu zuenetik, Asiako ren hego-ekialdeko estatuetara 30ean desbideratu zen negozio zikin Kanada - hori: Malaysiara, Thailandiara, ko Esta - b JENDARTEA / [email protected] Filipinetara eta Indonesiara tuak bi - batez ere. Thailandiak marka Mdalitako itsasontzi batek Asiako hego-ekialdeko herrialdeek birziklatu ezin diren guztiak hautsi eta aurreko sekulako hondakin pila karga - hondakin plastikoak hartzeari utzi egin diote eta kasu egoeran baino %1.000ko (on - tu zuen Filipinetan. Birziklatu batzuetan sortutako lurraldeetara bidali dituzte. Arazoa , do dago datua) hazkundea ezin diren edo toxikoak diren beraz, gehiegi kontsumitzen dugun herrietara itzul tzen izan zuen, inportatutako hon - 1.500 tona hondakin eraman ari da. Hondakinen inguruko orain arteko planteamendu dakin plastikoen kopuruari behar zituen berriz Amerike - asko okerrak zirela ederki asko frogatuta geratu da. dagokionez, Gaia izeneko tako herrialdera, 2013an eta aliantzak egin dituen kalku - 2014an legez kontra inportatu - luen arabera. takoak zirelako, Manilako riek geure ingurumen legea dioten titulua. «Birziklatzea - Greenpeace nazioarteko go - agintarien arabera. bortxatzen duten deklarazio ren aitzakiarekin, zaborra sale - bernuz kanpoko erakundeak Egun horietan ere, Malaysia - faltsuak aurkeztuta eta beste - rosten dute. Plastikoa erretze - emandako datuen arabera, ko Gobernuak tankerako ope - lako irregulartasunak eginda ak eragiten duen kalitate Herritarrak, New Delhi Txinaren debekuaz geroztik Indiako hiriburuko razio bat jarri zuen abian, sartu ziren herrialdera», adie - txarreko airea arnastu behar ekialdean dagoen Malaysiak askoz ere hondakin 3.000 tona hondakin sortuta - razi zuen Yeo Bee Yin Energia, dugu malaysiarrok eta horrek Ghazipureko zabortegi gehiago inportatu zuen. Iazko erraldoiaren aurrean . ko herrialdeetara itzultzeko. Zientzia, Teknologia, Inguru - osasun arazoak sortzen ditu», Datorren urtean zabortegia urtarriletik uztailera, Japonia, «Inportatutako hondakin plas - men eta Klima Aldaketako mi - erantsi zuen. Taj Mahal monumentua Ameriketako Estatu Batuak eta bera baino altuagoa izango tiko kutsatuak bueltatzen ja - nistroak. Oso esanguratsua da Txinak birziklatu ezin diren da, Nazio Batuen arabera. Britainia Handia izan ziren rraituko dugu. Kontainer ho - Gobernuko kide horri eman hondakin plastikoak inporta - Prakash SINGH | AFP tankerako esportazio gehien 2019 | ekaina | 15 GAUR 8• 4 / 5 egin zituzten herrialdeak. Ge - zi onartu dituen arauak. Eko - roztik Malaysiako Ingurumen logistek salatu dutenez, he - sailak zorroztu egin du espor - rrialde industrializatuek es - tazio ei buruzko araudia, birzi - portatutako hondakin ugari klatu ezin daitekeen plastiko - toxikoak, teknologikoak eta rik ez inportatzeko. Ondorioz, materia degradaezinetakoak Britainia Handiak, Herbehere - ziren. Aileen Lucero EcoWaste ek, Alemaniak, Singapur rek, gobernuz kanpoko erakunde - Norvegiak eta frantses Esta - ko koordina tzail earen arabe - tuak bidalitako hondakinek ra, «hondakin kutsakor horie - azterketa zailagoa pasa behar kin lan egin behar duten zuten herrialdera iritsi ahal langileak eta hondakinak ja - izateko. Erdian, Yeo Bee Yin , Malaysiako Energia, Zientzia, Teknologia, Ingurumen eta Klima Aldaketako ministroa. Mohd RASFAN | AFP sotzen dituzten komunitate - ak, normalean oso pobreak di - DUTERTEREN MEHATXUA renak, izaten dira egoera Hondakinak sortu diren he - rrera aldatzea erabaki zuten. horren biktima nagusiak». rrialdeetara itzultzea gatazka Eta hondakin horiek inporta - Nabarmentzen du hondakin diplomatiko baten azken kapi - tzeari ezetz esan zioten horiek bidaltzea legez kontra - tulua baino ez da. Herrialde 2018an. “Negozioa ” beste he - koa izan zela: «Filipinetako le - aberatsek hondakin gehiegi rrialdeetara joan zen. Asiako gediak gai toxikorik ez duten sortzen dute eta, normalean, hego-ekialdeko herrialdeak hondakin