NWO-blad voor de wetenschapHy december 2011 p o t Nummerh 5 Jaargang 18ese FORENSIC SCIENCE TOPSECTOR Boeven betrappen AGROFOOD NWO-STRATEGIE Kansen voor Naar een de wetenschap slim Europa COLOFON INHOUD NWO-NIEUWS WOORD VOORAF Hypothese, NWO-blad voor de weten- CLOSE-UP Op 1 december stopte Louis de Quelerij als decaan van Breed spectrum schap, verschijnt vijf keer per jaar en wordt gratis toegezonden aan relaties De zee op de kaart 4 Civiele Techniek en Geowetenschappen van de Technische NWO zet in op investeren in van de Nederlandse Organisatie voor Universiteit Delft. Zijn afscheidssymposium had als thema talent, toponderzoek en inter- Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). de samenwerking tussen markt, overheid en universitei- nationalisering. We willen bij- De inhoud komt tot stand onder WETENSCHAP EN TOPSECTOREN ten. In Delta verwoordt hij zijn visie hierop: ‘Sommige dragen aan de oplossing van verantwoordelijkheid van de Op avontuur binnen Agrofood afdeling Voorlichting & Communicatie 8 mensen vragen zich af of je de onafhankelijkheid van wat de EU de ‘grand challen- van NWO. De weergegeven opinies wetenschappers niet aantast, maar ik geloof er heilig in. ges’ noemt en de impact van komen voor rekening van de auteurs en geïnterviewden en worden niet NWO-nieuws 12 Enkele opmerkelijke We hebben elkaar gewoon nodig. De overheid trekt zich wetenschap voor de samenle- per se gedeeld door NWO. uitspraken uit de terug. Ik vind dat bedrijven veel meer moeten investeren ving versterken. Dit nummer bladen, waarop u kunt in langetermijnonderzoek.’ van Hypothese weerspiegelt Foto Minouche de Wilde De Nederlandse Organisatie voor WETENSCHAP EN LICHT Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) reageren via het enorm brede spectrum van wetenschap dat NWO is met een budget van ruim Een spiegelpaleis, 14 [email protected] Spinozalaureate Dorret Boomsma beheert aan de Vrije financiert, de verwachtingen en uitdagingen van de 500 miljoen euro per jaar een van kleiner dan een haar Universiteit het grootschalige Nederlands Tweelingen samenleving, en het feit dat wetenschap bouwt op de de grootste wetenschapsfinanciers in Nederland. NWO stimuleert kwaliteit Register. Zij is schatplichtig aan de mensen die hier belan- passie en drive van onderzoekers. en vernieuwing in de wetenschap. geloos aan meewerken, stelt ze in de Volkskrant: ‘We zijn We lezen over het toenemende belang van de Europese WETENSCHAP EN SPOORZOEKEN voor honderd procent afhankelijk van onze deelnemers. ERC Grants. Henk Brinkhuis, de nieuwe NIOZ-directeur, Hoofdredacteur a.i.: Wie is het? 16 Dat verplicht niet alleen tot uitstekend onderzoek, maar deelt met ons zijn interesse voor paleobiologie. De Sonja Knols, Ingenieu∑e Redactie: Charlotte Bos, ook om informatie daarover te geven. Ik sluit vaak de dag spannende nieuwe ontwikkelingen in forensische Margot Custers, Elske Gerritsen, 4 WETENSCHAP EN DELEN af met het beantwoorden van e-mails.’ wetenschap spreken zowel tv-makers als onderzoekers Coenraad Krijger, Josef Stuefer, aan. NWO-voorzitter Jos Engelen ijvert voor het open- Rowan Zuidema Open Access heeft de toekomst 18 Correctie: Ellen Janssen De Eindhovense hoogleraar Technische Natuurkunde baar toegankelijk maken van onderzoekspublicaties Art direction en vormgeving: Herman Beijerinck verwondert zich in een column in en -data. Dat wetenschap mensenwerk is, zien we Corina van Riel, Amsterdam NWO-STRATEGIE Drukwerk: Cursor over hoe weinig hoogleraren eigenlijk op het aan Veni-laureaat Antoine Buyse, die nadenkt over de Roto Smeets GrafiServices, Utrecht Toekomst voor de Europese 20 verkeerde pad komen: ‘Een hoogleraar is een bundeling balans tussen het recht op vrijheid van meningsuiting van krachten die op zichzelf allemaal destructief kunnen en het verbod op aanzetten tot geweld. Maar ook aan Redactieadres: wetenschap NWO zijn. Denk maar aan ambitieus en machtig zijn, zelfbewust de gedrevenheid waarmee Vici-laureaat Willem Vos Afdeling Voorlichting & en geldbewust, hoog intelligent zijn, charisma hebben, licht op nieuwe manieren manipuleert. Communicatie DAGBOEKNOTITIES genieten van publicaties en kicken op het houden van Het hoofdartikel gaat over een opdracht die NWO er Postbus 93138 2509 AC Den Haag Geld en gebeden 23 voordrachten op uitnodiging. Als al deze krachten in recent bij heeft gekregen: sterk inzetten op de eco- tel. (070) 344 07 13 balans zijn, is er sprake van een goede hoogleraar.’ Maar, nomische topsectoren. Ik ben nauw betrokken bij dit fax (070) 344 09 12 zo zegt hij, er zijn voldoende momenten waarop deze proces en zie zowel de valkuilen als de kansen – onlangs e-mail: [email protected] VENI, VIDI, VICI balans verstoord kan worden. ‘Ik denk dat het in één tot kwamen we door de topsectordiscussies met een ver- Vrije woord of wapen? 24 Hypothese Online: twee procent van de gevallen onomkeerbaar fout gaat. rassend nieuw bedrijf in enkele weken tot een nieuw www.nwo.nl/hypothese Eigenlijk is dat een uitstekend resultaat bij de selectie van samenwerkingsprogramma! De boegbeelden van de Wilt u een exemplaar van Hypothese 12 zulke complexe persoonlijkheden!’ topsector Agrofood wijzen terecht op het belang van Foto: Nils Schoonhoven opvragen of u aanmelden voor een fundamenteel onderzoek. Voor NWO is het de uitda- gratis abonnement op Hypothese? Het FOM-instituut AMOLF opende onlangs een web- ging om met het beperkte budget een goede balans te Dat kan via de website www.nwo.nl/hypothese. winkel: storeforscience.nl. Daar kunnen bedrijven zoeken creëren tussen strategisch onderzoek voor topsectoren naar deskundigheid en faciliteiten binnen het onder- en alle andere taken, waaronder financiering van het Niets uit deze uitgave mag op welke zoeksinstituut. In de Volkskrant legt AMOLF-directeur beste nieuwsgierigheidsgedreven onderzoek. wijze dan ook worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming Albert Polman uit waarom: ‘Dit draait om de verantwoor- Wat mij betreft mag de regering niet alleen in de van de uitgever. De inhoud van deze delijkheid die je als overheidslab hebt om je kennis en aanpak van de eurocrisis Duitsland volgen, maar ook uitgave is met uiterste zorg samen- middelen waar mogelijk te delen. Er staan hier peperdure in de aansturing van de wetenschap: een van AMOLF’s gesteld. Ondanks deze zorgvuldigheid kunnen gegevens zijn veranderd of apparaten, die derden in principe ook kunnen gebruiken, toponderzoekers die dit jaar door een Max Planck onjuist zijn weergegeven. Hiervoor zoals elektronenmicroscopen. Als iemand daarmee wat Instituut werd weggekaapt, heeft binnen enkele maan- aanvaardt de uitgever geen enkele plaatjes wil maken, horen we het graag.’ den al tweemaal met Merkel gedineerd. Bij dergelijke aansprakelijkheid. ontmoetingen met nieuw talent benadrukt Merkel het Beeld omslag: Harry Meijer, Correctie In het vorige nummer van Hypothese, editie november belang van wetenschap voor haar land, van continuïteit met medewerking van bakkerij 2011, hebben wij bij het artikel over vrouwenbeleid onrechtmatig van beleid, en van haar belofte het wetenschapsbudget Hartog Amsterdam ISSN: 1381-5652 foto’s geplaatst van eerdere bijeenkomsten zonder hiervoor uit- jaarlijks met vijf procent te laten groeien. drukkelijk toestemming te vragen aan de geportretteerden. 14 23 De foto’s zijn verwijderd in de digitale versie van het artikel op Wim van Saarloos www.nwo.nl/hypothese. Directeur Stichting FOM en NWO-gebied Natuurkunde 2 HYPOTHESE HYPOTHES E 3 CLOSE-UP CLOSE-UP Henk Brinkhuis is sinds kort directeur van het NIOZ Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek. Zijn reislust zet hij voorlopig even in de koelkast, maar hij heeft er zin in. ‘Je hebt voortdurend je creativiteit nodig, net alsof je multidimensionaal aan het schaken bent.’ De zee tekst Nienke Beintema foto’s Harry Meijer op de kaart e zeeën kunnen hem niet ruig genoeg zijn. matische schrijver-avonturier Redmond O’Hanlon. Als er huizenhoge golven over het dek slaan Die noemde Brinkhuis na afloop van de serie zijn Den het schip vervaarlijk heen en weer gaat, ‘favoriete wetenschapper aan boord’. zit hij kalm benedendeks door zijn microscoop te turen. Of hij staat juist aan dek, genietend van de Het is nogal een contrast: diepzeeboringen doen, wind en de zoute spray. Henk Brinkhuis, wereld- zeilen en filosoferen met Redmond O’Hanlon, en Deel 20 uit de serie reiziger en wetenschapper, heeft zeebenen. leiding geven aan een groot instituut als het NIOZ. ‘Close-up’ waarin En toch zit hij nu voornamelijk binnen. Te regelen, Ligt u dat wel? we de mens achter te coördineren en te besturen. Zijn nieuwe werk- ‘Jazeker. Ook mijn werk als hoogleraar in Utrecht de wetenschap kamer ligt nu al vol met papier. Sinds 1 oktober is voornamelijk organisatorisch van aard. Die belichten. 2011 is Brinkhuis algemeen directeur van het reizen waren de laatste jaren de krenten in de pap. NIOZ op Texel. Daarnaast blijft hij één dag in de Ik doe zelf helaas nauwelijks meer hands-on onder- week hoogleraar Biomarine Sciences aan de zoek. Maar dat is prima: ik houd ervan om dingen Universiteit Utrecht. te regelen en te coördineren.’ Brinkhuis heeft zijn sporen verdiend als weten- schapper. Hij onderzoekt hoe het klimaat er mil- Hoe verschilt uw hoogleraarsbaan met uw werk als joenen jaren geleden uitzag. Dat doet hij aan de NIOZ-directeur? hand van fossiele resten van eencellige algen, diep ‘De omvang is totaal anders. Aan de universiteit in het sediment van de zeebodem. Bijna alle werk ik veel dichter bij de werkvloer van de weten- schappers – al houd ik me daar natuurlijk ook veel met beleid bezig. Maar hier bij het NIOZ kan ik ‘Hier bij het NIOZ kan ik echt een deuk echt een deuk in een pakje boter slaan. Ik praat bijvoorbeeld mee over het nieuwe topsectoren- in een pakje boter slaan’ beleid van de overheid. Dat stuit in de wetenschap- pelijke wereld op wat weerstand, to put it mildly. HENK BRINKHUIS Nu mag ik meepraten over hoe we dat in goede wereldzeeën heeft Brinkhuis bevaren: van de banen kunnen leiden, hoe we voldoende oog Noordelijke IJszee tot Antarctica en van de houden voor fundamentele wetenschap.’ Henk Brinkhuis (1959) studeerde geologie in Utrecht Indische Oceaan tot bij Tasmanië. Met zijn team ‘Verder werkt het NIOZ echt als een groot bedrijf.