"Diagnoza zjawiska przemocy w rodzinie i postaw wobec przemocy w gminie Swarzędz”. Raport z badań str. 0 SPIS TREŚCI Wstęp ....................................................................................................................................... 3 Analiza danych zastanych ......................................................................................................... 4 Plan i organizacja badań ....................................................................................................... 4 Określenie zjawiska przemocy w rodzinie .............................................................................. 6 Występowanie problemu przemocy w rodzinie na przestrzeni ostatnich kilku lat w gminie Swarzędz .............................................................................................................................. 8 Określenie specyfiki i charakteru problemu przemocy z perspektywy ogólnokrajowej i lokalnej ........................................................................................................................................... 24 Określenie form przemocy i ich występowalności wraz z określeniem skutków przemocy i profilu sprawcy oraz ofiary. .................................................................................................. 30 Metodologia badań ilościowych (CATI) .................................................................................... 44 Dobór próby ..................................................................................................................... 44 Metodologia badań jakościowych ............................................................................................ 47 Przebieg indywidualnych wywiadów pogłębionych (IDI) i zogniskowanych wywiadów grupowych (FGI) z przedstawicielami gminy Swarzędz. ....................................................... 47 Skala i formy przemocy w rodzinie w kontekście zmian na gruncie lokalnym i ogólnopolskim ........................................................................................................................................... 49 Perspektywa CATI ........................................................................................................... 49 Perspektywa IDI ............................................................................................................... 62 Perspektywa FGI.............................................................................................................. 74 Charakter więzi lokalnych i obszary najbardziej zagrożone przemocą w Gminie Swarzędz. Uwarunkowania społeczno-demograficzne. ......................................................................... 78 Perspektywa IDI ............................................................................................................... 78 Perspektywa FGI.............................................................................................................. 84 Czynniki zwiększające i minimalizujące ryzyko wystąpienia przemocy w rodzinie................. 86 1 Perspektywa CATI ........................................................................................................... 86 Strona NBNP Paweł Chmielowski ul. Nowy Świat 3/37, 60 - 581 Poznań Tel. 512 960 460 www.nbnp.pl Perspektywa IDI ............................................................................................................... 89 Perspektywa FGI.............................................................................................................. 93 Problem przemocy domowej w wymiarze instytucjonalnym .................................................. 95 Perspektywa CATI ........................................................................................................... 95 Perspektywa IDI ............................................................................................................... 98 Perspektywa FGI............................................................................................................ 110 Współpraca środowisk i organizacji odpowiedzialnych za przeciwdziałanie przemocy w rodzinie ............................................................................................................................. 113 Perspektywa IDI ............................................................................................................. 113 Perspektywa FGI............................................................................................................ 122 Kampanie, akcje i projekty społeczne wobec zjawiska przemocy w rodzinie ...................... 125 Perspektywa CATI ......................................................................................................... 125 Perspektywa IDI ............................................................................................................. 127 Perspektywa FGI............................................................................................................ 131 Jakościowe aspekty problemu. Kontekst teoretyczny. ........................................................ 133 Perspektywa IDI ............................................................................................................. 133 Perspektywa FGI............................................................................................................ 146 Podsumowanie ..................................................................................................................... 148 Aneks ................................................................................................................................... 158 Źródła ............................................................................................................................ 158 Scenariusz wywiadu pogłębionego i zogniskowanego wywiadu grupowego ....................... 163 Kwestionariusz ankiety telefonicznej .................................................................................. 165 2 Strona NBNP Paweł Chmielowski ul. Nowy Świat 3/37, 60 - 581 Poznań Tel. 512 960 460 www.nbnp.pl WSTĘP W celu uzyskania wiarygodnych wyników przeprowadzonych badań oraz udzielenia pełnej odpowiedzi na postawione pytania badawcze i weryfikację hipotez, niezbędne było przeprowadzenie wieloetapowego badania i połączenie w analizie różnorodnych rodzajów danych oraz różnorodnych metod badawczych, tzn. zastosowanie triangulacji1 rozumianej jako zwielokrotnienie: metod i technik badawczych (triangulacja metodologiczna) polegające na kontrolowaniu spójności wniosków formułowanych przy wykorzystaniu różnych metod gromadzenia danych, źródeł informacji (triangulacja źródeł informacji) polegające na zwielokrotnieniu źródeł informacji w ramach tej samej metody ich gromadzenia, perspektyw badawczych osób realizujących badanie (triangulacja analityczna) związane ze zwiększeniem ilości osób analizujących wnioski z badań. Podejście takie pozwoliło uchwycić różne aspekty badanego przedmiotu, np. udzielenie odpowiedzi na pytania o skalę zjawisk (dzięki zastosowaniu metod ilościowych) oraz głębsze zrozumienie specyfiki problemów (dzięki zastosowaniu metod jakościowych). Umożliwiło również wykorzystanie mocnych stron każdej metody, przy wzajemnej neutralizacji ich słabości. W ramach badań, oprócz metod jakościowych i ilościowych, wykorzystane zostały także źródła zastane takie jak dane statystyczne czy też literatura przedmiotu. 1 M. Jasiński, M. Kowalski, Fałszywa sprzeczność: metodologia jakościowa czy ilościowa? [w.:] 3 Ewaluacja ex-post. Teoria i praktyka badawcza, pod. red. Agnieszki Haber, Warszawa 2007, s. 101. Strona NBNP Paweł Chmielowski ul. Nowy Świat 3/37, 60 - 581 Poznań Tel. 512 960 460 www.nbnp.pl ANALIZA DANYCH ZASTANYCH PLAN I ORGANIZACJA BADAŃ Badania terenowe wymagają od badacza swego rodzaju ingerencji w obiekt badań i mogą oddziaływać i wpływać na sytuacje poddawane procesowi badawczemu. W celu zwiększenia wiarygodności badań, należy zastosować metody badania zachowań społecznych, które nie wpływają na te zachowania. Są to badania nie- reaktywne. Istnieją trzy podstawowe metody badań nie-reaktywnych: analiza treści, analiza istniejących danych statystycznych i analizy historyczno-porównawcze. W polskich badaniach metody nie-reaktywne wykorzystywane są najczęściej jako metody pozyskiwania informacji i danych, na bazie których projektowane są badania terenowe. Analiza danych (źródeł) zastanych opiera się na kwerendzie dostępnych danych pochodzących z baz danych, danych statystycznych, aktów normatywnych, programów, strategii, ekspertyz, publikacji, raportów z badań, literatury przedmiotu etc. Przed przystąpieniem do opracowywania poszczególnych analiz sporządzony został wykaz poszukiwanych informacji związanych z problematyką badawczą. Wykaz przyjął charakter listy poszukiwanych informacji uwzględniającej postawione cele i pytania badawcze. Celem analizy danych zastanych ma być odpowiedź na problemy badawcze odnoszące się z jednej strony do procesu zmiany w zakresie lokalnym, z drugiej zestawienia danych lokalnych z ogólnokrajowymi oraz wojewódzkimi. Za cel przyjęto również przeanalizowanie form przemocy w kontekście ich występowalności oraz określenie profilu ofiary przemocy jak również profilu sprawcy. Cele analizy danych zastanych: Cel główny: Określenie skali i formy przemocy, charakteru zmian oraz analizy danych w kontekście lokalnym na tle ogólnopolskim. Cele szczegółowe: Określenie skali występowania problemu przemocy w rodzinie na przestrzeni ostatnich kilku lat. Określenie specyfiki i charakteru problemu