Zał ącznik do Uchwały Nr VI/46/11 Rady Powiatu w Śremie z dnia 30 marca 2011 r. PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI POWIATU ŚREMSKIEGO NA LATA 2011 – 2014 ŚREM, LUTY 2011 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI POWIATU ŚREMSKIEGO NA LATA 2011 - 2014 1. WST ĘP Powiat śremski le Ŝy w centralnej cz ęś ci Wielkopolski i obejmuje swoimi granicami cztery gminy: Brodnic ę, Dolsk, Ksi ąŜ Wlkp. i Śrem. Nasycenie terenu zabytkami jest du Ŝe. Jednym z głównych walorów kulturowych s ą zabytki architektury pocz ąwszy od wiejskich kapliczek, drewnianych ko ściołów, po stare dwory i pałace. O walorach zabytkowych powiatu decyduje przede wszystkim architektura sakralna. Na szczególn ą uwag ę zasługuje sze ść drewnianych ko ściołów, które s ą perełkami architektury powi ązanej z miejscow ą sztuk ą ludow ą. Cennymi świ ątyniami s ą ko ścioły o najstarszej metryce, jak pochodz ący z 1 poł. XIV wieku ko ściół p.w. św. Wojciecha w Dalewie, wzniesione w XV w. ko ścioły p.w. św. Michała Archanioła w Dolsku, p.w. Naj świ ętszej Marii Panny Wniebowzi ętej w Śremie oraz p.w. św. Barbary w Jaszkowie, a tak Ŝe XVI wieczne świ ątynie p.w. św. Marcina biskupa w Mchach oraz p.w. Niepokalanego Pocz ęcia Naj świ ętszej Marii Panny we Wło ściejewkach. Zabytki ruchome, na które składaj ą si ę dzieła malarstwa, rze źby oraz rzemiosła artystycznego znajduj ą si ę głównie w ko ściołach rzymskokatolickich, stanowi ąc ich wyposa Ŝenie lub wystrój. Poza architektur ą czy sztuk ą sakraln ą na uwag ę zasługuj ą równie Ŝ takie obiekty jak: wie Ŝa ci śnie ń w Śremie oraz dwory i pałace, które odznaczaj ą si ę du Ŝymi walorami architektonicznymi i historycznymi. W ostatnich latach liczba wpisów do rejestru zabytków nieruchomych utrzymywała si ę na stałym poziomie. Inaczej przedstawia si ę sytuacja zabytków ruchomych, gdzie odnotowa ć mo Ŝna wzrost dokonanych wpisów spowodowany du Ŝą ilo ści ą wniosków o obj ęcie wpisem, składanych przez proboszczów parafii. Jest to zwi ązane z dotacjami na prace konserwatorskie i restauratorskie, poniewa Ŝ dofinansowanie mo Ŝe zosta ć udzielone tylko w stosunku do zabytku wpisanego do rejestru zabytków. Głównym zało Ŝeniem Programu opieki nad zabytkami jest usystematyzowanie i upowszechnianie wiedzy o bogactwie kulturowym naszego regionu oraz okre ślenie działa ń, których realizacja przyczyni si ę do ochrony zabytków, a tak Ŝe wpłynie na popraw ę stanu ich zachowania. 1 Niniejszy program opracowany został na podstawie wytycznych Wojewódzkiego Urz ędu Ochrony Zabytków w Poznaniu. 1.1 Podstawa prawna opracowania powiatowego programu opieki nad zabytkami Podstaw ą prawn ą niniejszego opracowania jest ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568, z pó źn. zm.). Na podstawie art. 87 ust. 1 i 3 ustawy zarz ąd powiatu sporz ądza na okres 4 lat powiatowy program opieki nad zabytkami, który przyjmowany jest przez rad ę powiatu po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. Program jest ogłaszany w Dzienniku Urz ędowym Województwa Wielkopolskiego. 2. SPÓJNO ŚĆ PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI POWIATU ŚREMSKIEGO NA LATA 2011 - 2014 Z DOKUMENTAMI ZEWN ĘTRZNYMI 2.1. Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego „Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego do roku 2020” jest dokumentem przyj ętym przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego w dniu 19 grudnia 2005 r. Jeden z celów strategicznych tego aktu zakłada dostosowanie przestrzeni do wyzwa ń XXI wieku i ma by ć realizowany za pomoc ą celów operacyjnych, w tym m.in. poprzez wzrost znaczenia i zachowania dziedzictwa kulturowego. Owe dziedzictwo kulturowe jest czynnikiem integracji społecznej, stanowi instrument promocji regionu oraz przyczynia si ę do rozwoju gospodarczego, poniewa Ŝ mo Ŝe by ć baz ą dla turystyki i usług kulturalnych. Cel ten realizowany b ędzie przede wszystkim poprzez: - inwestycje w instytucje kultury, - ochron ę dorobku kulturowego, - wparcie działa ń powi ększaj ących dorobek kulturalny regionu, - promocj ę aktywno ści kulturalnej mieszka ńców. 2.2. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego „Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego” przyj ęty został uchwał ą Sejmiku Województwa Wielkopolskiego nr XLII/628/2001 z dnia 26 listopada 2001 r. Podstawowym celem planu jest harmonijny i zrównowa Ŝony rozwój obszaru całego województwa. Poj ęcie "zrównowa Ŝony rozwój" ł ączy w sobie: ład społeczny, ład 2 ekonomiczny, ład ekologiczny oraz najbardziej podkre ślony ład przestrzenny, wyra Ŝaj ący si ę dąŜ eniem do harmonii, uporz ądkowania i proporcji wszystkich elementów środowiska człowieka. W Planie zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego przyj ęto, Ŝe nale Ŝy: - chroni ć dziedzictwo kulturowe, to Ŝsamo ść i tradycyjne elementy środowiska miejskiego, takie jak: zabytkowe dzielnice, budynki, dominanty przestrzenne, panoramy, tereny zielone i tereny otwarte, - respektowa ć zalecenia wynikaj ące z przepisów ochronnych i poszerza ć zakres ochrony prawnej, - podejmowa ć opracowania dotycz ące rewaloryzacji zabytkowych dzielnic, - chroni ć charakterystyczne układy ruralistyczne oraz zespoły sakralne, pałacowo- parkowe, folwarki, zabytkowe budynki mieszkalne, gospodarcze, szkoły, wiatraki, remizy, młyny, ku źnie, gorzelnie oraz inne elementy specyficzne dla architektury wiejskiej, np. kapliczki, krzy Ŝe, - przestrzega ć wytycznych konserwatorskich w zakresie nie tylko poszczególnych obiektów obj ętych ochron ą, ale równie Ŝ zasad zagospodarowania zabytkowych układów urbanistycznych, - chroni ć krajobraz, a w rejonach o najwy Ŝszych walorach przyrodniczych i kulturowych wykluczy ć realizacj ę obiektów, które charakterem koliduj ą z otoczeniem, - szanowa ć kształtowan ą tradycyjnie ró Ŝnorodno ść form osadnictwa wiejskiego. Za jedn ą z głównych zasad zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego uznano zachowanie dziedzictwa kulturowego i wpisanie go w struktury przestrzenne i otaczaj ący krajobraz. Za najwa Ŝniejsze zadania w zakresie ochrony środowiska kulturowego uznano: - wyodr ębnienie w województwie obszarów o wysokich walorach środowiska przyrodniczego i kulturowego, - ochron ę miejsc szczególnie cennych dla kultury narodowej, - ochron ę i zagospodarowanie pod k ątem turystycznego wykorzystania zabytków i historycznych miejsc na szlakach kulturowych, - wprowadzenie ruchu tranzytowego poza zabytkowe układy urbanistyczne. 2.3. Wielkopolski Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami na lata 2008-2011 Wielkopolski Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami na lata 2008-2011 przyj ęty został uchwał ą nr XVIII/243/07 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 17 grudnia 2007 r. 3 Zawiera wiele wa Ŝnych informacji, których źródłem jest Raport o stanie zabytków na terenie województwa wielkopolskiego oraz zało Ŝenia programu ochrony zabytków. Podstawowym zadaniem programu jest stymulowanie wszelkich działa ń na rzecz opieki nad zabytkami. W dokumencie tym omówione zostały zabytki nieruchome, ruchome i archeologiczne województwa wielkopolskiego oraz przedstawiony w formie tabelarycznej zasób zabytków nieruchomych i archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków, a tak Ŝe znajduj ących si ę w ewidencji zabytków z terenu poszczególnych powiatów województwa. Program zawiera wzmianki o dziedzictwie kulturowym powiatu śremskiego, w szczególno ści o: - śremskim ko ściele gotyckim, który nale Ŝy do najcenniejszych obiektów sakralnych województwa wielkopolskiego, - spichlerzu w Brze śnicy, b ędącym jednym z najstarszych zachowanych budynków folwarcznych w województwie wielkopolskim, - koszarach w Śremie, które nadal pełni ą swoj ą funkcj ę i zachowane s ą w pierwotnej formie bez wi ększych przekształce ń, - pochodz ącym z XVIII w. i wymagaj ącym pilnego remontu pałacu w Mchach, b ędącym własno ści ą Agencji Nieruchomo ści Rolnych, - parku w Manieczkach, na terenie którego usytuowana jest kaplica, - pałacach w Brodnicy, Psarskiem i Błociszewie. 2.4 Programy opieki nad zabytkami gmin poło Ŝonych na terenie powiatu śremskiego Gminy wchodz ące w skład powiatu śremskiego posiadaj ą gminne programy opieki nad zabytkami. Rada Miejska w Śremie uchwał ą Nr 179/XXII/08 z dnia 27 marca 2008 r. przyj ęła „Gminny program opieki nad zabytkami dla gminy Śrem na lata 2008-2011”. Rada Gminy Brodnica uchwał ą Nr XXI/85/2008 z dnia 27 maja 2008 r. przyj ęła „Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2008-2011”. Rada Miasta i Gminy Dolsk uchwał ą Nr XXVI/148/08 z dnia 24 wrze śnia 2008 r. przyj ęła „Gminny program opieki nad zabytkami dla gminy Dolsk na lata 2008-2011”. Rada Miejska w Ksi ąŜ u Wlkp. uchwał ą Nr XXIV/154/2008 przyj ęła „Gminny Program Opieki Nad Zabytkami Gminy Ksi ąŜ Wielkopolski na lata 2008-2011”. Powy Ŝsze dokumenty stanowiły punkt wyj ścia do sporz ądzenia „Programu opieki nad zabytkami powiatu śremskiego na lata 2011 – 2014”, a informacje o zasobach dziedzictwa kulturowego poszczególnych gmin zawarte zostały w w/w programie. 4 3. SPÓJNO ŚĆ PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI POWIATU ŚREMSKIEGO NA LATA 2011 - 2014 Z DOKUMENTAMI WEWN ĘTRZNYMI 3.1 Strategia rozwoju społeczno - gospodarczego powiatu śremskiego 2004 - 2014 "Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu śremskiego 2004-2014” jest dokumentem, który opracowano przyjmuj ąc za podstaw ę wyniki debat strategicznych organizowanych metod ą aktywnego planowania strategicznego. Strategia okre śla misj ę, cele i kierunki działania na lata 2004-2014. Obszar społeczno-gospodarczy powiatu podzielony został na pi ęć obszarów: gospodark ę, przestrze ń, społeczno ść , ekologi ę oraz infrastruktur ę. Głównym priorytetem obszaru społecznego