TÜRKLER VE YUNANLILAR Çatışan Komşular VAMIK D. VOLKAN / NORMAN ITZKOVVITZ ARAŞTIRMAım r \ DlzisıDİZİSİ İ J I BAĞLAM e > TÜRKLER VE YUNANLILAR Çatışan Komşular VAMIK D. VOLKAN / NORMAN ITZKOVVITZ Çeviren: Banu Büyükkal BAĞLAM Bağlam Yayınları 177 İnceleme-Araştırma 116 ISBN 975-6947-65-9 Vamık D. Volkan- Norman Itzkowitz Özgün Adı: Tıtrks & Greeks: Neighbours in conflict Eothen Press, İngiltere, 1994 Türkler ve Yunanlılar. Çatışan Komşular O Vamık D. Volkan- Norman Itzkovvitz O Bağlam Yayıncılık Birinci Basım: Mart 2002 Kapak ve Sayfa Düzeni: Canan Suner Baskı: Kardeşler Matbaası Web: www.baglam.com e-mail: [email protected] BAĞLAM YAYINCILIK Ankara Cad. 13/1 34410 Cağaloğlu-İstanbul Tel: (0212) 513 59 68 Tel-fax: (0212) 243 17 27 İÇİNDEKİLER TÜRKÇE BASKIYA GİRİŞ VE TEŞEKKÜR------------------------------------- 7 I. BÖLÜM TARİHE PSİKOLOJİK BİR MERCEKTEN BAKIŞ ---------------------------13 Büyük Grup Komşuların Psikolojisi---------------------------------------------- 13 Etnisite---------------------------------------------------------------------------------------16 Seçilmiş Travmalar ve Seçilmiş Zaferler---------------------------------------20 Etnik Çadırda Sallantı ---------------------------------------------------------------25 II. BÖLÜM TÜRKLERDEN ÖNCE ANADOLU ------------------------------------------------27 Yunan Göçleri---------------------------------------------------------------------------- 28 Pers Savaşları---------------------------------------------------------------------------- 32 İskender ve Helenizm ------------------------- -------------------------------------33 Romalılar ve Hıristiyanlık ----------------------------------------------------------- 35 Konstantinopolis ve Bizans İmparatorluğu----------------------------------- 35 III. BÖLÜM MALAZGİRT’TEN KONSTANTİNOPOLİS’E --------------------------------- 43 İlk Karşılaşmalar-------------------------------------------------------------------------43 Haçlı Seferleri---------------------------------------------------------------------------- 47 OsmanlIların Başlangıcı ----------------------------------------------------------- 49 IV. BÖLÜM YUNANLILAR KONSTANTİNOPOÜS’İN YASINI TUTAMADILAR ------ 53 'Megalo' İdeanın Tohumları-------------------------------------------------------55 Bağlanma ve Kopma------------------------------------------------------------------56 Fatih Sultan Mehmet ve Ödipal Temalar-------------------------------------- 57 Karşılıklı Merak --------------------------------------------------------------------- - 63 Karşıt-Özdeşim ------------------------------------------------------------------— 65 V. BÖLÜM TÜRKLERİN YAS SÜRECİ ---------------------------------------------------------- 67 Aya Sofya---------------------------------------------------------------------------------- 67 Koca Sinan Devri ---------------------------------------------------------------------69 VI. BÖLÜM OSMANLI İMPARATORLUĞU------------------------------------------------------ 73 Kurumsal Düzenlemeler -----------------------------------------------------------75 Meslekler--------------------------------------------------------------------------------------------- 79 Osmanlılık -------------------------------------------------------------------------------80 'Millet' Sistemi------------------------------------------------------------- — ---------- 80 On Dokuzuncu Yüzyıl-----------------------------------------------— -------------85 Osmanlı İmparatorluğunun Sona Ermesi --------------------------------- 86 'Türk'İmgesi --------------------------------------------------------------------- — 89 VII. BÖLÜM 'BİRLİKTELİK’ --------------------------------------------------------------------------- — 91 Türkokrasi --------------------------------------------------------- --------------------92 Osmanlı Devrinde Türklerin Yaşantısı---------------------------------------- 97 VIII. BÖLÜM 'AYRI-LIK’ ----------------------------------------------------------------------------------- 99 Kleftler (Klephts), Armatollar (Armatoles), Fenerlililer ve Tacirler--------------------------------------------------------------101 Bir Ulusun Kurulması ve 'Megalo ’ İdea --------------------------------- 104 Yunan Milliyetçiliği ----------------------------------------------------------------108 Kitlesel Grup Yansıtmaları ------------------------------------------- — --------11 o IX. BÖLÜM OSMANLI İMPARATORLUĞUNUN SON YÜZYILI--------------------- 115 Sultan II. Mahmut ile Mehmet Ali Paşa Karşı Karşıya-----------------115 Tanzimat ------------------------------------------------------------------— ------- 118 Sefih-Şehvet Düşkünü Tiplemesi--------------------------------------------120 Girit ----------------------------------------------------------------------123 Kapitülasyonlar ------------------------------------------------------------------- -124 II. Abdülhamit ve Jön Türkler---------------------------------------- 125 'Bandırma’ Yolculuğu------------------------------------------------------------■ 128 X. BÖLÜM TÜRKLERİN KURTULUŞ SAVAŞI---------------------------------------------- 129 Yunanlılarla Yüzleşme--------------------------------------------------------— 131 XI. BÖLÜM ATATÜRK VE MODERN TÜRK MİLLİYETÇİLİĞİ-------------------------135 İlk Çocukluk Yılları ---------------------------------------------------------------- 137 Mustafa Kemal'den Atatürk'e---------------------------------------------------141 Atatürk’ün Kişilik Örgütlenmesi ve Batılılaşma Çabaları------------- 144 Kemalizm------------------------------------------------------------------------------148 Atatürk’ün ardından----------------------------------------------------------------151 XII. BÖLÜM BARIŞ SONA ERİYOR ------------------------------------------------------------ 153 1930’lar sonrası ------------------------------------------------------------------- 156 Kıbrıs------------------------------------------------------------------------------------ 159 Ege Denizi -------------------------------------------------------------------------- 161 XIII. BÖLÜM SON KARŞILAŞMA— --------------------------------------------------------------163 Osmanlı Fethinden Önce Kıbrıs Tarihi-------------------------------------164 Osmanlı Dönem i----------------------------------------------------------------- — 165 İngiliz Egemenliği -----------------------------------------------------------— 168 III. Makarios ve Albay Grivas-----------------------------------------170 EOKA ve Volkan ------------------------------------------------------------------- 172 Kıbrıs Cumhuriyeti ------------------------------------------------------------— 173 Kıbrıs Cumhuriyetinin 'Sonu'---------------------------------------------------175 Kıbrıs ’ın Kuşlan -------------------------------------------------------------------177 Sampson ----------------------------------------------------------------------------- 180 1974 Yazı ------------------------------------------------------------------------------181 XIV. BÖLÜM 1974’TEN SONRA KIBRIS —------------------------------------------------------183 Denktaş-Makarios Kılavuz İlkeleri--------------------------------------------185 Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ----------------------------------------------- 187 Hukuki Görüşler, 'Gerçek Dünya ’ Siyaseti ve Bölünmüş Bir Adada Yaşam---------------------------------------------------188 Çözüm Bulunabilir mi? --------------------------------------------------------- 191 XV. BÖLÜM DAVOS VE ÖTESİ ------------------------------------------------------------------- 197 Körfez Savaşı -----------------------------------------------------------------------201 Türki Cumhuriyetler---------------------------------------------------------------- 201 1994 Yılında Yaşanmakta Olan Sorunlar----------------------------------202 XVI. BÖLÜM SAPLANTI (OBSESYON) BELİRTİLERİ ----------------------------------- 205 Medya --------------------------------------------------------------------------------- 207 Diplomatik Temaslar -------------------------------------------------------------212 Vatandaşlar Arasındaki Temaslar--------------------------------------------213 ' Öteki-yönelimli’ Kültürler ----------------------------------------------------- 215 XVII. BÖLÜM 'KONSTANTİNOPOLİS’ DEĞİL, 'İSTANBUL’ — ----------------------- 219 Yunan Kimliği -----------------------------------------------------------------------220 Türk Kimliği -------------------------------------------------------------------------- 230 Karşılaştırmalı Bir Özet --------------------------------------------------------- 237 Sorumluluk Üstlenmek --------------------------------------------------------- 240 XVIII. BÖLÜM TÜRKÇE BASKI İÇİN SON B Ö L Ü M ------------------------------------------ 243 Harita 1: Balkanlar ve OrtaDoğu TÜRKÇE BASKIYA GİRİŞ VE TEŞEKKÜR onfüçyus’a insanların başkalarıyla birlikte en iyi şekilde yaşa­ masının hangi ilkeye dayandığını sormuşlar. Yanıtı, 'Aradığı­ nızK sözcük "karşılıklılık", değil mi?’ olmuş. İşte bu kitap da karşılıklı­ lık üzerinedir -bir komşunun diğerine nasıl davrandığı ve karşılığın­ da ondan nasıl bir davranış gördüğünü anlatır. Özelde komşular ola­ rak da Türkleri ve Yunanlıları inceleyeceğiz. Türk-Yunan sorunları bölgesel çatışmalar kategorisine girer. Bunlar zaten yıllardır bir çözüm bekleyen, uzun süreli tarihsel so­ runlardır. İki ülkenin izlediği politikaların temelinde yatan psikolo­ jik yapıları derinlemesine inceleyeceğiz. Konunun psikolojik yönüne odaklanıyoruz, çünkü Ulusal Güvenlik Konseyi’nin bir üyesi olarak beş ABD başkanma hizmet vermiş olan emekli kariyer