1 T. C. FIRAT ÜN İVERS İTES İ SOSYAL B İLİMLER ENST İTÜSÜ TAR İH ANA B İLİM DALI TÜRK KARA KUVVETLER İNDE ÖNEML İ DE ĞİŞİ M VE GEL İŞ MELER (1950-2000) YÜKSEK L İSANS TEZ İ DANI ŞMAN HAZIRLAYAN Yrd.Doç. Dr. Sezgin GÜÇLÜAY Hayati KARA ELAZI Ğ – 2007 II T. C. FIRAT ÜN İVERS İTES İ SOSYAL B İLİMLER ENST İTÜSÜ TAR İH ANA B İLİM DALI TÜRK KARA KUVVETLER İNDE ÖNEML İ DE ĞİŞİ M VE GEL İŞ MELER (1950-2000) YÜKSEK L İSANS TEZ İ Bu tez…./ …/……tarihinde a şağıdaki jüri tarafından oy birli ği / oy çoklu ğu ile kabul edilmi ştir. Danı şman Üye Üye Bu tezin kabulü, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yönetim Kurulu’nun…./…./…………….tarih ve …sayılı kararıyla onaylanmı ştır. III ÖZET Türk Kara Kuvvetlerinin tarihi, Türk tarihinin bütün evrelerini kapsamaktadır. Tarihimiz; Türk Kara Kuvvetlerinin geçirdi ği evrelerle, elde etti ği ba şarılarla adeta şekillenmi ştir. Milleti meydana getiren unsurlar belirgin olmasına ra ğmen, ocak olarak tabir etti ğimiz askerlik mesle ği, ilk yıllardan günümüze kadar Türk gençlerini aynı çatı, aynı amaç etrafında e ğiterek yo ğurmu ş ve onlara bir ve beraber olabilme ile millet olabilme bilincini kazandırmı ştır. Bugün de Türk Silahlı Kuvvetleri aynı i şlevini sürdürmeye devam etmektedir. İslamiyet öncesi Türk ordularının ba şarılarında etken olan belirgin özellikleri; Orduyu olu şturan askerlerin üstün sava şçı vasıfları, atın sa ğladı ğı sürat ve uzun menzil, demir madeninin sa ğladı ğı vurucu güç, maharetle uygulanan sava ş taktikleri ve Türk toplumundaki birlik beraberlik ve dayanı şma ruhunun orduya olumlu yönde yansıması şeklinde belirtmek mümkündür.Türklerin İslamiyet öncesi askeri üstünlükleri ve askeri sistemleri, bir çok ülke ordusuna örnek olu şturmu ştur. İslamiyet sonrasında ise, bu üstünlük, Osmanlının son dönemlerine kadar devam ettirilmi ştir. Osmanlının külleri üzerinde Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulu şu hem tarihimiz, hem de Kara Kuvvetlerinin tarihinin e şş iz bir safhasıdır.Cumhuriyet Döneminde, ordumuz imkanlar ölçüsünde yeniden yapılandırılmı ştır. İkinci Dünya sava şına girilmemi ş, ancak, güçlü bir ordu sava ş süresince hazır edilmi ştir. Kore sava şı ve Kıbrıs sava şları, Türk Kara Kuvvetlerinin kendisine görev verildi ğinde, ülkemizin menfaatlerini ba şarıyla koruyabilece ğinin iki belirgin örne ğidir. Türk Kara Kuvvetleri, ülkemizdeki ve dünyadaki geli şmelere paralel olarak vazifesini, yapısını ve elindeki silah araç gereçleri sürekli sorgulamakta, günün şartlarına uygun, ülkemizin güvenli ğinin her durum ve her şartta sa ğlayabilecek şekilde gücünü muhafaza etmektedir. Bunu yaparken, elindeki kaynakları ve imkanları azami verimli kullanmak için çaba sarf etmektedir. Türk Kara Kuvvetlerinin, bu güne kadar oldu ğu gibi bundan sonra da, kendisine verilecek görevleri, milletimizin kendisine olan güvenini sarsmayacak şekilde yerine getirece ği de ğerlendirilmektedir. IV ABSTRACT Turkish Ground Forces exist in all of the stages of Turkish History. Our history is almost formed by the development and cusses of Turkish Ground Forces. Although the items that put together the nation is clear, the army, which is known as the home, teach the Turkish young the ability of being together and being a nation for the same goal from the beginning. Today, Turkish Ground Forces still continue this responsibility. The special aspects of the Turkish Army before the Islam is listed as the superior fighting skills of the soldiers, speed and the large distances made available by the horse, the striking effect of the iron, well applied fighting tactics and the positive effect of the Turk’s being together on the army. The superior military system of the Turks before the Islam was a model for many countries army. After the Islam, this superiority continued up to the last periods of the Ottoman Empire. The foundation of Republic of Turkey on the ashes of the Ottoman Empire is a peerless page of Turkish and Turkish Ground Forces History. In the republic period, our army is reconstructed using the opportunities of that time. Turks did not join to the World War II but a powerful army is maintained during this war. Korea and Cyprus wars are the two obvious examples that show Turkish Ground Forces can protect the benefits of our nation if the mission is given to it. Turkish Ground Forces examine continuously its mission, structure and weapons at hand parallel to the developments and it keeps its power in order to protect our country in all conditions appropriate to today’s stipulations. While performing these actions, it tries to use the available sources very efficiently. It is considered that Turkish Ground Forces will complete all the missions with full success as it did in the past without upsetting the confidence of our nation. V İÇİNDEK İLER ONAY SAYFASI…………………………………………………………………………..II ÖZET………………………………………………………………………………………III ABSTRACT……………………………………………………………………………….IV İÇİNDEK İLER……………………………………………………………………………..V ÖNSÖZ…………………………………………………………………………………...VII KISALTMALAR………………………………………………………………………..VIII TABLO VE ŞEK İLLER……………………………………………………………………X KONU VE KAYNAKLAR………………………………………………………………..XI GİRİŞ 1. İslamiyet Öncesi Türk Ordusu………………………………...…………………….…...1 1.1. İlk Askeri Te şkilatın Ortaya Çıkı şı………………………………………………2 1.2. İslamiyet Öncesi Türk Ordusunda E ğitim………………………………………..7 1.3. Türklerde At ile Demirin Önemi ve Kullanılan Silahlar………………………..10 2. İslamiyet Sonrası Türk Kara Kuvvetleri………………………………………………..21 2.1. Türklerin İslamiyete Giri şi……………………………………………………...21 2.2. Selçuklu ve Osmanlı Döneminde Ordu…………………………………………22 2.3. Milli Mücadele ve Cumhuriyet Döneminde Ordu(1923-1950)………………...38 BİRİNC İ BÖLÜM TÜRK KARA KUVVETLER İNDE ÖNEML İ DE ĞİŞİ M VE GEL İŞ MELER (1950-2000) 1.1.1950’li Yıllarda Küresel Güvenlik…………………………………………………….48 1.2. Marshall Yardımı …………………………………………………………………….52 1.2.1. ABD Yardımının Kara Kuvvetlerine Etkileri………………………………...57 1.2.2. NATO’nun Ortaya Çıkı şı……………………………………………………..59 1.3. Kore Sava şı ve Türk Kara Kuvvetleri………………………………………………...59 VI 1.4. NATO Üyeli ği Sonrası Türk Kara Kuvvetleri………………………………………..64 1.5. 1960-1990 Dönemi Kara Kuvvetleri………………………………………………….71 1.5.1. Te şkilat………………………………………………………………………..71 1.5.2. E ğitim…………………………………………………………………………82 1.5.3. İdari ve Lojistik Hususlar……………………………………………………..85 1.6. Modernizasyon ve Yeniden Yapılanma(1990-2000)…………………………………92 1.6.1. Te şkilat………………………………………………………………………..93 1.6.2. E ğitim…………………………………………………………………………94 1.6.3. Yeniden Yapılanma Çalı şmalarının Mali Boyutu…………………………….98 1.6.4. Personelde Azaltma ve Seferberlik Sisteminde Yenilenme…………………103 1.7. NATO ve Türk Kara Kuvvetlerinde 1990 Sonrası De ğişim………………………...110 İKİNC İ BÖLÜM AMER İKA VE BAZI AVRUPA ÜLKELER İ KARA KUVVETLER İNDEK İ GEL İŞ MELER 2.1. ABD Kara Kuvvetlerindeki Geli şmeler……………………………………………..113 2.2. Rusya Federasyonu Kara Kuvvetlerindeki Geli şmeler……………………………...115 2.3. Alman Kara Kuvvetlerindeki Geli şmeler……………………………………………118 2.4. İngiliz Kara Kuvvetlerinin Gelecekteki Yapısı……………………………………...121 2.5. Fransız Kara Kuvvetlerindeki Geli şmeler…………………………………………...122 2.6. Yunanistan Kara Kuvvetlerindeki Geli şmeler………………………………………123 SONUÇ…………………………………………………………………………………..126 EKLER ..............................................................................................................................149 KAYNAKÇA.................................................................................................................... 169 VII ÖNSÖZ Türk Kara Kuvvetleri (TKK)’nde meydana gelen, 1950-2000 dönemindeki belli ba şlı de ğişim ve geli şmelerin neler oldu ğu kapsamında; öncelikle ve özet olarak 1950 yılına gelinceye kadar, Kara Kuvvetlerimizin geçirdi ği evrelere ana hatlarıyla de ğinilecek, askerli ğin kültürümüzdeki yeri belirlenecek ve devamında 1950 yılından günümüze do ğru bir yolculu ğa çıkılacaktır. Bu Yüksek Lisans Tezinden amaç, Kara Kuvvetleri Komutanlı ğı (KKK)’nın ağırlıklı olarak 1950-2000 döneminde geçirdi ği önemli de ğişim ve geli şmeleri ele almak, günümüzdeki ve gelecekteki TKK.lerinin yapılanmasına ı şık tutabilmektir. Devletin bir çok kurumu gibi, Türk Silahlı Kuvvetlerinin (TSK) bir ana unsuru olan ve silahlı gücümüzün en önemli bölümünü olu şturan, inceleme konumuz TKK, tarihi boyunca milletimizi her türlü tehlikeden korumak için üzerine dü şen görevi yerine getirmi ştir. Ülkesini ve ulusunu koruma ve kollama görevini yerine getirirken de sürekli bir de ğişim ve geli şim içinde olmu ş, bu yönüyle de devletin bir çok kurumuna önderlik etmi ştir. Halkımızın içinden çıkan TSK; erkek nüfusu, askerlik yükümlülü ğü kapsamında belirli periyotlarla bünyesinde e ğitmekte, askerdeki vatanda şlarımızın e şleri, anneleri, ni şanlıları ve kız karde şleri de bu dönemlerde Silahlı Kuvvetlerimizle bir şekilde irtibatta olmaktadır. Ülkemizin her yöresinde, insanlarımızın askerlik anılarıyla dolu olmasının nedeni budur. Dolayısı ile askerlik mesle ği, halkımızla en geni ş kapsamda irtibatta ve ili şkide olan mesleklerin ba şında gelmektedir. Çalı şmam esnasında, bana yol gösteren ve yardımlarını esirgemeyen tez danı şmanım sayın Yrd. Doç. Dr. Sezgin GÜÇLÜAY Hanımefendi’ye te şekkürlerimi ve saygılarımı sunarım. Elazı ğ 2007 Hayati KARA VIII KISALTMALAR AAM Atatürk Ara ştırma Merkezi AKKA Avrupa Konvansiyonel Kuvvetler Antla şması AKM Atatürk Kültür Merkezi ASELSAN Askeri Elektrik ve Elektronik Sanayi ATASE Askeri Tarih ve Stratejik Etüt BAB Batı Avrupa Birli ği BİO Barı ş İçin Ortaklık BİOEM Barı ş İçin Ortaklık E ğitim Merkezi DTCF Dil Tarih Co ğrafya Fakültesi DzKK Deniz Kuvvetleri Komutanlı ğı EDOK E ğitim ve Doktrin Komutanlı ğı Genkur Genelkurmay