E PËRMUAJSHME FETARE - KULTURORE E KISHËS KATOLIKE 0RIZRENs+ORRIK'USHTs6ITI886s.R s­MIMI+OSOVÔÑ %UROPÔÑ :VICÔRSFR 3("! QËLLIMET, VETITË TË RINJTË – PERËNDIMORJA NË DHE KARAKTERIS- PROFETË TË EPOKËS MUZIKËN E ZEQIRJA TIKAT KRYESORE SË RE ME FUQINË E BALLATËS (I) TË KURORËS SË SHPIRTIT SHENJTË MARTESËS FAQE 18-19 FAQE 6-7 FAQE 11-12 (Shkruan: (Shkruan: (Shkruan: Akil Mark Koci) Don Jeton Thaqi) Don Fatmir Koliqi) KËNDVËSHTRIM SHKRUAN: P. Shtjefën DODES, SJ humë prej nesh kemi filluar ta nuhasin, disa edhe ta shijojnë, josh- Sjen e të qenit të lirë dhe të mundësisë së përcaktimit të pavarur për fatin individual (shoqëror). Dëshirojmë të vendosim jo vetëm për të rrojtur, mbijetuar, por edhe për të jetuar një jetë të denjë njerëzore, përparimtare, që na ofron njëri me tjetrin. Ajo që më parë dukej se K ishte e pamundur, sot fillon të japë shenja jete dhe të vërehet, sepse Y nevojat dhe dëshirat tona po ndryshojnë. Vërtet, ajo ka qenë gjith- M monë e pranishme, por vëmendja jonë e (sh)përqendruar në kahe dhe C përmbajtje tjera e ka penguar perceptimin dhe mundësinë e shijimit të bukurive që na rrethojnë. Njeriu si qenie e cila e ka mundësinë e perceptimit, arsyetimit dhe vendimit duhet të jetë gjithnjë e më i vetëdijshëm për nevojat e tija njerëzore. Njëra prej këtyre nevojave natyrore është pushimi, edhe ai veror (vjetor). Njeriu nuk guxon të jetojë vetëm në punë, të jetë prodhues. Ai është i thirrur të jetë njeri edhe në kohë të lirë, në lojë, në pushim. Koha e lirë nuk është (nuk do të duhej të ishte) humbje kohe. Pa Zotin edhe koha e lirë edhe pushimi e humbin vlerën. Pa Zotin, i cili e ka ftuar njeriun në veprim dhe pushim bashkëkrijimtar, as koha e lirë nuk ka kuptim, kurse Shkrimi Shenjt qartë tërheq vë- mendjen: “Kush nuk do të punojë, as mos të hajë!” (2 Sel 3,10). Lodhja dhe humbja e fuqisë si duket është bërë një fenomen i për- gjithshëm. Madje dëgjojmë edhe ankime për një lodhje permanente: lodhje pranverore, lodhje para pushimeve verore, por edhe pas tyre, lodhje vjeshtore; ekziston edhe lodhja dimërore. Për të krishterin koha e lirë është në njëfarë mënyre detyrë. Në të e përjetojmë realite- tin tonë rreth vetes si të bukur. Për të qenë ajo që është, koha e lirë për të krishterin është e mbështetur në kremtimin/falënderimin e Atij që është qendra e të mirës – Zotit. Kisha në parim e ka gjithmonë një qëndrim pozitiv ndaj kohës së lirë, pushimeve verore, turizmit, duke parë në to një realitet shoqëror. Këtyre fenomeneve i qaset në dritën e të vërtetave ungjillore që pjesëmarrësve të këtij realiteti të ri t`u ndihmojë t`i zbulojnë aspektet dhe mundësitë e reja pozitive. Çdonjëri prej nesh e ndjen nevojën e zëvendësimit të kohës së punës me momentet e çlodhjes. Pas detyrave të rregullta në aktivi- tete të lira ripërtërihet shpirti dhe trupi. Sporti dhe ushtrimet fizike, udhëtimet dhe veprimtaritë kulturore, vizitat e familjeve apo miqve, pjesëmarrja në jetën e shoqërive të ndryshme bëhet pjesë përbërëse e jetës. Për fat të keq për shumë kënd puna është bërë një lloj i ri i robërisë Katolicizmi në Intervista me Mark Krasniqin për shkak të kushteve të vështira në të cilat janë të detyruar të punoj- Prizren në. Në vendet më të varfra të botës, por edhe në Kosovë për shkak të Seminari katolik numrit të lartë të papunësisë, shumë vetë nuk mund ta realizojnë të dhe rrethinë në drejtën e tyre për të punuar. Në këtë atmosferë problemi i papunësisë dhe gjimnazi real bëhet një problem i rënd dhe një e keqe e madhe. Puna si veti e për- shekuj cakton cilësinë e brendësisë së njeriut dhe, në një kuptim të caktuar, e në Prizren – përbën vetë natyrën e tij. Nëse njeriu nuk punon, apo nëse nuk i është FAQE 14-15 dhënë mundësia, nëse nuk i është njohur dhe siguruar e drejta e tij burime të edukimit në punë, ekziston edhe rreziku shpirtëror i rënies në njëfarë hapësire Shkruan: e të mësimit (I) “të kohës së lirë kolektive”, “pushimeve (të shumta) vjetore/verore”, Prof. dr. Jahja DRANÇOLLI që shpejt mund të shndërrohet në djerradite (përtaci). Për këtë arsye, FAQE 12–13 bashkë me të vërtetën e dëmit ekonomik të një gjendje të tillë, shkon edhe ai kulturor: nuk është mirë kur njeriu ka tepër kohë të lirë, të $RITA +.$63(42)- +ORRIK'USHT cilën nuk mund ta plotësojë. Për këtë arsye është e domosdoshme të gjendet masa e drejtë në mes kohës së lirë, dhe interpretimit të drejtë të kohës së lirë, pushi- mit në njërën dhe punës në anën tjetër. Në vrapimin e pa ndalur të je- tës së sotshme, sipas hulumtime- ve të shumta, pushimi veror, apo turizmi, është kohë e çmuar pi- kërisht për kërkimin e kuptimit të jetës. Kërkimi i kuptimit nuk ndërpritet as në kohën që është e rezervuar për pushimin e njeriut. Në atë kohë njeriu e ka mundë- sinë të ikë prej të gjitha sendeve, por jo edhe prej vetvetes. Prandaj njeriu është i thirrur që pushimin e tij ta fillojë në zemrën e tij duke mbjellur paqen dhe gëzimin për ta rizbuluar kuptimin e kohës së lirë, takimin me zemrën e të afërmit, ngrohtësinë e diellit dhe një çik qiell në tokë që pret t`i dhurohet. Turistë të shumtë në pushi- met e tyre vjetore vizitojnë vende natyrore dhe objekte të ndry- shme sakrale, kulturore, që tre- gon synimin për një zgjerim të horizontit, për ngritje personale. Është interesante se mistikët, njerëzit e thelluar në Zotin, afër- sinë e Zotit në mënyrën më të thellë e kanë përjetuar nëpërmjet natyrës, të gjitha sendeve të kri- juara. Natyra pra e zbulon Zotin. Njerëzit e kohës bashkëkohore mbëtar. Zoti po i takon në the- Bistra, Luboteni etj., janë vetëm informatat e thjeshta se ku gje- huajt do ta marrin fjalën kryeso- me afsh e dëshirojnë natyrën e llësitë e ndërgjegjes me mijëra disa mundësi që në këtë pasqyrë ndet Kosova, klima e saj, vendet re, jo vetëm në një lëmi... cila frymëzon pamatësinë, paku- njerëz që e vizitojnë atë nëpër natyrore njeriu të mund ta njo- turistike, shtigjet e vrapimit, lu- Lajmet ditore na paraqesin fizimin, ripërtërin mendjen dhe male, fusha, liqe e lumenj. Në hë më mirë veten, më shumë të menjtë, kishat, xhamitë, traditën fotografi që tregojnë një njerë- zemrën dhe vazhdimisht sjell këto bukuri po shkruhen histo- gëzohet duke i shijuar me falë- dhe historinë e deri te kuzhinat zim të lodhur dhe të ngarkuar. Sa freski. ri të shumta vizitorësh. Grupet nderim të gjitha këto dhurata tradicionale që ofron Kosova. herë shikojmë padrejtësi, luftëra, Kosova si shtet i ri me një malore që e rrethojnë Kosovën nga Zoti. Edhe pse për bukuritë e Koso- katastrofa, krimanlitete, skamje... numër relativisht të vogël bano- si Malet e Sharrit, Bjeshkët Para pak ditësh dëgjuam se vës po tregohen më të shkathët Me popuj të tërë jetojnë në mje- rësh me bukuritë e saja të më- e Nemuna, pastaj lumenjtë e miq jo kosovarë që ndihen si dhe më të interesuar jovendorët, rim: mungesa e ushqimit, kurrfa- dha natyrore po bëhet gjithnjë e ndryshëm si Drini i Bardhë, vendas, ndërmorën dhe publi- ia vlen me falënderim të shihet rë sigurie, puna e rëndë, vuajtja... më joshës jo vetëm për banorët Sitnica, Ibri, Lepenci etj., liqe kuan një libër apo ciceron si njohja e tyre e mirë e vendeve Mirëpo, edhe ata që materialisht vendor, por edhe ata ndërko- dhe male të larta si Gjeravica, udhëheqës shumë të qartë për tona për ta njohur, çmuar dhe janë mirë të siguruar mund të dashur edhe më shumë vetve- jenë, dhe shpesh edhe janë, të lo- ten. dhur nga jeta. Kompleksiteti i je- Pyetja e zhvillimit të Koso- tës në shoqëritë moderne shkak- vës dhe e zotshtëpisë së mirë tojnë ngarkesa psikike, vuajtje të për mysafirët e ardhur duhet të brendshme, pasiguri, pakuptim, jetë preokupim i të gjitha fuqive sëmundje, frikë, mosmarrëveshje, shpirtërore, intelektuale dhe kri- vetmi. Asnjë njeri nuk është i pri- juese të kombit shqiptar. Ajo do vuar nga lodhja dhe ngarkesa. Për të duhej të ishte pyetja thelbëso- këtë arsye edhe Jezusi na thërret re e të përgjegjshmëve në shoqëri të gjithëve pa dallim: “Ejani tek në të gjitha nivelet, jo aq për my- unë të gjithë ju që jeni të lodhur safirët sa për të mirën e vet ba- prej barrës së rënd e unë do t`ju norëve shqiptarë dhe popullit të çlodh.” Kjo shpresë se nuk jemi tij. Do të jemi zotshtëpie i mirë të lënë të vetmuar bëhet burim i nëse shumica e qytetarëve tanë fuqisë dhe optimizmit të jetës që të jenë të formuar në identitetin, na ruan nga dëshpërimi. Fjalët e kulturën, humanitetin e tyre dhe Jezu Krishtit, por mbi të gjitha çiltërinë e tyre për takimin me të jeta e tij, na tregojnë vazhdimisht tjerët dhe më të ndryshmit. Kjo se si ta tejkalojmë lodhjen, ngar- do të thotë, kur të jemi të vetë- kesën, të keqen. dijshëm për vlerat vetjake, për- Puna dhe pushimi, përgjegjë- parësitë dhe kufijtë e vetvetes. sia në rrugë - në ngasjen e vetu- Nëse e lëshojmë rastin që të rës, dhe në çdo rrethanë tjetër të zhvillohemi e të bëhemi zotshtë- jetës e kanë një qëllim: ta huma- pie të vërtetë, na kanoset rreziku nizojnë njeriun të cilit i kanoset i madh që të shkrihemi në pro- dehumanizimi dhe t`i kthehet cese bashkëkohore globalizuese ai dinjitet burimor me të cilin e që mund t`i fshijnë si identitetet ka pajisur Zoti me krijimin e tij veç e veç po ashtu edhe popuj të - duke e krijuar edhe për punë tërë dhe kulturat e tyre kurse të edhe për pushim.