38 - 38 SPIRULA nr. 355 (2007)
Opmerkelijke vondst: tropische tapijtschelp aan de Normandische kust
Sancia+E.T. van der Meij
Tropical carpet shell found onthe coast of Normandy,France
During a week of fieldwork along the coast of Normandy, France, the author found a tropical carpet shell on Granville. Field with the beach of guides could not properly identify the shell and therefore it was compared
the collectionsofthe National Museum ofNatural History in Leidenand the Zoological Museum of Amster-
dam. This comparison resulted in four possible identifications - Ruditapes variegatus, Venerupis aurea, Rud-
itapes philippinarumand Ruditapes semidecussatus. However, the specific shell colourpattern does not fully
correspond with the pattern of these four species, making identificationof the shell difficult. The most likely
identification seems to be Ruditapes semidecussatus. shells for The shell has In France carpet are cultured consumption. tropical carpet Ruditapes philippinarum
1972. been cultured since This species can now be found outside of its cultivation areas, from the Gulf of
It France Biscay to Brittany. is not unlikely that the carpet shell from Normandy came to in a similar way.
behoren wel De Universiteit van Leiden organiseert voor haar stu- voorkomende tapijtschelpen ook tot de
elk 'mariene onderscheid de denten biologie jaar een excursie biologie' geslachten Tapes en Paphia. Het tussen
Normandië. week wordt de wordt et al. naar In een periode van een genera aangehouden volgens Moore (1969).
de aanwezige flora en fauna van het gebied onderzocht. Vanwege de sculptuur van schelp wordt aangenomen
de excursie in 2006 is overzicht dat het Granville het Tijdens augustus een gevonden exemplaar van tot
de behoort. gemaakt van aangespoelde tweekleppigen op ver- geslacht Ruditapes
schillende stranden langs de Normandische kust. Tij-
dens zes veldwerkdagen werden 37 soorten bivalven, Beschrijving exemplaar (figuren 1-2):
behorend tot 18 families, verzameld. De rijkste locatie
was Granville (zuidwestkust Normandisch schiereiland,
Frankrijk), waar op één dag 29 verschillende soorten
tweekleppigen werden gevonden. De kust bij Granville
kenmerkt zich door hoge kliffen en een rotsachtig strand
met enkele stukken zandstrand.
De meest opmerkelijke vondst in Granville was een af-
wijkend gekleurde tapijtschelp, gevonden als doublet op
het zanderige deel van het strand. Beschikbare determi-
natiewerken (o.a. de Bruyne 2004) van in Europa voor-
komende tapijtschelpen brachten geen uitkomst. Terug
in Nederland is het exemplaar vergeleken met materiaal
in de schelpencollecties van Nationaal Natuurhistorisch
Museum Naturalis in Leiden en van het Zoölogisch Boven: Fig. 1: buitenzijde Ruditapes cf. semidecussatus, Granville. Onder: 2: binnenzijde Ruditapes cf. semidecussatus, Granville. Museum in Amsterdam. Dit leverde vier mogelijke Fig.
determinaties weten: Vene- op, te Ruditapes variegatus,
rupis aurea, Ruditapes philippinarum en Ruditapes
semidecussatus Reeve, 1864 (= nom. nov. voor Tapes japonica Deshayes, 1853 (non Gmelin, 1791)). Op
grond van de sculptuur van vage concentrische en dui-
delijke axiale ribben is de meest waarschijnlijke deter-
minatie Ruditapes semidecussatus Reeve, 1864. Echter,
het specifieke kleurpatroon van het in Normandië ge-
vonden exemplaar wijkt wel sterk af van hetgeen be-
kend is. De schelpencollectie van Naturalis bevat een
ongedetermineerde schelp uit Japan met eenzelfde
kleurpatroon, echter het lijnpatroon is sterk gezigzagd in
tegenstelling tot het exemplaar uit Normandië. Ook ont-
breekt de paarsige gloed bij de umbones. Voor een
afbeelding van het type exemplaar van Ruditapes semi- Het doublet is 16 bij 11 mm en 7,5 mm dik. De schelp
decussatus zie Higo et al. (2001) figuur B1228s. heeft vaag concentrische ribben en duidelijke axiale rib-
ben die zich verdikken aan de anteriore zijde, waardoor Alle hierboven genoemde tapijtschelpen behoren tot de daar een tralieachtig oppervlak ontstaat. De top van de familie Veneridae (Mollusca: Bivalvia) en tot de ge- heeft schelp een blauwachtige gloed die overgaat in slachten Ruditapes en Venerupis. Andere in Europa paars eindigend in een witte top. De lunule is langwer- SPIRULA - nr. 355 (2007) 3939
pig, glad en afgezet door een fijne groef. Een bruin neerd als Ruditapes philippinarum, maar voor Ierland kleurbandje loopt door op de lunule. Op de schelp zijn bijvoorbeeld ook Ruditapes semidecussatus. Het is niet
omdat evenwijdige, horizontale, enigszins concentrische brui- duidelijk of het hier om dezelfde soort gaat, men
ne lijnen die soms licht zigzaggen. De schelp heeft 3 de behandelde soorten zelden afbeeldt.
verschillende kardinale tanden. De mantelrand is goed zichtbaar en de Tapijtschelpen worden op plaatsen langs
sinus de kust Zo wordt schelp heeft een duidelijke diepe palliale (figuur Franse gekweekt voor consumptie.
2). Beide spierindruksels zijn goed zichtbaar. De schelp Ruditapes philippinarum, oorspronkelijk afkomstig uit
in het midden sinds 1972 in Deze is van binnen wit, met een lichtpaarse Azië, gekweekt Frankrijk. soort
gloed, wat overeenkomt met de binnenzijde van Rudita- komt nu ook voor buiten de kwekerijen en heeft een
tot varie- de Golf tot pes philippinarum. In tegenstelling Ruditapes verspreidingsgebied van van Biskaje Bretag-
gatus is de schelp nauwelijks doorschijnend. ne en delen van de Italiaanse kust (De Quéro & Vayne
1998). Het is goed mogelijk dat de gevonden soort ook
in is Helaas maakt een zo'n afwijkend exemplaar een zekere via een dergelijke kwekerij Frankrijk verspreid.
determinatiemoeilijk. Op de site
houd ik de soort semidecussa- www.dinop.com/kousienhama/higata/20050623 .html is Voorlopig op Ruditapes
ik sluit niet uit als een foto te zien die veel lijkt op het gevonden exem- tus, maar Ruditapes philippinarum
plaar, met als determinatie Venerupis philippinarum (= juiste determinatie.Wie weet meer over deze schelpen?
Ruditapes philippinarum, Adams & Reeve 1850: senior Of zijn er meer mensen die tropische (tapijt)schelpen
/ tekst de hebben de Franse kust? Ik name junior synonym). De Japanse naast gevonden aan zou er graag
onzekere determinatie horen via het onderstaande e-mailadres. foto's geeft aan dat het om een van
het de niet is gaat, aangezien patroon van schelp typisch
voor de soort. Ruditapes philippinarum is een Aziati- Literatuur
sche soort die nu ook algemeen voorkomt in Bretagne BRUYNE, R.H. DE (2004) - Veldgids schelpen - Uitgeverij K.N.N.V.
DE QUÉRO J.C. & J.J. VAYNE (1998) - Les fruits de la mer et plantes Normandië. Deze is elke markt en consumptieschelp op marines des pêches - Delachaux etNiestle te koop. Het is een zeer variabelesoort en gezien de col- Hioo, S., P. CALLOMON & Y. GOTO (2001) - Catalogue and Bibliogra-
lecties van de beide musea zou het ook wel eens om phy of the Marine Shell-Bearing Mollusca of Japan. Gastropoda,
Bivalvia, Polyplacophora, Scaphopoda - Figures, Elle Scienti- meer dan één soort kunnen gaan. Hiermee valt ook deze Type fic 749 2 Publications, Osaka, pp., maps. determinatienietuit te sluiten.
MOORE ET AL. (1969) - Treatise on Invertebrate Paleontology (part N
volume 2 Mollusca 6) - the Geological Society of America, Inc.
In de literatuur worden twee ingevoerde soorten tapijt- and the University of Kansas
Adres meestal van de auteur: schelpen voor Europa genoemd, gedetermi- [email protected]
Soort Luc Le Gran-Gran- Cher- Ouistre- Soort Luc Le Gran- Cher-Cher- Ouistre-
villeville hamham sur Mer Chaos ville bourg ham sur Mer Chaos bourg
Ostreidae
Anomiidae CrassostreaCrassostrea gigas X X XX X X
Anomiaephippium xX
Pododesmus patelliformis XX Pectinidae
Aequipecten opercularisoperations X Arcidae MimachlamysMimachlanr/s varia X X Striarca lactea XX X Pecten maximusmaximus XXX X X
Cardiidae Petricolidae AcanthocardiaAcanthocardia echinataechinata X Mysia undata X X Acanthocardia tuberculatatuberculata Xx
Cerastoderma edule XXXx X X X Pharidae LaevicardiumEaevicardium crassum XXx X X
Ensis arcuatus X XX Parvicardium exiguumexiguum XX X Solen marginatusmargjnatus XX X
Donacidae
Pholadidae CapsellaCap sella variegatusvariegatus XX
Barnea Candidacandida X X Donax vittatusvittatus Xx X
Pholas dactylus XX X Glycymerididae
Glycymerisglycymerisgtyymens XXx X X Psammobiidae
Gari depressa XX Mactridae
LutrariaLutrana lutraria Xx ScmclidacSemelidae Lutraria magna XX Scrobiculariaplana X MactraMactraglaucaglauca X
solida Xx XXX X Spisula TcllinidacTellinidae
Spisula subtruncata Xx XXX X Macoma balthica XX
crassa X Tellina X X Myidae
arenariaarmaria X MyaMya Veneridae
X Dosinia exoleta X X Mytilidae Paphiarhomboides X XX MytilusMytilusedulis Xx XXXX X X X RuditapesRudttapes decussatus X XXX X
X XXXX X Nuculidae Venerupis senegalensis X
NuculaNucula nucleus Xx X Venus verrucosa X XXX X