Laporan Tahunan 2019 JAS Sarawak

ISI KANDUNGAN BAB 1 PENDAHULUAN Perutusan Pengarah……………………………………………………………………. 1 Pengenalan………………………………………………………………………...... 2 Dasar Alam Sekitar Negara……………………………………………………………. 2 Visi, Misi, Slogan Q, Slogan MS ISO 9001:2008, Misi Perkhidmatan Pelanggan………………………………………………………… 4 Objektif…………………………………………………………………………………… 4 Fungsi……………………………………………………………………………………. 5 Strategi………………………………………………………………...... 5 Piagam Pelanggan……………………………………………………………………… 6 BAB 2 PENTADBIRAN DAN KEWANGAN Carta Organisasi………………………………………………………………………… 9 Struktur Organisasi..……………………………………………………………………. 16 Pengurusan Sumber Manusia…………………………………………………………. 16 Kewangan Dan Akaun………………………………………………………………….. 17 Latihan………………………………………………………………………………….... 19 Anugerah Perkhidmatan Cemerlang…………………………………………………. 20

BAB 3 OPERASI Premis Yang Bukan Ditetapkan (PYBDT)……………………………………………. 21 Kilang Getah Asli Mentah (KGAM)……………………………………………………. 25 Kilang Kelapa Sawit (KKS)…………………………………………………………….. 26 Inventori Punca Pencemaran………………………………………………………….. 32 Sistem Maklumat Geografi (GIS)……………………………………………………… 36 JABATAN ALAM SEKITAR NEGERI SARAWAK Pengurusan Buangan Terjadual………………………………………………………. 40 Department Of Environment Sarawak Kawalan Kenderaan Bermotor………………………………………………………… 48 Operasi Mencegah Pembakaran Terbuka (OMPT)…………………………………. 54 Hakcipta 2020 JAS Aduan Pencemaran Alam Sekitar…………………………………………………….. 58 Copyright 2020 DOE Tindakan Mahkamah…………………………………………………………………… 59

Penerbitan ini boleh diterbitkan semula keseluruhan atau sebahagiannya, bagi tujuan pendidikan atau tujuan-tujuan BAB 4 PEMBANGUNAN Laporan Penilaian Kesan Kepada Alam Sekeliling (EIA)…………………………... 60 yang tidak memberi keuntungan tanpa persetujuan dari pada pemilik hakcipta, dengan syarat penghargaan diberi Input Pembangunan……………………………………………………………………. 62 kepada sumber berkenaan dan senaskah terbitan yang menggunakan terbitan ini sebagai sumber dikemukakan Notifikasi Dan Kebenaran / Kelulusan Bertulis (KB)………………………………… 64 kepada Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak. Terbitan ini tidak boleh diterbitkan untuk jualan atau untuk apa- Penguatkuasaan Pematuhan Syarat-Syarat Kelulusan EIA……………………….. 67 apa tujuan perniagaan tanpa terlebih dahulu mendapat kebenaran bertulis daripada Jabatan Alam Sekitar Negeri Sistem Maklumat……………………………………………………………………….. 70 Sarawak. Status Kualiti Alam Sekeliling………………………………………………………….. 78 Kualiti Air Sungai………………………………………………………………………... 79 The publication may be reproduced in whole or in part and in any form for educational or non-profit purpose Kualiti Air Marin…………………………………………………………………………. 83 without special permission from the copyright holder, provide acknowledgement of the source is made and a copy Standad Dan Indeks Kualiti Air Marin Malaysia……………………………………... 86 Kualiti Air Bawah Tanah……………………………………………………………….. 90 is sent to Department of Environment Sarawak. No use of this publication may be made for resale or any other Kualiti Udara…..………………………………………………………………………… 93 commercial purpose whatsoever without prior permission in writing from the Department of Environment Sarawak. BAB 5 PENDIDIKAN DAN PROMOSI KESEDARAN ALAM SEKITAR Ceramah Alam Sekitar…………………………………………………………………. 97 Pameran Alam Sekitar……………………………………………………………...... 103 Penyebaran Maklumat Alam Sekitar………………………………………………….. 106 Program Pengumpulan Sisa Elektrik Dan Elektronik Isi Rumah…………………... 107 Disunting oleh: Modul Kesedaran Alam Sekitar Bagi Murid-Murid Tabika Dan Taska ……………. 109 Unit Pengawasan dan Kesedaran Alam Sekitar Sambutan Hari Alam Sekitar Sedunia………………………………………………... 111 Kem Kesedaran Perlindungan Lapisan Ozon……………………………………….. 112 Sambutan Hari Alam Sekitar Negara (HASN) Peringkat Negeri Sarawak…...... 113 ISI KANDUNGAN BAB 1 PENDAHULUAN Perutusan Pengarah……………………………………………………………………. 1 Pengenalan………………………………………………………………………...... 2 Dasar Alam Sekitar Negara……………………………………………………………. 2 Visi, Misi, Slogan Q, Slogan MS ISO 9001:2008, Misi Perkhidmatan Pelanggan………………………………………………………… 4 Objektif…………………………………………………………………………………… 4 Fungsi……………………………………………………………………………………. 5 Strategi………………………………………………………………...... 5 Piagam Pelanggan……………………………………………………………………… 6 BAB 2 PENTADBIRAN DAN KEWANGAN Carta Organisasi………………………………………………………………………… 9 Struktur Organisasi..……………………………………………………………………. 16 Pengurusan Sumber Manusia…………………………………………………………. 16 Kewangan Dan Akaun………………………………………………………………….. 17 Latihan………………………………………………………………………………….... 19 Anugerah Perkhidmatan Cemerlang…………………………………………………. 20

BAB 3 OPERASI Premis Yang Bukan Ditetapkan (PYBDT)……………………………………………. 21 Kilang Getah Asli Mentah (KGAM)……………………………………………………. 25 Kilang Kelapa Sawit (KKS)…………………………………………………………….. 26 Inventori Punca Pencemaran………………………………………………………….. 32 Sistem Maklumat Geografi (GIS)……………………………………………………… 36 Pengurusan Buangan Terjadual………………………………………………………. 40 Kawalan Kenderaan Bermotor………………………………………………………… 48 Operasi Mencegah Pembakaran Terbuka (OMPT)…………………………………. 54 Aduan Pencemaran Alam Sekitar…………………………………………………….. 58 Tindakan Mahkamah…………………………………………………………………… 59

BAB 4 PEMBANGUNAN Laporan Penilaian Kesan Kepada Alam Sekeliling (EIA)…………………………... 60 Input Pembangunan……………………………………………………………………. 62 Notifikasi Dan Kebenaran / Kelulusan Bertulis (KB)………………………………… 64 Penguatkuasaan Pematuhan Syarat-Syarat Kelulusan EIA……………………….. 67 Sistem Maklumat……………………………………………………………………….. 70 Status Kualiti Alam Sekeliling………………………………………………………….. 78 Kualiti Air Sungai………………………………………………………………………... 79 Kualiti Air Marin…………………………………………………………………………. 83 Standad Dan Indeks Kualiti Air Marin Malaysia……………………………………... 86 Kualiti Air Bawah Tanah……………………………………………………………….. 90 Kualiti Udara…..………………………………………………………………………… 93

BAB 5 PENDIDIKAN DAN PROMOSI KESEDARAN ALAM SEKITAR Ceramah Alam Sekitar…………………………………………………………………. 97 Pameran Alam Sekitar……………………………………………………………...... 103 Penyebaran Maklumat Alam Sekitar………………………………………………….. 106 Program Pengumpulan Sisa Elektrik Dan Elektronik Isi Rumah…………………... 107 Modul Kesedaran Alam Sekitar Bagi Murid-Murid Tabika Dan Taska……………. 109 Sambutan Hari Alam Sekitar Sedunia………………………………………………... 111 Kem Kesedaran Perlindungan Lapisan Ozon……………………………………….. 112 Sambutan Hari Alam Sekitar Negara (HASN) Peringkat Negeri Sarawak…...... 113 BAB 1 PENDAHULUAN PERUTUSAN PENGARAH

Assalamualaikum Warahmatullahi Wabarakatuh dan Salam Sejahtera.

Alhamdulillah, syukur ke hadrat Ilahi kerana dengan limpah kurnia-Nya, Laporan Tahunan 2019 Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak berjaya diterbitkan. Penerbitan Laporan Tahunan ini merupakan satu usaha berterusan Jabatan dalam menyebarkan maklumat mengenai status kualiti alam sekitar dan program-program alam sekitar bagi Negeri Sarawak.

Laporan tahunan ini memberikan gambaran keseluruhan status kualiti dan pencapaian aktiviti yang dilaksanakan sepanjang tahun 2019 selaras dengan mandat di bawah Akta Kualiti Alam Sekeliling, 1974 dan Peraturan-Peraturan di bawahnya. Penekanan yang berterusan diberikan dalam usaha untuk mencegah dan mengawal pencemaran alam sekitar di samping perancangan pembangunan yang berkonsepkan mesra alam sekitar. Program-program pendidikan dan kesedaran alam sekitar serta penyebaran maklumat kepada pelbagai peringkat masyarakat terus dilaksanakan untuk meningkatkan tahap kesedaran orang ramai terhadap kepentingan pemuliharaan dan perlindungan alam sekitar.

Di kesempatan ini juga saya ingin merakamkan penghargaan dan terima kasih kepada semua pihak yang telah memberikan sokongan dan komitmen dalam usaha-usaha ke arah alam sekitar yang lebih sihat, selamat dan lestari untuk generasi masa kini dan akan datang.

Sekian, terima kasih.

HAMZAH BIN MOHAMAD Pengarah Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak

1 PENGENALAN

PERUTUSAN PENGARAH Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak ditubuhkan pada tahun 1981 dan dipertanggungjawabkan dengan tugas pemuliharaan alam sekitar ke arah Assalamualaikum Warahmatullahi Wabarakatuh pembangunan lestari, selaras dengan kepesatan pembangunan di Negeri Sarawak. dan Salam Sejahtera. Bagi memantapkan lagi pengurusan alam sekitar, maka pejabat JAS Cawangan Bintulu dan JAS Cawangan Miri telah ditubuhkan pada 2 Januari 2001 serta JAS Cawangan Alhamdulillah, syukur ke hadrat Ilahi kerana dengan limpah Sibu pada 18 Ogos 2003. Dari segi struktur pentadbiran, Jabatan Alam Sekitar Negeri kurnia-Nya, Laporan Tahunan 2019 Jabatan Alam Sekitar Sarawak diketuai oleh seorang Pengarah, C54 dan dibantu oleh Ketua Penolong Negeri Sarawak berjaya diterbitkan. Penerbitan Laporan Pengarah Kanan, C52 (Bahagian Operasi) dan Ketua Penolong Pengarah, C48 Tahunan ini merupakan satu usaha berterusan Jabatan (Bahagian Pembangunan) serta tiga Ketua Cawangan, C44. dalam menyebarkan maklumat mengenai status kualiti alam sekitar dan program-program alam sekitar bagi Negeri DASAR ALAM SEKITAR NEGARA (DASN) Sarawak. Pengurusan alam sekitar di Malaysia mula berkuatkuasa berikutan pewartaan Akta Laporan tahunan ini memberikan gambaran keseluruhan status kualiti dan pencapaian Kualiti Alam Sekeliling, 1974 (Akta 127) pada 14 Mac 1974 dan disusuli dengan aktiviti yang dilaksanakan sepanjang tahun 2019 selaras dengan mandat di bawah Akta penubuhan agensi Bahagian Alam Sekitar pada tahun 1975 dan seterusnya Kualiti Alam Sekeliling, 1974 dan Peraturan-Peraturan di bawahnya. Penekanan yang pembentukan Jabatan Alam Sekitar pada tahun 1983. Dasar Alam Sekitar Negara berterusan diberikan dalam usaha untuk mencegah dan mengawal pencemaran alam (DASN) telah diwujudkan pada tahun 2002 dengan menggabungkan tiga elemen utama sekitar di samping perancangan pembangunan yang berkonsepkan mesra alam sekitar. iaitu pembangunan lestari, meningkatkan kualiti hidup dan alam sekitar serta kemajuan Program-program pendidikan dan kesedaran alam sekitar serta penyebaran maklumat ekonomi, sosial dan kebudayaan. Dasar Alam Sekitar Negara (DASN) bertujuan untuk kepada pelbagai peringkat masyarakat terus dilaksanakan untuk meningkatkan tahap meneruskan kemajuan ekonomi, sosial dan budaya serta peningkatan kualiti hidup kesedaran orang ramai terhadap kepentingan pemuliharaan dan perlindungan alam sekitar. rakyat Malaysia menerusi kesejahteraan alam sekitar dan pembangunan lestari. Dasar Alam Sekitar Negara (DASN) berlandaskan kepada lapan (8) prinsip yang Di kesempatan ini juga saya ingin merakamkan penghargaan dan terima kasih kepada mengharmonikan matlamat pembangunan ekonomi dengan kepentingan alam sekitar semua pihak yang telah memberikan sokongan dan komitmen dalam usaha-usaha ke arah iaitu:- alam sekitar yang lebih sihat, selamat dan lestari untuk generasi masa kini dan akan datang.

Sekian, terima kasih.

HAMZAH BIN MOHAMAD Pengarah 2 Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak

2 • Menghormati dan berperihatin terhadap alam 1. Pengawasan Alam sekitar mengikut standard moral dan etika yang Sekitar tertinggi

2. Pemuliharaan • Memulihara ekosistem semulajadi untuk Ketahanan dan memastikan keutuhan kepelbagaian biologi dan Kepelbagaian Alam sistem-sistem sokongan hidup

• Memastikan peningkatan berterusan dalam 3. Peningkatan produktiviti dan kualiti alam sekitar ketika Berterusan Kualiti Alam mengejar objektif pertumbuhan ekonomi dan Sekitar pembangunan manusia

• Menguruskan penggunaan sumber asli untuk 4. Penggunaan Lestari mengekalkan asas sumber dan keutuhan alam Sumber-Sumber Asli sekitar

• Mengintegrasikan dimensi alam sekitar ke dalam 5. Membuat Keputusan perancangan dan pelaksanaan dasar, objektif Bersepadu dan mandat semua sektor

• Memperkukuhkan peranan sektor swasta dalam 6. Peranan Sektor Swasta perlindungan dan pengurusan alam sekitar

•Memastikan semua pembuat keputusan di sektor awam dan swasta, pengguna-pengguna sumber, pertubuhan 7. Komitmen dan bukan kerajaan dan orang awam mempunyai komitmen Kebertanggungjawaban tertinggi terhadap perlindungan dan kebertanggungjawaban ke atas alam sekitar ketika membentuk, merancang dan melaksanakan aktiviti masing-masing

8. Penyertaan Aktif dalam • Menyertai secara aktif dan berkesan dalam Masyarakat usaha serantau dan sejagat ke arah Antarabangsa pemuliharaan dan pembaikan alam sekitar

3 VISI, MISI, SLOGAN Q, SLOGAN MS ISO 9001:2008 DAN MISI PERKHIDMATAN PELANGGAN

Pemuliharaan Alam Sekitar Untuk Kesejahteraan Rakyat

Memastikan Pembangunan Lestari Di Dalam Proses Memajukan Negara

Integriti Menjana Kecemerlangan

Perkhidmatan Terbaik Untuk Kepuasan Hati Pelanggan

Pemuliharaan Alam Sekitar Tanggungjawab Bersama

OBJEKTIF

Dalam usaha mempertingkatkan pengurusan alam sekitar dengan berkesan di Sarawak, Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak telah menetapkan beberapa objektif Jabatan untuk dicapai iaitu:-

 Mempertingkatkan pemuliharaan dan memperbaiki keadaan kualiti alam sekitar sedia ada yang meliputi segmen udara, air dan tanah;  Memberikan fokus pengurusan dan kawalan pencemaran bermula dari puncanya;

4  Mencegah masalah alam sekitar daripada berbangkit dengan memastikan pemaju mengambil kira semua faktor alam sekitar dalam perancangan dan pelaksanaan dasar, program dan pelan projek-projek pembangunan; dan  Mempertingkatkan hubungan dan kerjasama dengan agensi Kerajaan Negeri dan Persekutuan dalam usaha memulihara, mengawal dan mencegah kemerosotan kualiti alam sekitar di Negeri Sarawak.

FUNGSI

Untuk mencapai objektif-objektif tersebut, Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak telah menumpukan kepada fungsi-fungsi yang tersenarai di bawah:-

 Mempertingkatkan penguatkuasaan Akta Kualiti Alam Sekeliling, 1974 dan peraturan-peraturan di bawahnya;  Memproses Laporan Penilaian Kesan Kepada Alam Sekeliling (EIA);  Meneruskan program-program pengawasan kualiti alam sekitar yang meliputi segmen udara, air sungai, air bawah tanah dan air laut serta perairan pantai;  Menerapkan input-input alam sekitar dalam penilaian kesesuaian tapak dan permohonan kelulusan bertulis bagi pemasangan alat pembakaran bahan api dan alat-alat kawalan pencemaran; dan  Melaksanakan program-program pendidikan dan promosi kesedaran alam sekitar.

STRATEGI

Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak telah membuat beberapa pendekatan pengurusan alam sekitar dalam usaha untuk memulihara dan memperbaiki kualiti alam sekitar dan di antaranya ialah:-

 Melaksanakan program kawalan dan pencegahan pencemaran;  Memberikan penekanan terhadap program pendidikan dan promosi kesedaran alam sekitar kepada orang awam dan golongan pelajar;

5  Mengadakan kerjasama erat dengan agensi-agensi Persekutuan dan Negeri bagi pengurusan alam sekitar selain terlibat secara aktif di dalam Jawatankuasa Penyelarasan Perindustrian Negeri Sarawak;  Mempertingkatkan keupayaan untuk mengenal pasti punca-punca pencemaran dan membangunkan pangkalan data yang lebih komprehensif dan sistematik; dan  Menjalankan aktiviti pemantauan pencemaran alam sekitar melalui pelbagai kaedah termasuk rondaan darat, sistem pemantauan atas talian CEMS dan data satelit mengenalpasti lokasi titik panas pembakaran terbuka.

PIAGAM PELANGGAN

Kelulusan Perancangan:

Kebenaran Bertulis: Premis Yang Ditetapkan (Buangan ...... 3 Minggu Terjadual)

EIA Jadual Pertama (Prosedur Lengkap) ...... 5 Minggu

EIA Jadual Kedua (Lengkap)(JAS Ibu Pejabat) ...... 12 Minggu

Penilaian Awal Tapak (Kilang BARU)* ...... 2 Minggu *Bermula tahun 2017 prosedur Penilaian Awal Tapak telah dimansuhkan dan semua industri diminta untuk merujuk Environmental Essentials For Siting Of Industries In Malaysia (EESIM) Guidelines 2017 terbitan Jabatan Alam Sekitar.

Pengeluaran Lesen / Kelulusan:

Premis Perolehan Kembali Luar Tapak Buangan ...... 2 Minggu Terjadual (Lesen BARU)

Premis Perolehan Kembali Luar Tapak Buangan Terjadual (PEMBAHARUAN Lesen)  Pemohon Hadir ...... SERTA MERTA  Melalui Pos ...... 1 Minggu

Mengeksport Buangan Terjadual (JAS Ibu Pejabat) ...... 5 Minggu

Mengimport Buangan Terjadual (JAS Ibu Pejabat) ...... 3 Minggu 6

6 Mengimport/Mengeksport Bahan Kimia Kawalan ...... 4 Minggu Konvensyen Rotterdam (JAS Ibu Pejabat)

Pengurusan Khas Buangan Terjadual ...... 4 Minggu (JAS Ibu Pejabat)

Kilang Getah Asli Mentah (Lesen BARU) ...... 2 Minggu

Kilang Getah Asli Mentah (PEMBAHARUAN Lesen)  Pemohon Hadir ...... SERTA MERTA  Melalui Pos ...... 1 Minggu

Kilang Kelapa Sawit (Lesen BARU) ...... 2 Minggu

Kilang Kelapa Sawit (PEMBAHARUAN Lesen)  Pemohon Hadir ...... SERTA MERTA  Melalui Pos ...... 1 Minggu

Kelulusan Jenis Kenderaan Petrol/Diesel/Motosikal ...... 4 Minggu (JAS Ibu Pejabat)

Penguatkuasaan:

Aktiviti Penguatkuasaan Akta Kualiti Alam Sekeliling ...... Berterusan, 1974 Pematuhan Maksima, Tegas, Adil

Keluar KOMPAUN ...... SERTA MERTA / 1 Minggu

Kes Tindakan MAHKAMAH Difailkan Dari Tarikh ...... 6 Bulan Kesalahan/Siasatan

7 Pengaduan Awam:

Penyaluran dan Akuan Terima Kes ke Pejabat JAS ...... SERTA MERTA Negeri/Cawangan Agensi lain

Maklumbalas Status Aduan Kepada PENGADU ...... Kurang 2 Minggu

Penyelesaian Kes Aduan Pencemaran ...... 3 Hingga 30 Hari

Penyaluran Kes Aduan Tumpahan Minyak dan Pelupusan Haram Buangan Terjadual ke Pejabat JAS ...... SERTA MERTA Negeri/Cawangan/Pusat Penyelarasan Operasi Marin

Perhubungan Awam:

Layan Hormat dan Bersopan ...... SERTA MERTA / 5 Minit

Temujanji atau Perubahan ...... Mengikut Masa

Maklumbalas Permohonan Bertulis Data/Maklumat ...... 2 Minggu Kualiti Alam Sekeliling

Pengurusan Kewangan:

Pungutan Hasil dan Pengeluaran Resit ...... SERTA MERTA

Bayaran Bil ...... 14 Hari

BAB PENTADBIRAN 2 DAN KEWANGAN

0 1

CARTA ORGANISASI

Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak dibentuk oleh 6 struktur organisasi dan ianya ditunjukkan pada carta organisasi berikut:-

 Carta Organisasi Bahagian Pentadbiran & Kewangan  Carta Organisasi Bahagian Penguatkuasaan  Carta Organisasi Bahagian Pembangunan  Carta Organisasi JAS Cawangan Sibu  Carta Organisasi JAS Cawangan Bintulu  Carta Organisasi JAS Cawangan Miri

0 1

CARTA ORGANISASI

Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak dibentuk oleh 6 struktur organisasi dan ianya ditunjukkan pada carta organisasi berikut:-

2 1

1 1

2 1

1 1

3 1

4 1

3 1

4 1

5 1

STRUKTUR ORGANISASI

Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak (JAS Sarawak) diterajui oleh seorang Pengarah Gred C54. Struktur JAS Negeri Sarawak diketuai oleh pegawai dari pelbagai gred yang terdiri daripada Bahagian Pentadbiran dan Kewangan, Bahagian Operasi dan Bahagian Pembangunan serta Pejabat JAS Cawangan Sibu (Gred C44), Pejabat JAS Cawangan Bintulu (Gred C44) dan Pejabat JAS Cawangan Miri (Gred C44). Jumlah perjawatan di JAS Negeri Sarawak adalah sebanyak 108 jawatan dengan pengisian seramai 99 orang sehingga 31 Disember 2019, termasuk 5 kekosongan yang disandangkan.

PENGURUSAN SUMBER MANUSIA

Jadual 2.1: Tenaga kerja mengikut kumpulan JAS Negeri Sarawak tahun 2019 (sehingga 31 Disember 2019)

TENAGA KERJA MENGIKUT KUMPULAN

SKIM PERKHIDMATAN ISI KOSONG

Pengurusan & Profesional 18 5 Sokongan 1 69 3 Sokongan 2 12 1

Jumlah : 99 orang* 9 orang

*Jumlah tenaga kerja termasuk 5 kekosongan yang telah disandangkan

16 KEWANGAN DAN AKAUN

Pengurusan Perbelanjaan

Pada tahun 2019, JAS Negeri Sarawak termasuk JAS Cawangan telah menerima peruntukan untuk mengurus, termasuk peruntukan tambahan sebanyak RM 7,729,588.40. Jumlah peruntukan yang dibelanjakan adalah sekitar 98.5%. Rajah di bawah menunjukkan prestasi perbelanjaan JAS Negeri Sarawak pada tahun 2019.

9000000

8000000

7000000 Jumlah Peruntukan: RM7,729,588.40 6000000 Perbelanjaan: 5000000 RM7,556,174.45

4000000 Baki Perbelanjaan: RM173,413.95 3000000

2000000

1000000

Rajah 2.1: Perbelanjaan mengurus tahun 2019

17 Kutipan Hasil

Pada tahun 2019, JAS Negeri Sarawak secara keseluruhannya, telah menerima hasil / kutipan sebanyak RM 461,154.50 untuk Bayaran Balik Gaji Tahun Semasa, Bayaran Balik ITK Tahun Semasa, Bayaran Balik BIP Tahun Semasa, Bayaran Prosesan, Bayaran Cetakan Jabatan, Kompaun / Hukuman dan Pelbagai Terimaan.

Jadual 2.2: Kutipan JAS Negeri Sarawak tahun 2019

HASIL / KUTIPAN JAS SARAWAK TAHUN 2019: RM 461,154.50

Kod Hasil / Catatan Jumlah (RM)

B0111101 Bayaran Balik Gaji Tahun Semasa 2,776.35

B0112103 Bayaran Balik ITK Tahun Semasa 200.00

B0112199 Bayaran Balik BIP Tahun Semasa 1,404.65

72409 Hasil Bukan Cukai (prosesan) 285,359.65

73103 Hasil Barang Cetak (cetakan jabatan) 6,300.00

76199 Denda & Hukuman (pelbagai bayaran hukuman) 150,010.00

81101 Pelbagai Terimaan (bayaran balik tahun lalu) 15,103.85

JUMLAH BESAR (RM) : 461,154.50

18 LATIHAN

Sepanjang tahun 2019, seramai 89 orang kakitangan JAS Sarawak telah berjaya menghadiri kursus selama 7 hari atau lebih. Jumlah pegawai JAS Sarawak yang berjaya mencapai sasaran 7 hari berkursus adalah seperti dalam jadual di bawah.

Jadual 2.3: Jumlah kakitangan JAS Negeri Sarawak yang mencapai sasaran 7 hari berkursus tahun 2019

Jumlah Kursus Jangka Pendek Kakitangan Bil Gred Kumpulan Belum Diambil Kira > 7 hari < 7 hari Berkursus

1 Pengurusan & 15 15 Tiada Tiada Profesional (Gred 41 -54)

2 Sokongan 1 62 62 Tiada Tiada (Gred 17 – 40)

3 Sokongan 2 12 12 Tiada Tiada (Gred 1 – 16)

Jumlah / Peratus: 89 100% 0% 0%

#Jumlah yang diambil kira tidak termasuk dua (2) orang pegawai Kumpulan Pengurusan & Profesional yang sedang Cuti Belajar & Cuti Tanpa Gaji, seorang (1) pegawai Sokongan 1 yang Cuti Belajar serta seorang (1) pegawai Sokongan 1 yang Cuti Sakit dan lima (5) kekosongan jawatan (sokongan 1 & 2) yang disandangkan.

19 ANUGERAH PERKHIDMATAN CEMERLANG (APC) 2019

Jabatan Alam Sekitar (JAS) Malaysia telah memperakukan seramai 7 orang pegawai di Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak sebagai penerima Anugerah Perkhidmatan Cemerlang (APC) bagi tahun 2019.

Jadual 2.4 : Senarai penerima APC di JAS Negeri Sarawak bagi tahun 2019

Bil Nama Pegawai Jawatan Gred

1 Zuhariah Binti Jon Pegawai Kawalan Alam Sekitar C44

Penolong Pegawai Kawalan Alam 2 Hamizan Bin Abdullah C29 Sekitar Tuan Kaswaze Bin Tuan Penolong Pegawai Kawalan Alam 3 C29 Kub Sekitar

4 Mark Augustine Dom Penolong Jurutera JA29

5 Rozeiman Bin Mat Penolong Jurutera JA29

Pembantu Tadbir 6 Rohaya Binti Hossen N19 (Perkeranian/Operasi)

7 Haslizan Bin Hassan Pemandu Kenderaan H11

BAB 3 OPERASI PREMIS YANG BUKAN DITETAPKAN (PYBDT)

Sejumlah 171 lawatan pemeriksaan ke atas premis yang bukan ditetapkan (PYBDT) dari pelbagai jenis industri telah dijalankan sepanjang tahun 2019. Berdasarkan rekod, industri berasaskan kayu mencatatkan bilangan pemeriksaan yang tertinggi iaitu sebanyak 32 lawatan, diikuti industri makanan dan minuman sebanyak 29 lawatan dan yang ketiga tertinggi adalah industri pengilangan logam sebanyak 18 lawatan. Perincian bilangan lawatan pemeriksaan mengikut jenis industri dan peratusan pemeriksaan ditunjukkan dalam jadual dan rajah di bawah.

Jadual 3.1: Bilangan lawatan pemeriksaan mengikut jenis industri tahun 2019

Jenis Industri Bilangan Lawatan Berasaskan Kayu 32 Makanan dan Minuman 29 Pengilangan Logam 18 Plastik 16 Galian Bukan Logam 10 Kuari 10 Industri Kimia 8 Makanan Ternakan 8 Gudang 7 Jentera 5 Kertas 4 Fabrikasi Logam 4 Elektrik dan Elektronik 3 Simen 3 Percetakan 3 Berasaskan Getah 2 Lain-Lain 2 Loji Janakuasa 2 Penyudahan Logam dan Sadur Elektrik 2 Perkhidmatan 1 Bengkel 1 Kilang Padi 1 Jumlah 171

21 Peratusan Pemeriksaan Mengikut Jenis Industri Tahun 2019

Penyudahan Logam dan Berasaskan Getah Loji Sadur Elektrik 1% Janakuasa 1% Bengkel 1% Perkhidmatan 1% Percetakan Elektrik dan Elektronik Lain- 1% 2% Kilang Padi 2% Lain Simen 1% 1% Fabrikasi Logam 2% 2% Kertas 2% Berasaskan Kayu Jentera 19% 3% Gudang 4% Makanan Ternakan Makanan dan Minuman 5% 17% Industri Kimia 5%

Kuari 6% Pengilangan Logam 11% Plastik 9%

Galian Bukan Logam 6%

Rajah 3.1: Peratusan pemeriksaan mengikut jenis industri tahun 2019

22 Pematuhan Premis Terhadap Akta Kualiti Alam Sekeliling, 1974 (AKAS 1974)

Jadual dan rajah di bawah menunjukkan kepatuhan premis-premis yang diperiksa terhadap AKAS 1974 bagi tahun 2019.

Jadual 3.2: Pematuhan premis-premis yang diperiksa terhadap AKAS 1974 tahun 2019

Jenis Industri Patuh Tidak Patuh Berasaskan Kayu 30 2 Makanan dan Minuman 22 7 Pengilangan Logam 15 3 Plastik 13 3 Galian Bukan Logam 9 1 Kuari 10 0 Industri Kimia 7 1 Makanan Ternakan 7 1 Gudang 7 0 Jentera 5 0 Kertas 4 0 Fabrikasi Logam 4 0 Elektrik dan Elektronik 1 2 Simen 3 0 Percetakan 3 0 Berasaskan Getah 2 0 Lain-Lain 2 0 Loji Janakuasa 1 1 Penyudahan Logam dan Sadur 2 0 Elektrik Perkhidmatan 0 1 Bengkel 1 0 Kilang Padi 1 0

23 Pematuhan Premis Yang Diperiksa Terhadap AKAS 1974 Tahun 2019 35

30 30

25 22

15 15 13 10 10 9 7 777 5 44 5 33 33 2 2 22 2 1 11 1 11 1 11 0 0000 0000 0 0 00 0

Patuh Tidak Patuh

Rajah 3.2: Pematuhan premis-premis yang diperiksa terhadap AKAS 1974 tahun 2019

24 KILANG GETAH ASLI MENTAH (KGAM)

Pada tahun 2019, sebanyak tiga (3) KGAM telah dilesenkan di bawah Seksyen 18(1), Akta Kualiti Alam Sekeliling, 1974 bagi tempoh pelesenan dari 30 April 2019 hingga 1 Mei 2020. Kesemua KGAM ini adalah di bawah seliaan pejabat JAS Kuching di mana dua (2) kilang berada di Bahagian Kuching dan satu (1) di Bahagian Betong. Premis KGAM di Sarawak mengamalkan konsep zero discharge di mana tiada pelepasan efluen dari ketiga-tiga premis ini. Bagi tahun 2019, sebanyak 8 pemeriksaan penguatkuasaan ke atas syarat-syarat lesen telah dijalankan ke atas ketiga-tiga premis KGAM di Sarawak. Daripada pemeriksaan tersebut, 5 Notis di bawah Seksyen 31 dan 37 Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974 telah dikeluarkan. Tiada tindakan kompaun dan tindakan mahkamah melibatkan premis KGAM pada tahun 2019. Rajah di bawah adalah status pematuhan premis KGAM terhadap Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Udara Bersih) 2014 dan Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Buangan Terjadual) 2005.

Status Pematuhan Premis KGAM Di Negeri Sarawak Tahun 2019

Patuh Tidak Patuh 3 3 2 2 1 1 0 Bilangan Premis 0 PUB 2014 BT 2005

PUB 2014 BT 2005 Patuh 0 2 Tidak Patuh 3 1 Peraturan-Peraturan Berkaitan

Rajah 3.3: Status pematuhan premis KGAM di Negeri Sarawak tahun 2019

25 Pada tahun 2019 juga, ketiga-tiga premis KGAM masih belum dapat melengkapkan ketujuh-tujuh EMT disebabkan kekangan untuk mematuhi elemen Environmental Competency (EC) iaitu premis tidak dapat mengadakan orang yang berwibawa (OYB) bagi pengendalian alat kawalan penggahar (scrubber).

KILANG KELAPA SAWIT (KKS)

Pada tahun 2019, sebanyak 84 buah KKS telah dilesenkan di bawah Seksyen 18(1), Akta Kualiti Alam Sekeliling, 1974 bagi tempoh pelesenan dari 30 Jun 2019 hingga 1 Julai 2020. Daripada 84 buah premis tersebut, tiga (3) daripadanya adalah merupakan premis baru. Rajah di bawah menunjukkan pecahan bilangan premis KKS mengikut seliaan Pejabat JAS Kuching dan Pejabat JAS Cawangan.

Bilangan KKS mengikut kawasan seliaan JAS Pejabat Kuching dan JAS Cawangan

Pejabat Kuching Cawangan Miri 16 27

Cawangan Sibu 22 Cawangan Bintulu 19

Rajah 3.4: Bilangan KKS mengikut kawasan seliaan JAS Pejabat Kuching dan JAS Cawangan

Pada tahun 2019 juga, tiga puluh dua (32) permohonan berkaitan Kebenaran Bertulis (KB) di bawah Seksyen 19, Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974 dan 16 permohonan untuk aktiviti penyingkiran enapcemar dari kolam-kolam pengolahan efluen (desludging) telah diterima dari premis KKS pada tahun 2019. Kaedah pelupusan efluen yang

26 diamalkan oleh KKS di Negeri Sarawak adalah sama ada secara melupuskan ke alur air (water course), ke atas tanah (land disposal), secara kompos (composting), kombinasi alur air / kompos, mahupun kombinasi alur air / atas tanah. Pecahan kaedah pelupusan efluen KKS di seluruh Negeri Sarawak adalah seperti ditunjukkan di Jadual di bawah.

Jadual 3.3: Pecahan kaedah pelupusan efluen KKS di Negeri Sarawak

BIL. KAEDAH PELUPUSAN EFLUEN BILANGAN

1 Alur Air 70 2 Atas Tanah 2 3 Kompos 3 4 Alur Air / Atas Tanah 3 5 Alur Air / Kompos 6 JUMLAH 84

Kaedah Pelupusan Efluen KKS Di Negeri Sarawak Bagi Tahun 2019

ALUR AIR / ATAS TANAH, 3 ALUR AIR / KOMPOS, 6 KOMPOS, 3 ATAS TANAH, 2

ALUR AIR, 70

Rajah 3.5: Kaedah pelupusan efluen KKS di Negeri Sarawak tahun 2019

27 Bagi tahun 2019, sejumlah 204 pemeriksaan penguatkuasaan ke atas syarat-syarat lesen telah dijalankan ke atas 81 premis KKS yang sedia ada beroperasi di seluruh Negeri Sarawak, tidak termasuk tiga (3) premis yang baru dilesenkan. Daripada pemeriksaan tersebut, 37 Notis di bawah Seksyen 31 dan 37 Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974, 15 Kompaun telah dikeluarkan dan 4 kesalahan di atas ketidakpatuhan syarat-syarat lesen telah disabitkan di mahkamah pada tahun 2019. Jadual di bawah menunjukkan tindakan penguatkuasaan ke atas premis KKS seluruh Negeri Sarawak.

Jadual 3.4: Tindakan penguatkuasaan ke atas premis KKS di Negeri Sarawak

Pemeriksaan Tindakan Premis / Aktiviti NA Kompaun 2019 Mahkamah

Kilang Kelapa 204 37 15 4 Sawit

Status pematuhan premis adalah dilihat berdasarkan pematuhan premis ke atas syarat- syarat lesen yang dikenakan serta pematuhan secara khususnya ke atas Peraturan- Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Udara Bersih) 2014 [PUB 2014] dan Peraturan- Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Buangan Terjadual (2005) [BT 2005]. Rajah di bawah menunjukkan status pematuhan premis KKS ke atas PUB 2014, BT 2005 dan pematuhan ke atas had pelepasan efluen mengikut syarat-syarat lesen.

28 Status Pematuhan Premis KKS Tahun 2019

75 80 72 74 70 60 50 40 30

20 9 6 7 10

Bilangan Premis Diperiksa 2019 0 Efluen PUB 2014 BT 2005 Patuh 72 75 74 Tidak Patuh 9 6 7

Peraturan-Peraturan Yang Berkaitan

Patuh Tidak Patuh

Rajah 3.6: Status pematuhan premis KKS mengikut peraturan-peraturan berkaitan

Selaras dengan pendekatan pematuhan kendiri (Guided Self Redulation) yang mula diperkenalkan pada tahun 2016, sehingga Disember 2019 sebanyak 41 premis KKS telah melengkapkan ketujuh-tujuh elemen Environmental Mainstreaming Tools (EMT). Bermula tahun 2019, sistem atas talian iaitu EMAINS telah digunapakai di mana premis industri dikehendaki mengemukakan dan mengemaskini maklumat EMT masing-masing secara atas talian.

Lesen Pelanggaran Di Bawah Seksyen 22(1), Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974

Pada tahun 2019, pihak industri termasuk premis KKS telah diberi tempoh pelanjutan maksima selama 30 bulan bermula dari tarikh kuatkuasa Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Udara Bersih) 2014, iaitu bermula 5 Jun 2019 sehingga Disember 2021 untuk mematuhi had pelepasan pencemar udara di dalam PUB 2014. Dalam tempoh tersebut, pihak industri dikehendaki untuk mengemukakan permohonan Lesen Pelanggaran (LP) di bawah Seksyen 22(1), Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974 (AKAS

29 1974) untuk melanggar had-had parameter bagi pelepasan bendasing udara yang boleh diterima di bawah Peraturan 25, PUB 2014. Sebanyak 72 permohonan LP di bawah Seksyen 22(1), AKAS 1974 telah diterima dari premis KKS pada tahun 2019. Kelulusan LP adalah diberi setiap satu (1) tahun dan perlu diperbaharui setiap tahun sehingga tamat tempoh pelanjutan diberikan. Di dalam permohonan yang diterima dari premis KKS, kesemua permohonan LP telah disertakan bersama dengan pelan pelaksanaan pemasangan sistem kawalan pencemaran udara (SKPU) yang bertujuan bagi mencapai had pelepasan udara sepertimana di dalam PUB 2014.

Foto 3.1: Gambar menunjukkan percontohan rasmi diambil di takat pelepasan akhir premis KKS.

30 Foto 3.2: Sistem pengolahan efluen (kolam rawatan) premis KKS.

Foto 3.3: Pemerhatian asap hitam cerobong premis KKS menggunakan Carta Ringelman.

31 Foto 3.4: Pemeriksaan stor buangan terjadual di premis KKS.

INVENTORI PUNCA PENCEMARAN

Terdapat 2,972 punca pencemaran yang aktif dalam pangkalan data SIMPAS JAS Negeri Sarawak bagi tahun 2019. Daripada jumlah tersebut, 49.73% atau sebanyak 1478 premis adalah terdiri daripada punca yang bukan ditetapkan (PYBDT) berasaskan industri. Punca-punca lain seperti loji kumbahan, loji rawatan air, hospital, hotel, bengkel, tapak pelupusan sampah, gudang dan sebagainya dikategori sebagai punca yang bukan ditetapkan (bukan industri) menyumbang kepada 47.14% daripada bilangan keseluruhan punca pencemaran. Punca premis yang ditetapkan (PYDT) iaitu kilang kelapa sawit adalah sebanyak 2.83%, premis pengolahan dan pelupusan buangan terjadual sebanyak 1.14% dan kilang getah sebanyak 0.10%.

32 Inventori Punca Pencemaran JAS Negeri Sarawak Bagi Tahun 2019

PYDT (BT), 1.14% PYDT (KKS) , 2.83% PYDT (KG), 0.10%

PYBDT (Bukan Industri), 47.14% PYBDT (Industri), 49.73%

PYDT (BT) PYDT (KKS) PYDT (KG) PYBDT (Industri) PYBDT (Bukan Industri)

Rajah 3.7: Inventori punca pencemaran JAS Negeri Sarawak bagi tahun 2019

Loji Pengolahan Kumbahan Dan Hotel

Unit GIS / Inventori telah dipertanggungjawabkan untuk menjalankan kerja-kerja penguatkuasaan ke atas premis loji pengolahan kumbahan dan hotel yang berada di bawah seliaan JAS Sarawak. Pada tahun 2019, Unit GIS / Inventori telah menjalankan sebanyak 10 lawatan penguatkuasaan terhadap 10 premis loji pengolahan kumbahan bagi pematuhan di bawah Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Kumbahan) 2009. Loji-loji pengolahan kumbahan yang diperiksa adalah di bawah seliaan Pihak Berkuasa Tempatan (PBT), Jabatan Perkhidmatan Pembentungan (JPP) dan juga loji pengolahan kumbahan persendirian. Pada tahun 2019 juga Unit GIS / Inventori telah menjalankan sebanyak 20 lawatan penguatkuasaan terhadap 20 premis hotel yang

33 berpotensi tertakluk di bawah Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Kumbahan) 2009, Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Buangan Terjadual) 2005 dan Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Udara Bersih) 2014. Secara keseluruhannya terdapat 13 premis hotel dan 7 premis loji pengolahan kumbahan yang mematuhi AKAS 1974 dan peraturan-peraturan dibawahnya. Punca utama kepada ketidakpatuhan premis-premis yang disiasat adalah kegagalan pihak premis untuk mengemukakan notifikasi bagi janakuasa dan loji pengolahan kumbahan yang terdapat di dalam premis mereka.

Foto 3.5: Gambar pemeriksaan di premis hotel.

34 Foto 3.6: Pemeriksaan di loji pengolahan kumbahan.

35 SISTEM MAKLUMAT GEOGRAFI (GIS)

Pada tahun 2019, kemajuan teknologi pesawat tanpa pemandu atau lebih dikenali sebagai drone telah ditingkatkan penggunaannya di JAS Sarawak. Usaha ini sekaligus meningkatkan dan memperluaskan penggunaan teknologi dan sistem GIS di JAS Sarawak terutamanya di dalam membantu menjalankan pemantauan dan membuat keputusan semasa melaksanakan kerja-kerja penguatkuasaan dan pembangunan oleh pegawai JAS Sarawak. Sistem maklumat geografi dan drone di JAS Negeri Sarawak telah digunakan bagi tujuan berikut:

i. Alat bantu (tools) dalam meningkatkan kecekapan dan keberkesanan pengurusan alam sekitar; ii. Mengenal pasti lokasi dan maklumat awal tapak untuk punca aduan atau premis kilang sebagai penyediaan siasatan kes berkaitan dengan alam sekitar; iii. Menyediakan maklumat awal lokasi sebelum kerja penguatkuasaan dijalankan; iv. Penyediaan data dan peta taburan punca pencemaran dalam lembangan- lembangan sungai di Sarawak; v. Mengenal pasti kesahihan database berkaitan dengan lokasi punca pencemaran; vi. Perancangan dalam kerja penguatkuasaan lebih fokus dari segi logistik dan pengurusan masa; vii. Perancangan dalam kerja pembangunan terutamanya dalam menentukan kesesuaian tapak untuk sesuatu aktiviti industri dan lain-lain pembangungan; dan viii. Pemantauan alam sekitar melalui udara di lokasi-lokasi projek atau lokasi kejadian dari jarak jauh dengan menggunakan drone.

Aktiviti-aktiviti yang melibatkan sistem GIS dan penggunaan drone pada tahun 2019 termasuklah:

i. Mesyuarat Jawatan kuasa Pelaksanaan GIS JAS Negeri Sarawak pada 23 Julai 2019;

36 ii. Pelaksanaan hands-on refresh penggunaan portal GeoSpAS Versi 2.0 serta Sistem M-Force dengan menggunakan Rugged Tablet pada 23 Julai 2019; iii. Pelaksanaan hands-on asas pengendalian dron kepada pegawai teknikal JAS Sarawak pada 15 November 2019; iv. Penyediaan peta-peta dan maklumat-maklumat GIS untuk: a) Kes aduan ikan mati di Sungai Kedup, Serian; b) Kes aduan ikan mati di Sungai Kayan, Lundu; c) Pengemaskinian layer sempadan kawasan pentadbiran atau seliaan Majlis Tempatan (Local Authority) dan kawasan seliaan unit operasi; d) Pengemaskinian layer-layer kawasan industri yang terdapat di dalam kawasan seliaan JAS Sarawak; dan e) Pemetaan punca berdasarkan kawasan seliaan unit operasi. v. Pengemaskinian kedudukan punca-punca pencemaran berdasarkan kawasan seliaan Unit di Bahagian Operasi, JAS Sarawak; vi. Kemaskini pangkalan data SIMPAS terutamanya verifikasi lokasi premis yang terletak di lokasi yang kurang tepat bagi punca-punca baru di JAS Negeri Sarawak dan semua JAS Cawangan (Sibu, Bintulu dan Miri); vii. Menyemak dan mengemaskini lokasi (longitud dan latitud) untuk premis baru di dalam SIMPAS dari semasa ke semasa; viii. Sebanyak RM 18,070.00 peruntukan telah disalurkan kepada Unit GIS / Inventori JAS Sarawak bagi tujuan pelaksanaan beberapa keperluan seperti berikut;

a) Pembelian pencetak termasuk dakwat pencetak JAS Cawangan Miri dan JAS Sarawak; b) Pembelian dakwat untuk pencetak di JAS Bintulu; c) Penyelenggaraan pencetak JAS Sibu; d) Pelaksanaan hands-on portal GeoSpAS Versi 2.0 menggunakan rugged tablet dan refresh penggunaan rugged tablet (Sistem M-Force); dan e) Pelaksanaan hands-on asas pengendalian drone (indoor dan outdoor training).

37 Foto 3.7: Gambar hands-on refresh penggunaan portal GeoSpAS Versi 2.0 serta Sistem M- Force dengan menggunakan Rugged Tablet pada 23 Julai 2019.

38 Foto 3.8: Gambar semasa sesi latihan drone di kawasan lapang, Tingkat 4, Wisma STA, Kuching, Sarawak pada 15 November 2019.

39 PENGURUSAN BUANGAN TERJADUAL (BT)

Premis Yang Ditetapkan Buangan Terjadual (PYDT-BT)

Pada tahun 2019, terdapat 64 lesen atau 29 premis bagi kemudahan yang dilesenkan di seluruh Negeri Sarawak. Rajah di bawah menunjukkan jenis kemudahan pengolahan dan pelupusan buangan terjadual yang dilesenkan di Negeri Sarawak pada tahun 2019.

Kemudahan Pengolahan Dan Pelupusan Buangan Terjadual Yang Dilesenkan Di Negeri Sarawak Tahun 2019

LOJI RAWATAN AIR RESAPAN, TAPAK PELUPUSAN SELAMAT, KEMUDAHAN - 1 2 PENGANGKUTAN LOJI SOLIDIFIKASI (SOLIDIFICATION PLANT) , 1

PEMEROLEHAN KEMBALI KEMUDAHAN PENSTORAN SEPARA E-WASTE , 4 LUAR TAPAK INSINERATOR BUANGAN TERJADUAL, 7 PEMEROLEHAN KEMBALI KEMUDAHAN - PENUH BUKAN E-WASTE PENGANGKUTAN, 25

PEMEROLEHAN KEMBALI SEPARA E-WASTE

INSINERATOR BUANGAN TERJADUAL KEMUDAHAN PENSTORAN LUAR TAPAK, 21 LOJI SOLIDIFIKASI (SOLIDIFICATION PLANT)

PEMEROLEHAN KEMBALI PENUH BUKAN E-WASTE, 3 LOJI RAWATAN AIR RESAPAN

TAPAK PELUPUSAN SELAMAT

Rajah 3.8: Kemudahan pengolahan dan pelupusan buangan terjadual yang dilesenkan di Negeri Sarawak pada tahun 2019

40 Pematuhan PYDT-BT Penguatkuasaan Terhadap Premis Yang Bukan Ditetapkan (Menghasilkan Buangan Terjadual), PYBDT-BT Unit PYDT-BT telah menjalankan pemeriksaan pematuhan ke atas semua premis PYDT-BT yang terletak di bawah seliaan pejabat Kuching. Sebanyak 17 premis telah Pada tahun 2019, Unit Penjejakan Buangan Terjadual telah melaksanakan 50 lawatan diperiksa dengan bilangan pemeriksaan adalah 32. Hasil pemeriksaan menunjukkan 16 penguatkuasaan terhadap premis-premis yang bukan ditetapkan dan tertakluk di bawah daripada 17 premis yang diperiksa mematuhi syarat-syarat lesen yang ditetapkan. Pada Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Buangan Terjadual) 2005 melibatkan tahun 2019, sebanyak 1 Notis Arahan di bawah Seksyen 31 dikeluarkan bagi kesalahan bengkel, klinik dan hospital. Daripada 50 premis yang dilawat, 42 premis adalah yang dikesan semasa siasatan dijalankan. Premis yang dikenakan Notis Arahan telah dikategorikan sebagai patuh. Manakala 16% atau 8 premis lagi tidak patuh terutama menjalankan tindakan penambahbaikan untuk mematuhi arahan. mengenai kegagalan mematuhi Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Buangan Terjadual) 2005. Rajah di bawah menunjukkan peratusan pematuhan premis PYBDT- Memproses Permohonan Penggunaan Semula Buangan Terjadual Dan BT. Permohonan Lain Berkaitan Buangan Terjadual

Peratusan Pematuhan Premis PYBDT-BT Tahun 2019 Sebanyak 2 permohonan berkaitan penggunaan semula buangan terjadual telah diterima dan diproses pada tahun 2019. Pelbagai permohonan lain berkaitan buangan 16% terjadual yang telah diproses ialah sebanyak 9 permohonan.

PATUH

TIDAK PATUH

84%

Rajah 3.9: Peratusan pematuhan premis yang bukan ditetapkan (menghasilkan buangan terjadual) pada tahun 2019

41 42

41 Penguatkuasaan Terhadap Premis Yang Bukan Ditetapkan (Menghasilkan Buangan Terjadual), PYBDT-BT

Pada tahun 2019, Unit Penjejakan Buangan Terjadual telah melaksanakan 50 lawatan penguatkuasaan terhadap premis-premis yang bukan ditetapkan dan tertakluk di bawah Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Buangan Terjadual) 2005 melibatkan bengkel, klinik dan hospital. Daripada 50 premis yang dilawat, 42 premis adalah dikategorikan sebagai patuh. Manakala 16% atau 8 premis lagi tidak patuh terutama mengenai kegagalan mematuhi Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Buangan Terjadual) 2005. Rajah di bawah menunjukkan peratusan pematuhan premis PYBDT- BT.

Peratusan Pematuhan Premis PYBDT-BT Tahun 2019

16%

PATUH

TIDAK PATUH

84%

Rajah 3.9: Peratusan pematuhan premis yang bukan ditetapkan (menghasilkan buangan terjadual) pada tahun 2019

42 Tindakan Penguatkuasaan Terhadap Premis Yang Bukan Ditetapkan (Menghasilkan Buangan Terjadual), PYBDT-BT

Sepanjang tahun 2019, sebanyak 3 kompaun dan 8 Notis Arahan dikenakan ke atas premis di atas ketidakpatuhan pengurusan buangan terjadual. Semua premis tersebut telah mengambil tindakan untuk mematuhi Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Buangan Terjadual) 2005 dan Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974 sepenuhnya selepas dikenakan tindakan penguatkuasaan. Rajah di bawah menunjukkan bilangan tindakan penguatkuasaan termasuk field citation yang telah dikeluarkan kepada premis.

Tindakan Penguatkuasaan Dari Tahun 2015 Sehingga 2019

Field Citation Notis Arahan Kompaun

50 45 60 41 40 40

30 32 20 11 22 10 1 7 18 2 7 0 3 2015 8 2016 3 2017 2018 2019

Rajah 3.10: Bilangan tindakan penguatkuasaan yang dikeluarkan dari tahun 2015 hingga 2019

43 Foto 3.9: Kawasan penstoran buangan terjadual bagi premis bengkel.

Foto 3.10: Kawasan penstoran buangan terjadual bagi premis hospital / klinik.

44 Foto 3.11: Kawasan penstoran buangan terjadual yang tidak diselenggara dengan baik.

Siasatan Pengimportan Sisa Plastik (HS CODE 3915) Tanpa Permit

Pada tahun 2019, siasatan terhadap pengimport sisa plastik (HS Code 3915) yang dikategorikan sebagai lain-lain buangan di bawah Annex II, Basel Convention on the Control of Transboundary Movements of Hazardous Wastes and Their Disposals telah dijalankan. Siasatan telah dijalankan di Pelabuhan Senari, Kuching, Sarawak bersama Kastam Di Raja Malaysia dan Lembaga Pelabuhan Kuching. Sebanyak 141 buah kontena telah disiasat dan 113 buah didapati mengandungi sisa plastik (HS Code 3915). Jadual di bawah menunjukkan bilangan siasatan dan kontena mengandungi sisa plastik yang telah dijalankan pada tahun 2019.

45 Jadual 3.5: Bilangan siasatan dan kontena yang disiasat pada tahun 2019

Ditahan Dilepaskan Tarikh Bil Kontena Jumlah (Sisa (Bukan Sisa Negara Pengeksport Siasatan Disiasat Kontena Plastik) Plastik) 8-9/08/2019 84 USA-37 24/08/2019 14 Prancis - 46 Kanada - 23 07/09/2019 6 141 113 28 Singapura - 3 26/09/2019 35 Jepun - 3 Taiwan - 1 29/11/2019 2

Jumlah : 113

Pihak JAS Sarawak telah mengeluarkan 8 Notis Arahan kepada pihak pengimport untuk menghantar semula semua kontena yang mengandungi sisa plastik tersebut ke negara pengeksport. Sebanyak 16 buah kontena telah berjaya dihantar semula ke negara pengeksport melalui Pelabuhan Senari, Kuching.

Jadual 3.6: Penghantaran balik kontena yang mengandungi Sisa Plastik (HS Code 3915) ke negara asal

Tarikh Hantar Bil Kontena Negara Asal USA - 4 10/12/2019 8 Prancis - 4 14/12/2019 7 USA - 7

27/12/2019 1 USA - 1

Jumlah 16

46 Foto 3.12: Gambar siasatan ke atas kontena mengandungi sisa plastik (HS Code 3915)

47 KAWALAN KENDERAAN BERMOTOR

Pelepasan asap kenderaan bermotor merupakan salah satu punca utama pencemaran udara terutamanya di pusat-pusat bandar. Pelepasan asap hitam dan gas-gas karbon monoksida (CO), hidrokarbon (HC), oksida-oksida nitrogen (NOx) dan partikulat dari kenderaan berenjin diesel dan petrol dikawal di bawah Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Kawalan Pelepasan Daripada Enjin Diesel) 1996 dan Peraturan- Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Kawalan Pelepasan Daripada Enjin Petrol) 1996. Program bersepadu Jabatan Alam Sekitar (JAS) bersama pihak Polis Trafik dan juga Jabatan Pengangkutan Jalan (JPJ) yang dijalankan secara berterusan dibatalkan atas arahan Ibu pejabat mulai 1 Julai 2016 berikutan pelaksanaan Penguatkuasaan melalui Pematuhan Kendiri (Guided Self Regulation, GSR) selari dengan halatuju dan Pelan Strategik JAS yang baharu diperkenalkan oleh JAS. Walaupun operasi statik telah dibatalkan tetapi JAS Sarawak ada menerima jemputan operasi bersepadu dari pihak Polis Diraja Malaysia (PDRM) dan Jabatan Pengangkutan Jalan (JPJ). Operasi yang dijalankan hanya tertumpu kepada penguatkuasaan pelepasan asap hitam dari kenderaan berenjin diesel. Operasi bersepadu juga dijalankan bersama JPJ dan tertumpu kepada penguatkuasaan pelepasan bunyi bising kenderaan.

Kawalan Pelepasan Dari Kenderaan Berenjin Diesel

Kawalan pelepasan dari kenderaan berenjin diesel dilaksanakan mengikut Peraturan- Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Kawalan Pelepasan Daripada Enjin Diesel) 1996 melalui aktiviti-aktiviti berikut:-

i. Operasi Statik; ii. Operasi Ops Catat / Kamera Video; iii. Pemeriksaan terhadap Pengendali Berkumpulan (Fleet Operator); iv. Pemeriksaan terhadap Kemudahan Yang Diluluskan (KYDL); dan v. Penguatkuasaan terhadap Peraturan 16, Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Kawalan Pelepasan Daripada Enjin Diesel) 1996.

48 Operasi Statik

Pada tahun 2019, sebanyak 25 Operasi Statik telah dilaksanakan bersama PDRM dan JPJ dan sebanyak 195 Operasi Visual (Ops Catat) telah dilaksanakan di lokasi-lokasi yang strategik di Negeri Sarawak. Melalui Operasi Statik (bersama PDRM dan JPJ), 27 buah kenderaan telah dikompaun di bawah Peraturan 11, Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Kawalan Pelepasan Daripada Enjin Diesel), 1996. Melalui Operasi Statik bersama JPJ, sebanyak 3 operasi dijalankan di bawah Peraturan-Peraturan Kualitii Alam Sekeliling (Bunyi Bising Kenderaan Motor) 1987. Bagi Operasi Visual (Ops Catat) pula, sebanyak 19,955 buah kenderaan berenjin diesel telah diperhatikan pelepasan asap hitam. Pencapaian keseluruhan program kawalan pelepasan dari kenderaan berenjin diesel melalui Operasi Visual (Ops Catat) bagi tahun 2017, 2018 dan 2019 adalah seperti dalam rajah di bawah.

29781 Tahan 28230 19955

200 Bilangan 195 Operasi 195

0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000 Bilangan Operasi Tahan 2017 200 29781 2018 195 28230 2019 195 19955

Rajah 3.11: Status kawalan pelepasan dari kenderaan berenjin diesel bagi tahun 2017, 2018 dan 2019 (Ops Catat)

49 2019 27 27

2018 2 2

2017 4 4 Hadir Ujisemula

Notis 48A 2016 7 8

0 5 10 15 20 25 30

Bilangan Kenderaan

Rajah 3.12: Perbandingan kenderaan yang dikeluarkan Notis 48A dan Hadir Uji Semula dari tahun 2016 hingga 2019

Foto 3.13: Gambar semasa Operasi Statik (Operasi Bersepadu bersama PDRM) pelepasan asap hitam dari kenderaan berenjin diesel

50 Pengendali Berkumpulan (Fleet Operator) Dan Kemudahan Yang Diluluskan (KYDL)

JAS Sarawak juga telah menjalankan audit ke atas Kemudahan Yang Diluluskan (KYDL) di bawah Peraturan 17, dan penguatkuasaan ke atas Pengendali Berkumpulan (Fleet Operator) di bawah Peraturan 18, Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Kawalan Pelepasan Daripada Enjin Diesel) 1996 iaitu syarikat atau orang perseorangan yang mempunyai kenderaan berenjin diesel sebanyak 20 unit atau lebih sebagai langkah untuk mengawal pencemaran dari kenderaan berenjin diesel di peringkat punca. Sebanyak 14 siasatan penguatkuasaan ke atas KYDL dan 64 Pengendali Berkumpulan (Fleet Operator) telah dijalankan bagi tahun 2019.

70 64 64

60 57

40 36 Bilangan 30 19 20 17 14 14 10

0 2016 2017 2018 2019

Tahun KYDL Fleet Operator

Rajah 3.13: Program penguatkuasaan KYDL & Fleet Operator dari tahun 2016 hingga 2019

51 Foto 3.14: Gambar operasi penguatkuasaan Kemudahan Yang Diluluskan (KYDL)

Foto 3.15: Gambar operasi penguatkuasaan Pengendali Berkumpulan (Fleet Operator)

52 Kawalan Pengurusan Refrigeran

JAS Sarawak telah melaksanakan penguatkuasaan ke atas premis yang terlibat dengan pengurusan refrigeran dari sistem penyejukan (air-cond) kenderaan bermotor selaras dengan peruntukan undang-undang di bawah Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Pengurusan Refrigeran) 1999 yang mula berkuatkuasa pada 1 Januari 2000 bagi mengawal pelepasan gas-gas yang berpotensi menipiskan lapisan ozon serta meningkatkan paras suhu dunia. Sebanyak 3 pemeriksaan telah dijalankan terhadap simpanan refrigeran di 3 buah bengkel.

Foto 3.16: Gambar semasa kerja-kerja pengujian gas refrigeran di bengkel kenderaan bermotor

53 Dalam mengendalikan kerja-kerja di bawah Unit Kenderaaan Bermotor, setiap pegawai (Penolong Pegawai Kawalan dan Penolong Jurutera) mempunyai sijil kompetensi untuk mengendalikan peralatan semasa kerja-kerja di lapangan. Bilangan pegawai yang mempunyai sijil kompetensi bagi Meter Pengujian asap hitam dari pelepasan enjin diesel adalah seperti di bawah:

Pejabat JAS

Nama Meter Cawangan Kuching Cawangan Sibu Cawangan Miri Bintulu

Tecnomotor 15 orang 2 orang 2 orang 3 orang OPA 840 Plus

OPERASI MENCEGAH PEMBAKARAN TERBUKA (OMPT)

Sebagai langkah berjaga-jaga untuk mencegah berlakunya kejadian jerebu akibat daripada aktiviti pembakaran terbuka, penguatkuasaan terhadap aktiviti pembakaran terbuka di Negeri Sarawak telah diteruskan dalam tahun 2019. Antara langkah-langkah penguatkuasaan yang telah dilaksanakan adalah:

 Program Operasi Mencegah Pembakaran Terbuka (OMPT) dengan menjalankan pemantauan dan penguatkuasaan melalui daratan dan udara (drone);  Memantau kawasan-kawasan mudah terbakar terutama kawasan tanah gambut dan tapak pelupusan sampah;  Memantau kualiti udara setempat melalui bacaan Indeks Pencemaran Udara (IPU) dan menyalurkan maklumat yang diperlukan oleh agensi-agensi lain berkenaan isu pembakaran terbuka;  Mengedarkan risalah larangan pembakaran terbuka semasa penguatkuasaan dan mana-mana program kesedaran alam sekitar; dan  Mengambil tindakan perundangan terhadap pihak yang melakukan kesalahan pembakaran terbuka.

54 Pada tahun 2019, sejumlah 369 kes pembakaran terbuka telah dikesan melalui satelit, pemantauan daratan dan aduan orang ramai. Jadual di bawah menunjukkan bilangan kes pembakaran terbuka mengikut bulan sepanjang tahun 2019 yang direkodkan oleh JAS Negeri Sarawak serta bilangan kes yang dikesan mengikut pecahan jenis pembakaran.

Jadual 3.7: Bilangan kes pembakaran terbuka mengikut bulan bagi tahun 2019

JENIS AKTIVITI Tapak BULAN Kebun Tapak Tapak Lain- JUMLAH Ladang Belukar Hutan Kutipan Kecil* Pembinaan/ Pelupusan** Lain Industri Sisa

Januari 0 2 0 0 0 0 0 0 2

Februari 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Mac 5 1 2 2 2 0 0 1 13

April 5 2 10 0 4 0 0 0 21

Mei 9 0 6 2 0 0 0 0 17

Jun 1 0 2 0 0 0 0 0 3

Julai 11 1 2 7 0 0 0 1 22

Ogos 6 2 17 3 3 0 0 2 33

September 20 31 110 41 6 0 0 0 208

Oktober 2 1 2 2 7 0 0 1 15

November 3 2 2 2 16 0 0 0 25

Disember 0 0 4 1 5 0 0 0 10

JUMLAH 62 40 157 60 43 0 0 5 369 * Termasuk pertanian pindah, pertanian saradiri, sawah padi, padi bukit dan seumpamanya ** Tapak pelupusan haram dan tempat pengumpulan sampah

55 55 Melalui penguatkuasaan serta pemantauan berterusan Operasi Mencegah Pembakaran Terbuka (OMPT), didapati terdapat penambahan kes-kes pembakaran terbuka di seluruh Negeri Sarawak sehingga dua kali ganda pada tahun 2019, berbanding tahun 2018 yang telah mencatatkan sebanyak 184 kes pembakaran terbuka.

Jadual 3.8: Bilangan kes pembakaran terbuka mengikut jenis aktiviti bagi tahun 2019

Jenis Aktiviti Bilangan

Ladang 62

Kebun Kecil* 42

Belukar 157

Hutan 60

Tapak Pembinaan 0

Tapak Pelupusan** 0

Tapak Pembinaan / Industri 43

Lain-lain 5

Jumlah 369 * Pertanian pindah, pertanian saradiri, sawah padi, padi bukit dan seumpamanya ** Tapak pelupusan haram dan tempat pengumpulan sampah

Foto 3.17: Gambar pemantauan melalui udara pada tahun 2019

56 Foto 3.18: Gambar pemantauan melalui udara pada tahun 2019

Jadual 3.9: Bilangan tindakan yang diambil ke atas kes pembakaran terbuka bagi tahun 2019

Tindakan Bagi Kes Pembakaran Terbuka Bilangan

Kompaun 10

Tindakan Mahkamah 2

Rujuk Kepada PBT / Agensi Lain 62

Dalam Siasatan Lanjut 0

Aktiviti Yang Diisytiharkan 15

57 ADUAN PENCEMARAN ALAM SEKITAR

Sepanjang tahun 2019, sebanyak 342 aduan pencemaran alam sekitar telah diterima dengan 87.1% daripadanya adalah berkaitan dengan pencemaran udara, bau dan bunyi bising. Kesemua aduan telah disiasat dan diambil tindakan mengikut peruntukan di bawah Akta Kualiti Alam Sekeliling, 1974. Pecahan aduan adalah seperti dalam jadual di bawah. Melalui pemantauan berterusan ke kawasan industri, komersial, dan perumahan, pada tahun 2019, penambahan kes aduan pembakaran terbuka adalah sehingga 37% berbanding tahun 2018.

Jadual 3.10: Pecahan peratusan dan bilangan aduan mengikut jenis bagi tahun 2019

Jenis Aduan Bilangan Aduan Diterima Peratusan (%)

Air 28 8.2

Bau / Udara / Pembakaran 288 84.2 Terbuka *225 aduan pembakaran terbuka Buangan Terjadual 5 1.5

Tumpahan Minyak 0 0

Bunyi Bising / Gegaran 10 2.9

Lain-lain 11 3.2

Jumlah 342 100

58 TINDAKAN MAHKAMAH

Pada tahun 2019, sebanyak 12 kertas siasatan melibatkan kesalahan di bawah Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974 telah disediakan oleh Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak. Berdasarkan rajah di bawah, jumlah keseluruhan tindakan pendakwaan adalah sebanyak 11 kes yang mana melibatkan 11 premis sahaja. Antara kesalahan yang dilakukan adalah pelepasan efluen melebihi had yang ditetapkan dari Kilang Kelapa Sawit di bawah Seksyen 16, Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974, pelepasan efluen ke perairan daratan melebihi standard ditetapkan di bawah Peraturan 11, Peraturan- Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Premis Yang Ditetapkan)(Minyak Kelapa Sawit Mentah), 1977 dan Seksyen 31, Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974. Jumlah denda yang telah dikutip sepanjang tahun 2019 adalah sebanyak RM 77,000.

Pencapaian Unit Pendakwaan Bagi Tahun 2019 14 12 12

6 5 4 4 2 2 1

0 Kertas Siasatan Terima dan Sebutan Kes Izin Mendakwa Kes Tidak Semakan Semula Semak Kertas Pendakwaan - TPR Dilanjutkan Oleh Pegawai Siasatan Selesai Penyiasat (IO) Bilangan 12 4 1 2 5

Rajah 3.14: Pencapaian Unit Pendakwaan bagi tahun 2019

59 BAB PEMBANGUNAN 4 LAPORAN PENILAIAN KESAN KEPADA ALAM SEKELILING (EIA)

Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak telah menerima dan memproses sebanyak 12 Laporan EIA pada tahun 2019 mengikut garispanduan dan standard MS ISO 9001:2015. Daripada jumlah tersebut 8 laporan telah diluluskan sementara 4 laporan ditolak kerana tidak memenuhi kehendak Seksyen 34A(2), AKAS 1974. Rajah dan jadual di bawah menunjukkan bilangan laporan EIA yang diproses pada tahun 2019 berdasarkan aktiviti di bawah Perintah Kualiti Alam Sekeliling (Aktiviti yang Ditetapkan)(Penilaian Kesan Kepada Alam Sekeliling) 2015 yang telah dikuatkuasakan bermula 28 Ogos 2015.

4 LULUS DITOLAK

Rajah 4.1: Bilangan kelulusan Laporan EIA bagi tahun 2019

60 Jadual 4.1: Senarai Laporan EIA mengikut jenis industri bagi tahun 2019

Bilangan Laporan Bil. Jenis Aktiviti / Industri Diproses 1. Pembinaan loji pulih guna (luar tapak) dan kemudahan 6 penstoran (luar tapak) 2. Pembangunan medan minyak dan gas 4

3. Pembinaan kemudahan bagi pengasingan, pemprosesan, 2 pengendalian dan penstroan minyak dan gas

Jumlah 12

Laporan Terms Of Reference (TOR)

Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak telah menerima dan memproses sebanyak 9 Laporan TOR pada tahun 2019. Dari jumlah tersebut 3 laporan telah diluluskan sementara 6 laporan ditolak kerana tidak memenuhi kehendak Seksyen 34A(2), AKAS 1974. Jadual dan rajah di bawah menunjukkan bilangan laporan TOR yang telah disahkan pada tahun 2019 berdasarkan aktiviti di bawah Perintah Kualiti Alam Sekeliling (Aktiviti yang Ditetapkan)(Penilaian Kesan Kepada Alam Sekeliling) 2015.

Jadual 4.2: Senarai Laporan TOR mengikut jenis industri bagi tahun 2019

Bilangan Laporan TOR Bil. Jenis Aktiviti / Industri Diproses 1 Pembinaan kemudahan pengasingan, pemprosesan, 1 pengedalian dan penstoran minyak dan gas 2 Pembangunan Medan Minyak dan Gas 2

3 Pembinaan loji pulih guna (luar tapak) dan kemudahan 6 penstoran (luar tapak)

Jumlah 9

61 3 LULUS DITOLAK

Rajah 4.2: Bilangan kelulusan Laporan TOR bagi tahun 2019

INPUT PEMBANGUNAN

Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak menerima sebanyak 95 permohonan input pembangunan daripada agensi-agensi kerajaan dan swasta untuk mengulas sekiranya aktiviti tertakluk kepada Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974 dan peraturan-peraturan di bawahnya. Kebanyakan permohonan yang diterima adalah permohonan yang dikemukakan melalui kerajaan Negeri Sarawak, iaitu Kementerian Perdagangan Antarabangsa dan Industri Terminal Perindustrian dan Pembangunan Usahawan Sarawak (MINTRED). MINTRED adalah kementerian yang akan menentukan penempatan lokasi perindustrian di Negeri Sarawak bagi kawasan-kawasan perindustrian yang telah digazetkan oleh kerajaan negeri. Jadual di bawah menunjukkan bilangan permohonan input pembangunan bagi projek pembangunan mengikut Pihak Berkuasa Tempatan (PBT) dan bahagian di Negeri Sarawak bagi tahun 2019.

62 Jadual 4.3: Bilangan input pembangunan bagi projek pembangunan mengikut PBT tahun 2019

Bil Bahagian Pihak Berkuasa Tempatan (PBT) Bilangan Permohonan 1 Dewan Bandaraya Kuching Utara (DBKU) 31

2 Majlis Bandaraya Kuching Selatan (MBKS) 5

3 Kuching Majlis Perbandaran Padawan (MPP) 5 4 Majlis Daerah Bau (MDB) 1

5 Majlis Daerah Lundu (MDL) 1

6 Samarahan Majlis Perbandaran Kota Samarahan (MPKS) 9

7 Sarikei Majlis Daerah Sarikei 1

8 Sibu Majlis Perbandaran Sibu 9

9 Kapit Majlis Daerah Kapit 4

10 Mukah Majlis Daerah Mukah 2

11 Bintulu Lembaga Kemajuan Bintulu (BDA) 15

12 Majlis Bandaraya Miri (MBM) 7 Miri 13 Majlis Daerah Marudi 4

14 Limbang Majlis Daerah Lawas 1

Jumlah 95

63 NOTIFIKASI DAN KEBENARAN / KELULUSAN BERTULIS (KB)

Pemberitahuan Bertulis / Notifikasi

Sepanjang tahun 2019, Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak, Kuching telah menerima sebanyak 195 permohonan pemberitahuan bertulis yang terbahagi kepada alat pembakaran bahanapi dan sistem kawalan pencemaran udara bagi mematuhi Peraturan 5, di bawah Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Udara Bersih) 2014, Akta Kualiti Alam Sekeliling, 1974. Pihak premis perlu mengemukakan pemberitahuan bertulis kepada Ketua Pengarah terlebih dahulu sebelum memulakan aktiviti-aktiviti berikut:

a) Punca baru pengeluaran melibatkan perubahan dalam pengendalian premis, menjalankan apa-apa kerja di mana mewujudkan suatu punca pengeluaran dan membina di atas tanah, apa-apa bangunan atau premis yang boleh mewujudkan suatu punca pengeluaran yang baru; dan b) Punca sedia ada melibatkan perubahan kuantiti dan kualiti pengeluaran disebabkan perubahan di dalam mana-mana loji, mesin atau peralatan yang digunakan atau yang dipasang serta menjalankan apa-apa perubahan atau pengubahsuaian terhadap sistem kawalan pencemaran udara yang sedia ada.

Daripada 195 permohonan yang diterima, permohonan pemberitahuan bertulis bagi alat pembakaran bahanapi (APB) adalah sebanyak 236 permohonan dan pecahan bagi permohonan pemberitahuan bertulis untuk sistem kawalan pencemaran udara (SKPU) pula adalah sebanyak 237 permohonan. Pada tahun 2019 juga, Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak telah menerima 9 permohonan pemberitahuan bertulis bagi mematuhi Peraturan 4, di bawah Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Seliling (Efluen Perindustrian) 2009, Akta Kualiti Alam Sekeliling, 1974 bagi membina sistem pengolahan efluen yang baru atau menaiktaraf sistem pengolahan efluan yang sedia ada. Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak juga telah menerima sebanyak 5 permohonan di bawah Peraturan 4, Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Seliling (Kumbahan) 2009, Akta Kualiti Alam

64 Sekeliling, 1974 bagi pembinaan baru dan menaiktaraf sistem pengolahan kumbahan di premis-premis seluruh Negeri Sarawak.

Permohonan Pemberitahuan Bertulis Di Bawah Akta Kualiti Alam Sekeliling, 1974 Sistem Pengolahan Sistem Pengolahan Efluen Perindustrian Kumbahan (SPK) (SPEP) 1% 2% Sistem Kawalan Pencemaran Udara (SKPU)

Alat Pembakaran Sistem Kawalan Bahanapi (APB) Pencemaran Udara (SKPU) Alat Pembakaran 49% Sistem Pengolahan Bahanapi (APB) 48% Efluen Perindustrian (SPEP)

Sistem Pengolahan Kumbahan (SPK)

Rajah 4.3: Bilangan Pemberitahuan Bertulis / Notifikasi yang diterima bagi tahun 2019

Pengisytiharan Bertulis

Sepanjang tahun 2019, Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak telah menerima sebanyak 114 permohonan pengisytiharan bertulis bagi mematuhi Peraturan 7, di bawah Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Udara Bersih) 2014, Akta Kualiti Alam Sekeliling, 1974. Daripada jumlah keseluruhan yang diterima ini, pecahan permohonan pengisytiharan bertulis bagi alat pembakaran bahanapi (APB) dan juga sistem kawalan pencemaran udara (SKPU) adalah seperti dalam jadual di bawah.

65 Jadual 4.4: Bilangan Pengisytiharan Bertulis yang diterima bagi Tahun 2019 di bawah PPKAS (Udara Bersih) 2014

Perkara Bilangan Permohonan

Alat Pembakaran Bahanapi (APB) 111

Sistem Kawalan Pencemaran Udara (SKPU) 109

Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak juga telah menerima sebanyak 3 permohonan pengisytiharan bertulis bagi mematuhi Peraturan 5, di bawah Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Efluen Perindustrian) 2009, Akta Kualiti Alam Sekeliling, 1974 bagi pembinaan baru dan juga pembinaan menaiktaraf sistem pengolahan efluen sedia ada bagi permohonan daripada seluruh Negeri Sarawak. Jumlah pecahan keseluruhan permohonan yang telah diterima bagi pengisytiharan bertulis adalah seperti yang ditunjukkan dalam rajah di bawah.

Pengisytiharan Bertulis Tahun 2019 Sistem Pengolahan Efluen Perindustrian (SPEP), 1%

Sistem Kawalan Pencemaran Udara (SKPU) Alat Pembakaran Bahanapi (APB) Sistem Kawalan Alat Pembakaran Pencemaran Udara Bahanapi (APB), 50% Sistem Pengolahan (SKPU), 49% Efluen Perindustrian (SPEP)

Rajah 4.4: Bilangan Pengisytiharan Bertulis yang diterima bagi tahun 2019 di bawah PPKAS (Udara Bersih) 2014 dan PPKAS (Efluen Perindustrian) 2009

66 Kebenaran Bertulis

Kebenaran Bertulis yang tertakluk adalah bagi aktiviti-aktiviti membuang atau pelupusan enap cemar yang terhasil daripada sistem pengolahan efluen ke dalam perairan pedalaman atau perairan Malaysia di bawah Peraturan 23, Peraturan- Peraturan Kualiti Alam Seliling (Efluen Perindustrian) 2009, Akta Kualiti Alam Sekeliling, 1974. Kebenaran Bertulis ini juga tertakluk bagi aktiviti-aktiviti membuang atau pelupusan enap cemar yang terhasil daripada sistem pengolahan kumbahan ke dalam perairan pedalaman atau perairan Malaysia di bawah Peraturan 23, Peraturan- Peraturan Kualiti Alam Seliling (Kumbahan) 2009, Akta Kualiti Alam Sekeliling, 1974. Sepanjang tahun 2019, Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak tidak menerima sebarang permohonan berkaitan peraturan-peraturan ini.

PENGUATKUASAAN PEMATUHAN SYARAT-SYARAT KELULUSAN EIA

Sepanjang tahun 2019, sebanyak 16 lawatan penguatkuasaan telah dilaksanakan oleh unit Penguatkuasaan EIA dari JAS Kuching yang melibatkan 10 projek EIA yang mana laporan EIA telah diluluskan di bawah Jadual Pertama dan Jadual Kedua, Perintah Kualiti Alam Sekeliling (Aktiviti Yang Ditetapkan)(Penilaian Kesan Kepada Alam Sekeliling) 2015. Penguatkuasaan ini juga adalah meliputi projek yang terletak di luar Kuching seperti di Bintulu, Sibu dan Mukah.

67 Bilangan Lawatan Penguatkuasaan EIA Mengikut Jenis Industri Tahun 2019

Perkhidmatan, 2

Minyak dan Gas, 1 Perkhidmatan

Loji Janakuasa, 5 Minyak dan Gas

Kemudahan Pengolahan Kemudahan Buangan Terjadual Pengolahan Loji Janakuasa Buangan Terjadual, 8

Rajah 4.5: Bilangan lawatan penguatkuasaan EIA mengikut jenis industri tahun 2019

Rajah di atas menunjukkan lawatan penguatkuasaan EIA pada tahun 2019 terhadap projek-projek EIA yang masih di dalam peringkat pembinaan. Sebanyak 16 lawatan telah dilaksanakan adalah bagi beberapa jenis industri sahaja iaitu Kemudahan Pengolahan Buangan Terjadual (8 kali lawatan), Loji Janakuasa (5 kali lawatan), Perkhidmatan (2 kali lawatan) dan Minyak & Gas (sekali lawatan). Manakala bagi projek-projek EIA di kawasan luar pantai Sarawak (offshore), lawatan tidak dapat dilaksanakan di atas kekangan keselamatan dan kelayakan pegawai.

68 Tindakan Susulan Bagi Penguatkuasaan EIA Tahun 2019 18 16 16 14 12 10 8 6 5 4 2 0 0 0 Field Citation Notis Arahan Kompaun Mahkamah

Rajah 4.6: Tindakan susulan lawatan penguatkuasaan tahun 2019

Rajah di atas menunjukkan kekerapan tindakan susulan yang diambil oleh pasukan penguatkuasaan Post EIA sepanjang tahun 2019. Tindakan ini diambil terhadap pemaju projek ataupun pemilik premis sekiranya pemaju/pemilik projek gagal di dalam mematuhi syarat-syarat Kelulusan Laporan EIA yang diberikan. Keseluruhannya, semua tindakan susulan sepanjang tahun 2019 telah mendapat maklumbalas daripada pemaju-pemaju projek yang terlibat.

69 SISTEM MAKLUMAT

Penyelenggaraan Peralatan ICT

A. Penyelenggaraan Alatan ICT Mengikut Aduan

Unit ICT JAS Negeri Sarawak telah melaksanakan kerja-kerja penyelenggaraan berdasarkan aduan dari kakitangan JAS Negeri Sarawak. Maklumbalas terhadap aduan adalah tertakluk dengan syarat MS ISO. Rajah di bawah menunjukkan jumlah bilangan penyelenggaraan yang telah dilakukan bagi tahun 2019 di mana jumlah keseluruhan penyelenggaraan adalah sebanyak 132 aduan dan semuanya melibatkan penyelenggaraan dalaman. Kesemua aduan telah diselesaikan berdasarkan kehendak MS ISO.

Aduan Penyelenggaraan Peralatan ICT Bagi Tahun 2019 25 21 20 16 15 14 12 12 10 9 9 10 8 8 7 Bilangan 6 5

Rajah 4.7: Aduan penyelenggaraan peralatan ICT bagi tahun 2019

70 B. Penyelenggaraan Berkala Peralatan ICT

Bagi memastikan peralatan ICT di JAS Negeri Sarawak dapat digunakan secara optimum, Unit ICT JAS Negeri Sarawak telah menjalankan penyelenggaraan berkala terhadap peralatan ICT seperti server, komputer peribadi, komputer riba, pencetak dan komputer tablet. Penyelenggaraan ini juga melibatkan JAS Cawangan Sibu, Bintulu dan Miri. Antara fokus utama penyelenggaraan pada tahun 2019 adalah melibatkan perkara berikut:

i. Memantau dan kenalpasti masalah dan menyelenggara perkakasan ICT dan membuat instalasi perisian bagi yang memerlukan; ii. Menyusun semula rangkaian pada semua komputer dan menyemak semula IP serta DNS pada semua computer; iii. Melakukan konfigurasi semula Access Point (AP) untuk capaian internet tanpa wayar di JAS Negeri Sarawak termasuk JAS Cawangan; iv. Menukar ESET Endpoint kepada Antivirus Kaspersky Endpoint telah dilaksanakan; v. Update sistem server secara berkala bagi memastikan performance server konsisten.

Jadual di bawah menunjukkan aktiviti penyelenggaraan yang telah dibuat secara berkala bagi tempoh sepanjang tahun 2019.

71 Jadual 4.5: Penyelenggaraan berkala peralatan ICT bagi tahun 2019

Bulan JAS Kuching JAS Sibu JAS Bintulu JAS Miri Januari √ Februari √ Mac √ April √ Mei √ Jun √ Julai √ Ogos √ September √ Oktober √ November √ √ √ √ Disember √

Penyelenggaran di JAS Negeri Sarawak adalah secara berterusan mengikut aduan yang diterima. Manakala penyelenggaran ke JAS Cawangan pada kali ini dibuat menggunakan pengangkutan udara. Perancangan lawatan ke JAS Cawangan hanya dapat dilakukan 1 kali setahun atas kekangan bajet dan masa. Sebagai menggantikan lawatan tersebut, pendekatan secara Remote menggunakan Teamviewer dilakukan bagi pelaksanaan kerja Fasa Pertama.

Pengurusan Sistem

Unit ICT terlibat secara terus dengan pengurusan sistem-sistem yang diguna pakai di JAS Negeri Sarawak. Salah satu tugas utama adalah memastikan kelancaran sistem agar memudahkan kerja-kerja kakitangan JAS Negeri Sarawak. Berikut adalah beberapa perkembangan sistem Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak bagi tahun 2019.

72 Jadual 4.6: Perkembangan sistem Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak bagi tahun 2019

Sistem Perkara Sistem CEMS Masih dalam proses naiktaraf Naiktaraf Sistem EKAS Versi 4 – Masih dalam pembangunan – UAT fasa pertama telah dijalankan pada 19-20 November 2019 melibatkan SIMPAS dan EIA Sistem-sistem lain dalam Pemantauan berterusan bagi pengguna di JAS Negeri dan Cawangan talian

Rajah di bawah menunjukkan bilangan kekerapan aduan yang diterima oleh Unit ICT berhubung dengan sistem-sistem yang diselia oleh unit ICT.

Kekerapan Aduan Sistem Bagi Tahun 2019

eSWIS (12) EKAS (17) EKAS (17)

HRMIS (21) CEMS (19) SPPA (15) HRMIS (21) Emel (47)

CEMS (19)

eSWIS (12) SPPA (15)

Emel (47)

Rajah 4.8: Kekerapan aduan sistem bagi tahun 2019

73 Pengurusan Rangkaian

Pada tahun 2019, Unit ICT telah membuat permohonan penambahan IP Address JAS Negeri Sarawak kepada GITN melalui Bahagian Teknologi Maklumat, JAS Ibu Pejabat. Pihak GITN telah meluluskan pertambahan Segment baharu iaitu 10.189.0.0/24. Dengan ini JAS Negeri Sarawak mempunyai dua segment iaitu 10.112.15.0/24 dan 10.189.0.0/24. Tujuan pertambahan ini adalah untuk menyusun semula IP Address di JAS Negeri Sarawak dengan mengasingkan Local Area Network (LAN) yang menggunakan Cable dan Wifi. Segment baharu dikhaskan untuk pengguna Wifi sahaja.

A. Penggunaan IP

Segment 10.112.15.0/24 - Wired Devices

Reserve Server (10) Reserve Printer (15)

Reserve Server (10)

Reserve Printer (15)

Personal Computer (230)

Rajah 4.9: Bilangan penggunaan IP Segment 10.112.15.0/24

74 Segment 10.189.0.0/24 - Wifi Devices

Reserve AP (10)

Reserve Level 9 (70) Reserve Level 7 (50)

Reserve AP (10) Reserve Level 7 (50) Reserve Level 8 (125) Reserve Level 9 (70)

Reserve Level 8 (125)

Rajah 4.10: Bilangan penggunaan IP Segment 10.189.0.0/24

B. Kapasiti Rangkaian

Pihak GiTN telah menaiktaraf semula kapasiti rangkaian internet dari 4mbps kepada 10mbps bagi menyediakan rangkaian Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak bersedia untuk memasuki penggabungan rangkaian antara Kementerian yang dikenali sebagai 1govnet. Perkara ini turut melibatkan cawangan Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak yang lain seperti Cawangan Sibu dan Bintulu di mana kapasiti telah ditingkatkan kepada 6mbps dan Cawangan Miri dalam proses 6mbps. Proses ini melibatkan penyelenggaraan infra rangkain pada bangunan pejabat.

C. Perkembangan Emel 1GOVUC JAS Negeri Sarawak

Berikut adalah struktur pakej 1GOVUC JAS Negeri Sarawak bagi tahun 2019:

i. Bermula 1 Jun 2018, tiada lagi pembahagian emel mengikut pakej 1GovUC (PAKEJ A, B,C)

75 ii. Menambahbaik sistem IPMS 2.2 kepada versi 2.3 iii. Semua pengguna boleh menggunakan perkhidmatan 1GovUC seperti berikut:

a) Outlook Web App (OWA) b) Outlook Client c) Mobile Active Sync d) Big Mail Transfer (BMT) e) 1GovUC Single Sign On (SSO) f) Skype for Business (SfB) - SfB merupakan aplikasi perisian yang membolehkan pengguna membuat panggilan suara melalui Internet. Skype juga digunakan untuk menghantar mesej, fail atau sidang video (Pengaktifan SfB perlu dimohon)

Perolehan Peralatan ICT

Berikut adalah jumlah perolehan semasa Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak bagi tahun 2019 mengikut pecahan cawangan Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak.

Jadual 4.7: Jumlah perolehan semasa JAS Negeri Sarawak bagi tahun 2019

KUCHING SIBU BINTULU MIRI BIL NAMA PERALATAN ICT HM INV HM INV HM INV HM INV 1 Komputer Desktop 106 17 24 20 2 Komputer Riba 23 4 3 5 3 Rugged Tablet (GIS) 11 1 2 2 4 Tablet 4 1 1 1 5 Pencetak Hitam Putih 31 11 4 5 1 17 7 5 6 Pencetak Warna 7 1 1 2 1 1 2 7 Pencetak Barcode 1 1 1 8 Thermal Printer 11 1 2 2 9 Pengimbas 12 2 2 2 1

76 10 Pengimbas Kod Jalur 1 1 11 Server 4 5 1 1 3 12 Access Point 1 1 1 1 13 UPS 1 1 1 1 1 14 Accessories 4 1 1 212 25 33 13 33 21 43 10

JUMLAH 237 46 54 53

Pada tahun 2019, Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak telah mendapat bekalan perolehan peralatan dari Ibu Pejabat seperti ditunjukkan dalam rajah di bawah.

Bilangan Perolehan Peralatan ICT Tahun 2019

Skrin Projektor (5)

Komputer Desktop (18) Komputer Riba (5)

Komputer Riba (5) Skrin Projektor (5) Komputer Desktop (18)

Rajah 4.11: Bilangan perolehan peralatan ICT dari JAS Ibu Pejabat pada tahun 2019

77 STATUS KUALITI ALAM SEKELILING

Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak menjalankan pengawasan status kualiti alam sekitar untuk mendapatkan status kualiti alam sekitar semasa. Selain itu, pengawasan secara berterusan ini juga dapat mengesan sebarang perubahan terhadap kualiti alam sekitar supaya punca-punca kepada perubahan dapat dikenalpasti dan suatu langkah penambahbaikan dapat dilaksanakan. Data pengawasan yang diperolehi ini juga akan dikongsi dengan bahagian penguatkuasaan dan agensi lain sebagai salah satu usaha bagi mempertingkatkan lagi aktiviti pengawalan pencemaran. Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak memantau tiga segmen utama persekitaran iaitu kualiti air sungai, kualiti air laut dan kualiti air tanah.

Foto 4.1: Pemandangan di kawasan Gunung Santubong

78 KUALITI AIR SUNGAI

Sungai dan persekitarannya perlu dijaga dan dilindungi agar tidak terus dieksploitasi secara berlebihan dan tanpa kawalan sehingga boleh menyebabkan kemusnahan persekitarannya. Di Sarawak terdapat 117 buah stesen pengawasan kualiti air sungai yang memantau kualiti 62 batang sungai yang terdiri daripada 22 lembangan sungai. Pada tahun 2019, sejumlah 702 persampelan dilaksanakan dan dianalisis, daripada keputusan pengawasan tersebut, sebanyak 49 (79.03%) batang sungai dikategorikan dalam kategori bersih, 13 (20.97%) batang sungai lagi dikategorikan sebagai sederhana tercemar manakala tiada sungai dikategorikan sebagai tercemar. Senarai sungai dan statusnya adalah seperti jadual di bawah. Tren Indeks Kualiti Air Negara (IKAN) bagi tempoh 2 tahun lepas (2018 - 2019) bagi lembangan-lembangan sungai di Negeri Sarawak adalah seperti dalam rajah di bawah.

Foto 4.2: Taburan lokasi stesen pengawasan kualiti air sungai di Negeri Sarawak

79 Jadual 4.8: Status kualiti air sungai di Negeri Sarawak bagi tahun 2018 - 2019

80 Rajah 4.12: Tren indeks kualiti air lembangan-lembangan sungai di Sarawak tahun 2015 hingga 2019

Rajah 4.13: Tren indeks kualiti air lembangan-lembangan sungai di Sarawak tahun 2015 hingga 2019

81 Rajah 4.14: Tren indeks kualiti air lembangan-lembangan sungai di Sarawak tahun 2015 hingga 2019

Rajah 4.15: Tren indeks kualiti air lembangan-lembangan sungai di Sarawak tahun 2015 hingga 2019

82 KUALITI AIR MARIN

Perairan marin dan persekitarannya adalah ekosistem yang mengandungi pelbagai hidupan yang menyumbang kepada keseimbangan alam sekitar. Oleh itu, pengawasan dan pemantauan kualiti air marin adalah penting bagi mengenal pasti status kualiti air marin dan menentukan tahap pencemaran daripada punca-punca di daratan dan juga di laut. Punca-punca pencemaran ini boleh menimbulkan ancaman kepada sumber kehidupan marin dan mengganggu kestabilan dan kepelbagaian ekosistem marin. Pada tahun 2019, sebanyak 40 stesen yang terdiri daripada 14 stesen kuala, 23 stesen pantai dan3stesen pulau telah di pantau oleh Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak. Setiap stesen pemantauan dilakukan sebanyak 6 frekuensi setahun. Sebanyak 240 persampelan dilakukan di 40 buah stesen pengawasan kualiti marin tersebut. Jadual di bawah menunjukkan lokasi dan justifikasi lokasi tersebut dipilih untuk tujuan pengawasan kualiti air marin.

Foto 4.3: Taburan lokasi stesen pengawasan kualiti air marin (Kuala/Pantai/Pulau) di Sarawak

83 Jadual 4.9: Stesen Pengawasan Air Marin di Negeri Sarawak

Bil Nama Stesen Kegunaan Air Punca Pencemaran Kawasan 1 Kuala Sungai Sematan Pelayaran Bot/Domestik Kuala 2 Kuala Sungai Santubong Perikanan/Pelayaran Bot/Domestik Kuala 3 Kuala Bako Perikanan Bot/Domestik Kuala 4 Kuala Sungai Sarawak Perikanan/Pelayaran Effluen Industri Kuala 5 Kuala Sungai Krian Perikanan Domestik/Effluen/ Kuala Kumbahan 6 Kuala Batang Rajang Pelayaran Bot Kuala 7 Kuala Sungai Mukah Perikanan Domestik/Kumbahan Kuala

8 Kuala Batang Kemena Pelayaran Domestik/Effluen/ Kuala Kumbahan 9 Muara Sungai Panipah Perikanan Domestik Kuala

10 Kuala Tanjung Similajau Perikanan Domestik Kuala 11 Kuala Pantai Nyalau Perikanan Domestik Kuala

12 Kuala Sungai Miri Pelayaran Bot/Domestik Kuala 13 Kuala Sungai Baram Perikanan Bot/Domestik Kuala 14 Kuala Sungai Trusan Perikanan Bot/Domestik Kuala 15 Pantai Sematan Rekreasi Domestik Pantai 16 Pantai Pandan Rekreasi Domestik Pantai

17 Pantai Damai Rekreasi Kumbahan Pantai 18 Pantai Bako Rekreasi Domestik Pantai 19 Pantai Pasir Putih Rekreasi Kumbahan Pantai 20 Pantai Tanjung Kembang Rekreasi/Perikanan Domestik Pantai 21 Pantai Belawai Perikanan Bot/Domestik Pantai

22 Pantai Harmoni Rekreasi Domestik/ Kumbahan Pantai

23 Pantai Tanjung Batu Rekreasi Domestik Pantai 24 Pantai Likau Rekreasi Domestik Pantai 25 Pantai Emas Rekreasi Domestik Pantai

84 Bil Nama Stesen Kegunaan Air Punca Pencemaran Kawasan

26 Pantai Bungai Rekreasi Domestik Pantai

27 Pantai Beraya Rekreasi Domestik Pantai

28 Pantai Esplaned Rekreasi Domestik Pantai 29 Pantai Brighton Rekreasi Domestik Pantai 30 Pantai Piasau Rekreasi Domestik/ Kumbahan Pantai

31 Pantai Mukah Rekreasi Domestik/ Kumbahan Pantai

32 Tanjung Kidurong Rekreasi Domestik/ Kumbahan Pantai

33 Pasir Pandak Rekreasi Domestik/ Kumbahan Pantai

34 Rambungan Rekreasi Domestik/ Kumbahan Pantai

35 Sri Tanjung Lawas Rekreasi Domestik Pantai

36 Luak Rekreasi Domestik/ Kumbahan Pantai

37 Pasir Panjang Rekreasi Domestik/ Kumbahan Pantai

38 Pulau Satang Peranginan/Pelayaran Bot Pulau

39 Pulau Talang-talang Kecil Peranginan/Pelayaran Bot Pulau 40 Pulau Talang-talang Besar Peranginan/Pelayaran Bot Pulau

85 STANDAD DAN INDEKS KUALITI AIR MARIN MALAYSIA

Standad Kualiti Air Marin Malaysia (SKAMM) digunakan terutamanya untuk melindungi kepelbagaian ekosistem marin yang kaya di Malaysia, manakala Indeks Kualiti Air Marin Malaysia (IKAMM) mewakili status kualiti air perairan laut negara dan maklumat yang mudah difahami bukan sahaja kepada pihak berkepentingan yang berkaitan, malah kepada orang awam. Jadual di bawah menunjukkan Standad Kualiti Air Marin Malaysia dan Indeks Kualiti Air Marin Malaysia.

Foto 4.4: Stesen pengawasan kualiti air marin automatik

86 Jadual 4.10: Standad Kualiti Air Marin Malaysia (SKAMM)

KLASIFIKASI INTERIM INTERIM INTERIM KELAS 1 KELAS 2 KELAS 3 KELAS 1 KELAS 2 KELAS 3 PARAMETER (µg/l) Industri, Muara Sungai melainkan Aktiviti dinyatakan Habitat Perikanan Komersial sebaliknya Marin (Termasuk & Kawasan Dataran Rangkaian Lagun Sensitif Marikultur) Kediaman Pantai Kompleks Pesisir Pantai Oksigen Terlarut >6.0 >5.0 >3.0 >5.0 >5.0 >5.0 (mg/I) Jumlah Pepejal 25.0 50.0 100.0 30.0 30.0 30.0 Terampai (mg/I) Fosfat 5.0 75.0 670.0 100.0 180.0 180.0 Nitrat 10.0 60.0 700.0 200.0 570.0 430.0 Ammonia 35.0 50.0 320.0 5.0 10.0 10.0 Merkuri 0.04 0.04 0.04 0.04 0.04 0.04 Kadmium 0.50 2.00 3.00 1.00 1.00 1.00 Kromium (VI) 0.14 10.00 20.00 10.00 10.00 10.00 Kuprum 1.30 2.90 8.00 1.00 1.00 1.00 Sianida 2.00 7.00 14.00 5.00 5.00 5.00 Plumbum 2.20 8.50 12.00 1.30 2.00 2.00 Zink 7.00 50.00 100.00 16.00 5.00 5.00 Arsenik (III) 1.00 3.00 3.00 3.00 1.00 1.00 Aluminium 27.00 27.00 55.00 27.00 27.00 27.00 TBT 0.001 0.010 0.050 0.002 0.002 0.002 PAH 100.0 200.0 1000.0 5.0 5.0 5.0 Jumlah Fenol 1.0 10.0 100.0 10.0 10.0 10.0 Minyak & Gris 0.01 0.14 5.00 1.00 1.00 1.00 (mg/l) Faecal Conform 70 70 70 70 70 70 (Cfu/100ml) Suhu (°C) ≤ 2 °C bertambah melebihi ambien maksimum pH 6.5 - 9.0 Marine litter Bebas dari marine litter

87 Jadual 4.11: Indeks Kualiti Air Marin Malaysia

KATEGORI NILAI INDEKS

TerbaikJadual 4.11: Indeks Kualiti Air Marin Malaysia 90 – 100

Baik 80 – <90 KATEGORI NILAI INDEKS Sederhana 50 – <80 Terbaik 90 – 100

TercemarBaik 800 – – <90 <50

Sederhana 50 – <80

Pada tahun 2019, sebanyakTercemar 240 sampel air marin telah diambil0 – dan <50 dianalisis. Bagi stesen kuala, sebanyak 1 stesen dikategorikan dalam kategori terbaik, 9 stesen dikategorikanPada tahun dalam 2019, sebanyak kategori 240baik sampel dan 4 air stesen marin lagi telah dikategorikan diambil dan dianalisis. dalam kategori Bagi stesen kuala, sebanyak 1 stesen dikategorikan dalam kategori terbaik, 9 stesen sederhana. Manakala bagi stesen pantai, sebanyak 10 stesen dikategorikan dalam dikategorikan dalam kategori baik dan 4 stesen lagi dikategorikan dalam kategori kategori terbaik, 12 stesen dikategorikan dalam kategori baik dan 1 stesen lagi sederhana. Manakala bagi stesen pantai, sebanyak 10 stesen dikategorikan dalam dikategorikankategori terbaik, dalam 12 kategori stesen sederhana. dikategorikan Bagi dalam stesen kategori pulau baik pula, dan kesemua 1 stesen stesen lagi dikategorikandikategorikan dalam dalam kategori kategori terbaik. sederhana. Tiada Bagi stesen stesen bagi pulausemua pula, klasifikasi kesemua stesen stesen yang tercemardikategorikan bagi tahun dalam 2019. kategori Senarai terbaik. stesen Tiada dan stesen statusnya bagi semua adalah klasifikasi seperti dalam stesen jadual yang di bawah.tercemar bagi tahun 2019. Senarai stesen dan statusnya adalah seperti dalam jadual di bawah.

Jadual 4.12: Status kualiti air marin bagi stesen kuala Negeri Sarawak Jadual 4.12: Status kualiti air marin bagi stesen kuala Negeri Sarawak tahuntahun 2015 2015 hingga hingga 2019

88 Jadual 4.13: Status kualiti air marin bagi stesen pantai Negeri Sarawak tahun 2015 hingga 2019

Jadual 4.14: Status kualiti air marin bagi stesen pulau Negeri Sarawak tahun 2015 hingga 2019

89 KUALITI AIR BAWAH TANAH

JAS Sarawak telah memantau 12 telaga pengawasan air bawah tanah bagi memantau kesan guna tanah persekitaran terhadap kualiti air bawah tanah. Jadual di bawah menunjukkan lokasi dan klasifikasi stesen atau gunatanah bagi stesen pengawsan air bawah tanah di Sarawak.

Jadual 4.15: Jadual lokasi stesen pengawasan air bawah tanah di Negeri Sarawak

Bahagian Lokasi Bil. Telaga Klasifikasi Stesen / Gunatanah

Kuching Bau 3 Bekas lombong emas

Sri Aman Kabong 1 Bekalan air tempatan

Jalan Oya 2 Tapak pelupusan bangkai khinzir Sibu Kemuyang 2 Bekas tapak pelupusan sampah

Miri Lambir 2 Bekalan air tempatan

Lawas Kuala Lawas 2 Bekalan air tempatan

Indeks Kualiti Air Tanah Malaysia (IKAT) digunakan sebagai satu kaedah untuk menentukan kategori dan status kualiti air tanah. IKAT dibangunkan berdasarkan 7 parameter utama iaitu pH, besi, jumlah pepejal terlarut, nitrat, E.coli, fenol dan sulfat. IKAT yang berskala 0 hingga 100 akan menentukan kategori kualiti air tanah dari Sangat Tercemar hingga Terbaik. Jadual di bawah menunjukkan Klasifikasi Indeks Kualiti Air Tanah (IKAT).

90 Jadual 4.16: Klasifikasi Indeks Kualiti Air Tanah (IKAT)

KATEGORI NILAI INDEKS Terbaik 90 – 100

Baik 70 – 89

Sederhana 40 – 69

Tercemar 16 – 39

Sangat Tercemar 0–15

Pada tahun 2019, sebanyak 44 sampel telah diambil dan dianalisa untuk organik meruap (VOCs), racun perosak, logam berat, anion, bakteria (coliform), sebatian berfenol, jumlah keliatan, jumlah pepejal terlarut, pH, suhu, konduktiviti dan oksigen terlarut. Daripada keputusan program pengawasan tersebut, sebanyak 1 stesen dikategorikan sebagai terbaik, 9 stesen dikategorikan sebagai baik dan 1 stesen dikategorikan sebagai sederhana manakala 1 stesen tiada data kerana telah ditutup. Tiada stesen diketegorikan sebagai tercemar atau sangat tercemar. Jadual di bawah menunjukkan status stesen mengikut seliaan Pejabat JAS Kuching dan Pejabat Cawangan.

Jadual 4.17: Status stesen di bawah tanggungjawab pejabat JAS Kuching tahun 2019

91 Jadual 4.18: Status stesen di bawah tanggungjawab pejabat JAS Cawangan Sibu tahun 2019

Jadual 4.19: Status stesen di bawah tanggungjawab pejabat JAS Cawangan Miri tahun 2019

92 KUALITI UDARA

Pengawasan status kualiti udara dilaksanakan oleh Jabatan Alam Sekitar Negeri Sarawak melalui 12 stesen pengawasan automatik kualiti udara yang ditempatkan di seluruh Negeri Sarawak. Stesen-stesen pengawasan kualiti udara tersebut ditempatkan di lokasi yang strategik merangkumi kawasan bandar, sub-bandar, perindustrian dan luar bandar yang bertujuan untuk mengesan sebarang perubahan ketara ke atas kualiti udara yang mungkin memberi kesan berbahaya kepada kesihatan dan alam sekitar.

Jadual 4.20: Lokasi stesen pengawasan automatik kualiti udara di Sarawak tahun 2019

Bil Bahagian / Daerah Lokasi Kategori Stesen

Depot Ubat Kementerian Kesihatan 1 Kuching Bandar Malaysia 2 Samarahan Pejabat Daerah Samarahan Luar Bandar

3 Sri Aman Kompleks Sukan Sri Aman Luar Bandar

4 Sarikei Balai Polis Pusat Sarikei Luar Bandar

5 Permyjaya, Miri Institut Latihan Perindustrian Miri Luar Bandar

6 Miri Sek. Men. Dato Permaisuri Sub-Bandar

7 Bintulu Balai Polis Pusat Bintulu Sub-Bandar

8 Samalaju Kawasan Perindustrian Samalaju Perindustrian

9 Mukah Politeknik Mukah Luar Bandar

10 Limbang Dewan Suarah Limbang Luar Bandar

11 Kapit Stadium Tertutup Kapit Luar Bandar

12 Sibu Ibu Pejabat Polis Sibu Sub-Bandar

93 Status kualiti udara dilaporkan dalam bentuk Indeks Pencemar Udara (IPU) dan bacaan IPU sentiasa dipaparkan di laman web APIMS. IPU adalah dikira berdasarkan

kepekatan 6 bahan pencemar utama iaitu ozon di permukaan bumi (O3), karbon

monoksida (CO), nitrogen dioksida (NO2), sulfur dioksida (SO2), habuk halus bersaiz

kurang dari 10 mikron (PM10) dan habuk halus bersaiz kurang dari 2.5 mikron (PM2.5). Bahan pencemar yang mempunyai kepekatan tertinggi (dominan) akan menentukan nilai IPU. IPU dikategorikan sebagai baik, sederhana, tidak sihat, sangat tidak sihat dan berbahaya seperti dalam jadual di bawah. Bermula pada 16 Ogos 2018, pengiraan IPU di Malaysia telah mengambil kira kepekatan habuk halus yang bersaiz diameter 2.5

mikron dan ke bawah (PM2.5).

Jadual 4.21: Kategori status kualiti udara

BACAAN IPU STATUS KUALITI UDARA 0 – 50 Baik 51–100 Sederhana 101 – 200 Tidak Sihat 201 – 300 Sangat Tidak Sihat > 300 Berbahaya

94 Baik (0-50) Status Kualiti Udara Di Sarawak Sederhana (51-100) Bagi Tahun 2019 Tidak Sihat (101-200) 350 Sangat Tidak Sihat (201-300) Berbahaya (>300)

300 291 263 253 259 246 249 250 236 227 215 205 196 195 200

155 150 150 141 140 Bilangan Hari 126 121 100 96 102 100 84 84 65

50 13 22 10 21 7 12 11 10 13 11 9 8 9 9 4 5 3 1 2 0

Nota: Bacaan adalah berdasarkan IPU Maksimum Harian

Rajah 4.16: Status kualiti udara di Sarawak tahun 2019

Kualiti udara di Sarawak secara keseluruhannya adalah pada tahap baik dan sederhana pada kebanyakan masa. Walau bagaimanapun bagi tahun 2019, semua stesen di Sarawak mencatatkan bacaan tidak sihat kecuali di Kapit. ILP Miri mencatatkan bacaan sembilan (9) hari yang berbahaya yang disebabkan oleh kebakaran belukar berdekatan dengan stesen ILP Miri dan empat (4) hari bacaan IPU yang berbahaya di Sri Aman disebabkan oleh berlakunya jerebu merentas sempadan dari negara jiran dan pada masa yang sama berlaku kebakaran di kawasan belukar dan hutan setempat. Tren kualiti udara dari tahun 2010 hingga 2019 ditentukan dengan mengambilkira purata data kualiti udara tahunan daripada stesen-stesen pengawasan

95 dan merujuk kepada Standard Kualiti Udara Ambien Malaysia seperti ditunjukkan dalam jadual di bawah. Standard Kualiti Udara Ambien Malaysia IT-2 telah digunakan bagi tahun 2019.

Jadual 4.22: Standard Kualiti Udara Ambien Malaysia

96 BAB PENDIDIKAN DAN PROMOSI 5 KESEDARAN ALAM SEKITAR PENDIDIKAN DAN PROMOSI KESEDARAN ALAM SEKITAR

Program pendidikan dan promosi kesedaran alam sekitar yang dilaksanakan bertujuan untuk meningkatkan kesedaran orang ramai terhadap kepentingan pemuliharaan alam sekitar. Program-program yang dijalankan meliputi pelbagai aktiviti seperti ceramah, pameran dan kem kesedaran alam sekitar, ianya juga melibatkan penyebaran maklumat alam sekitar melalui media cetak, iaitu risalah-risalah seperti (Era Hijau, Majalah Impak) dan media elektronik. Perkhidmatan pusat sumber juga disediakan sebagai sumber rujukan orang awam, pihak perunding dan pelajar.

Ceramah Alam Sekitar

Aktiviti ceramah alam sekitar yang diberikan kepada para pelajar sekolah dan orang awam/masyarakat bertujuan untuk menanam kesedaran terhadap kepentingan pemuliharaan dan pemeliharaan alam sekitar. Ceramah bersifat promosi alam sekitar turut diguna pakai khususnya kepada komuniti industri bagi meningkatkan tahap pengurusan alam sekitar selaras dengan Dasar Alam Sekitar Negara dan Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974. Sepanjang tahun 2019, sebanyak 60 siri ceramah alam sekitar telah dilaksanakan kepada beberapa kumpulan sasaran di seluruh Negeri Sarawak seperti dalam jadual di bawah.

Jadual 5.1: Ceramah kesedaran alam sekitar tahun 2019

PENDIDIKAN DAN PROMOSI KESEDARAN ALAM SEKITAR Kumpulan Bil. Tempat Tajuk Ceramah / Program Tarikh Sasaran Program pendidikan dan promosi kesedaran alam sekitar yang dilaksanakan bertujuan Pengurusan Alam Sekitar untuk meningkatkan kesedaran orang ramai terhadap kepentingan pemuliharaan alam dan Tanggungjawab serta SK Ensengei, Sebuyau 10/2 Pelajar 1 Peranan kepada Alam sekitar. Program-program yang dijalankan meliputi pelbagai aktiviti seperti ceramah, Sekitar pameran dan kem kesedaran alam sekitar, ianya juga melibatkan penyebaran Dewan Masyarkat Kawalan Alam Sekitar di Pekebun Kecil 19/2 maklumat alam sekitar melalui media cetak, iaitu risalah-risalah seperti (Era Hijau, 2 Serian Ladang Kelapa Sawit Sawit

Majalah Impak) dan media elektronik. Perkhidmatan pusat sumber juga disediakan Taman Negara Gading, Kawalan Alam Sekitar di Pekebun Kecil 3 21/2 sebagai sumber rujukan orang awam, pihak perunding dan pelajar. Lundu Ladang Kelapa Sawit Sawit

Ceramah Alam Sekitar 97

Jadual 5.1: Ceramah kesedaran alam sekitar tahun 2019

Kumpulan Bil. Tempat Tajuk Ceramah / Program Tarikh Sasaran

Pengurusan Alam Sekitar dan Tanggungjawab serta SK Ensengei, Sebuyau 10/2 Pelajar 1 Peranan kepada Alam Sekitar

Dewan Masyarkat Kawalan Alam Sekitar di Pekebun Kecil 19/2 2 Serian Ladang Kelapa Sawit Sawit

Taman Negara Gading, Kawalan Alam Sekitar di Pekebun Kecil 21/2 3 Lundu Ladang Kelapa Sawit Sawit

97 PENDIDIKAN DAN PROMOSI KESEDARAN ALAM SEKITAR

Ceramah Alam Sekitar

Jadual 5.1: Ceramah kesedaran alam sekitar tahun 2019

Kumpulan Bil. Tempat Tajuk Ceramah / Program Tarikh Sasaran

SesiPengurusan Taklimat Alam dan RamahSekitar Pegawai & Shell MDS (M) Sdn Bhd, Mesradan Tanggungjawab Bersama Shell serta MDS Kakitangan SK Ensengei, Sebuyau 10/221/3 Pelajar 14 Bintulu Peranan(M) Sdn kepada Bhd Alam Shell MDS (M) Sekitar Sdn Bhd

Dewan Masyarkat PengurusanKawalan Alam Alam Sekitar Sekitar di PekebunPegawai Kecil & 2 Riverside Majestic Hotel, dan Tanggungjawab serta 19/2 Kakitangan Serian Ladang Kelapa Sawit 25/3 Sawit 5 Kuching Peranan kepada Alam Rakan Taman Negara Gading, KawalanSekitar Alam Sekitar di PekebunStrategik Kecil 21/2 3 Lundu Ladang Kelapa Sawit Sawit Pegawai & Serba Dinamik HSSE Day Kakitangan Serba Dinamik Sdn Bhd 1/4 6 2019 Serba Dinamik Sdn Bhd 97 Kesedaran Alam Sekitar 7 SK Anchi, Miri sempena Seminar Alam 2/4 Pelajar Sekitar Malaysian Palm Oil Seminar MSPO Kepada 3/4 Pekebun Kecil 8 Board (MPOB) Pekebun Kecil Pengurusan Alam Sekitar Sekolah Sains Kuching dan Tanggungjawab serta 4/4 Pelajar 9 Utara, Kuching Peranan kepada Alam Sekitar Minggu Sains Negara 10 Paragon, Bintulu MESTECC 2019 Peringkat 6/4 Pelajar Bahagian Bintulu Pegawai & Cahya Mata Sarawak Environmental Awareness & 8/4 Kakitangan 11 (CMS) Kuching Education CMS Kesedaran Alam Sekitar SMK Saint Columba, sempena Seminar 10/4 Pelajar 12 Miri Pembentukan Sahsiah Diri Pengurusan Alam Sekitar SK Dato Mohd Musa, dan Tanggungjawab serta 16/4 Pelajar 13 Kota Samarahan Peranan kepada Alam Sekitar Pengurusan Alam Sekitar Tabika Kemas Sg. dan Tanggungjawab serta Duuh, Sg. Duuh, 17/4 Pelajar 14 Peranan kepada Alam Siburan Sekitar Pengurusan Alam Sekitar Tabika Kemas Duranda dan Tanggungjawab serta Emas Batu 18, Taman 18/4 Pelajar 15 Peranan kepada Alam Duranda Emas, Siburan Sekitar

98 98 PENDIDIKAN DAN PROMOSI KESEDARAN ALAM SEKITAR

Ceramah Alam Sekitar

Jadual 5.1: Ceramah kesedaran alam sekitar tahun 2019

Kumpulan Bil. Tempat Tajuk Ceramah / Program Tarikh Sasaran

Pengurusan Alam Sekitar Tabika Kemas Rayang, dan Tanggungjawab serta SKKM34, Ensengei, Kampung Sebuyau 10/222/4 Pelajar 161 Peranan kepada Alam Rayang, Serian Sekitar

Dewan Masyarkat Kawalan Alam Sekitar di Pekebun Kecil Pengurusan Alam Sekitar 19/2 2 Serian danLadang Tanggungjawab Kelapa Sawit serta Sawit SK Tabuan,Kuching 23/4 Pelajar 17 Peranan kepada Alam Taman Negara Gading, Kawalan Alam Sekitar di Pekebun Kecil Sekitar 21/2 3 Lundu Ladang Kelapa Sawit Sawit Pengurusan Alam Sekitar dan Tanggungjawab serta SMK Lundu, Lundu 24/4 Pelajar 18 Peranan kepada Alam 97 Sekitar

Pengurusan Alam Sekitar Tabika Kemas Baru dan Tanggungjawab serta Mawang, KM23, Jalan 25/4 Pelajar 19 Peranan kepada Alam Kucing-Serian Sekitar

Pengurusan Alam Sekitar SMK Tun Abdul Razak, dan Tanggungjawab serta 30/4 Pelajar 20 Siburan Peranan kepada Alam Sekitar

Pengurusan Alam Sekitar Tabika Kemas Tarat, dan Tanggungjawab serta KM32, Jalan Kuching - 2/5 Pelajar 21 Peranan kepada Alam Serian Sekitar

Larangan Pembakaran Terbuka sempena Program SMK Pujut, Miri 2/5 Pelajar 22 Kesedaran & Pendidikan Alam Sekitar

Pengurusan Alam Sekitar SMK Tun Abang Haji dan Tanggungjawab serta 3/5 Pelajar 23 Openg, Kuching Peranan kepada Alam Sekitar

Pengurusan Alam Sekitar Tabika Kemas Panchor dan Tanggungjawab serta Dayak, KM29, Jalan 8/5 Pelajar 24 Peranan kepada Alam Kuching - Serian Sekitar

Larangan Pembakaran Terbuka sempena Program SMK Chung Hua, Miri 8/5 Pelajar 25 Kesedaran & Pendidikan Alam Sekitar

99 99 PENDIDIKAN DAN PROMOSI KESEDARAN ALAM SEKITAR

Ceramah Alam Sekitar

Jadual 5.1: Ceramah kesedaran alam sekitar tahun 2019

Kumpulan Bil. Tempat Tajuk Ceramah / Program Tarikh Sasaran

Tabika Kemas Kpg Pengurusan Alam Sekitar Merang Lama Batu 26, dan Tanggungjawab serta SK Ensengei, Sebuyau 10/29/5 Pelajar 261 Kpg Merang Lama, Jln Peranan kepada Alam Kuching - Serian Sekitar Pengurusan Alam Sekitar TabikaDewan Kemas Masyarkat Skim Kawalan Alam Sekitar di Pekebun Kecil 2 dan Tanggungjawab serta 19/2 PembesarabSerian Batu 12, Ladang Kelapa Sawit 10/5 PelajarSawit 27 Peranan kepada Alam Jalan Kuching - Serian Taman Negara Gading, KawalanSekitar Alam Sekitar di Pekebun Kecil 21/2 3 Lundu Ladang Kelapa Sawit Sawit Larangan Pembakaran Terbuka sempena Program SMK Baru, Miri 20/6 Pelajar 28 Kesedaran & Pendidikan Alam Sekitar 97 Larangan Pembakaran Terbuka sempena Program SK Kuala Baram, Miri 21/6 Pelajar 29 Kesedaran & Pendidikan Alam Sekitar Pegawai & Program Kesedaran Kakitangan Press Metal (Bintulu) Sempena Hari Keselamatan, 27/6 Press Metal 30 Sdn Bhd, SIP, Bintulu Kesihatan dan Alam Sekitar (Bintulu) Sdn 2019 Bhd, SIP Segah Sela’an Program Care For Nature 28-29/6 Orang Awam 31 Homestay, Miri Pengurusan Alam Sekitar dan Tanggungjawab serta 32 SMK Kabong, Kabong Peranan kepada Alam 3/7 Pelajar Sekitar

Pengurusan Alam Sekitar SK Abang Abdul dan Tanggungjawab serta 4/7 Pelajar 33 Rahman, Saratok Peranan kepada Alam Sekitar

Dewan Masyarakat Kesedaran Alam Sekitar 6/7 Orang Awam 34 Kampung Beladin, Pusa

Larangan Pembakaran Terbuka sempena Program SK Merbau, Miri 10/7 Pelajar 35 Kesedaran & Pendidikan Alam Sekitar

36 Hotel Meritz, Miri Kempen Bebas Plastik 16/7 Orang Awam

Dewan Masyarakat Kawalan Alam Sekitar di 23/7 Pekebun Kecil 37 Engkelili, Sri Aman Ladang Kelapa Sawit

100 100 PENDIDIKAN DAN PROMOSI KESEDARAN ALAM SEKITAR

Ceramah Alam Sekitar

Jadual 5.1: Ceramah kesedaran alam sekitar tahun 2019

Kumpulan Bil. Tempat Tajuk Ceramah / Program Tarikh Sasaran

PengurusanPematuhan Alam AKAS Sekitar 1974 Dewan Masyarakat untukdan Tanggungjawab Program MSPO sertaSPOC 6/8 Pekebun Kecil 381 SKSepupuk Ensengei, Niah, Sebuyau Miri 10/2 Pelajar PerananQ26 kepada Sibuti 1 Alam Sekitar Pegawai & Dewan Masyarkat Kawalan Alam Sekitar di PekebunKakitangan Kecil 2 TOKO Electronic 19/2 Serian EnvironmentalLadang Kelapa Awareness Sawit & TOKOSawit (Sarawak)Sdn. Bhd, 6/8 39 Education Electronic TamanKuching Negara Gading, Kawalan Alam Sekitar di Pekebun Kecil 3 21/2 (Sarawak) Sdn. Lundu Ladang Kelapa Sawit SawitBhd

Pematuhan Kilang Kelapa 40 Imperial Hotel, Kuching Sawit Terhadap Kualiti Alam 6/8 Orang Awam97 Sekeliling 1974

Pematuhan AKAS 1974 Dewan Masyarakat untuk Program MSPO SPOC 7/8 Pekebun Kecil 41 Bekenu, Miri Q26 Sibuti 2

Pegawai & Awareness Program Kakitangan Lembaga Pelabuhan Transformation of Bintulu 29/8 Lembaga 42 Bintulu Port into Smart Digital Green Pelabuhan Port Bintulu Pegawai & Ceramah Kesedaran di Kakitangan Jabatan Hutan Negeri Kursus Memperkasa Teknik 3-6/9 Jabatan Hutan 43 Sarawak, Bintulu Verifikasi Tenaga Kerja Negeri Terlatih Sarawak

Pengurusan Alam Sekitar Sumiran Eco-Camp, dan Tanggungjawab serta 4/9 Pelajar 44 Kuching Peranan kepada Alam Sekitar

Larangan Pembakaran SJKC Chung Hua, Miri 17/9 Pelajar 45 Terbuka & Jerebu

Pegawai & Sime Darby Oils Sdn Ceramah Kesedaran Alam Kakitangan 18/9 46 Bhd, Bintulu Sekitar sempena HSE Week Sime Darby Oils Sdn. Bhd

Ceramah Kesedaran Alam Pegawai & Hotel Promenade, Sekitar sempena Kursus 24/9 Kakitangan 47 Bintulu Kemahiran MPOB MPOB

SK Pendidikan Khas, Larangan Pembakaran 24/9 Pelajar 48 Miri Terbuka & Jerebu

101 101 PENDIDIKAN DAN PROMOSI KESEDARAN ALAM SEKITAR

Ceramah Alam Sekitar

Jadual 5.1: Ceramah kesedaran alam sekitar tahun 2019

Kumpulan Bil. Tempat Tajuk Ceramah / Program Tarikh Sasaran

Pengurusan Alam Sekitar SMK Sri Sadong, dan Tanggungjawab serta SK Ensengei, Sebuyau 25/910/2 Pelajar 491 Simunjan Peranan kepada Alam Sekitar

Dewan Masyarkat ProgramKawalan ESTECC Alam Sekitar Education di Pekebun Kecil 19/2 502 SMKSerian Baru Bintulu inLadang Schools Kelapa di SMK Sawit Baru 26/9 PelajarSawit Bintulu Taman Negara Gading, Kawalan Alam Sekitar di Pekebun Kecil Pengurusan Alam Sekitar 21/2 3 Lundu Ladang Kelapa Sawit Sawit Samalaju Resort Hotel, dan Tanggungjawab serta 27-29/9 Pelajar 51 Bintulu Peranan kepada Alam Sekitar 97 Pegawai & Menara Sarawak Energy Environmental Awareness & Kakitangan 29/9 52 Berhad, Kuching Education Sarawak Energy Berhad Pegawai & Sarawak Energy Berhad Safety, Health and Kakitangan 9/10 53 (Bintulu Region) Environment Week 2019 Sarawak Energy Berhad Pengurusan Alam Sekitar dan Tanggungjawab serta SK Sageng, Simunjan 3/10 Pelajar 54 Peranan kepada Alam Sekitar Pengurusan Alam Sekitar dan Tanggungjawab serta Pelajar SMK Melugu, Sri Aman 9/10 55 Peranan kepada Alam Sekitar Pengurusan Alam Sekitar SJK Chung Hua, Sri dan Tanggungjawab serta 9/10 Pelajar 56 Aman Peranan kepada Alam Sekitar Larangan Pembakaran SMK Lopeng, Miri 14/10 Pelajar 57 Terbuka & Jerebu Pegawai & Latihan Tindakbalas Jospun Jaya Sdn Bhd, Kakitangan Kecemasan “Chemical 31/10 58 Bintulu Jospun Jaya Spillage” Sdn. Bhd Program ESTECC Education SK Tanjung Batu 18/11 Pelajar 59 in School Pegawai & Bintulu Integrated BIF e-waste Awareness and 19/12 Kakitangan BIF 60 Facility (BIF) Bintulu Collection Programme Bintulu

102 102 Foto 5.1: Gambar aktiviti ceramah alam sekitar yang dilaksanakan pada tahun 2019

Pameran Alam Sekitar

Sebanyak 19 pameran alam sekitar telah diadakan sempena pelbagai sambutan dan acara perasmian yang diadakan oleh pelbagai agensi kerajaan, pihak sekolah, institusi pengajian tinggi awam dan swasta di sekitar dan juga di luar bandaraya Kuching. Pelaksanaan pameran tersebut adalah seperti dalam jadual di bawah.

Jadual 5.2: Pameran alam sekitar tahun 2019

Kumpulan Bil. Lokasi Pameran Tajuk Pameran Tarikh Sasaran Program Pendidikan 1 SK Ensengei, Sebuyau Keselamatan dan Kebersihan 10/2 Pelajar Sungai

103

103 Foto 5.1: Gambar aktiviti ceramah alam sekitar yang dilaksanakan pada tahun 2019

Pameran Alam Sekitar

Jadual 5.2: Pameran alam sekitar tahun 2019

Kumpulan Bil. Lokasi Pameran Tajuk Pameran Tarikh Sasaran Program Pendidikan Program Gotong Royong Mega 21 KampungSK Enseng Baru,ei, Seb Bintuluuyau Keselamatan dan Kebersihan 10/9/32 OrangPela Awamjar Bersepadu Perangi Aedes Siri 1 Sungai Peringkat Bahagian Bintulu

Sekolah Sains Kuching 3 Program Minggu Sains Negara 3 & 4/4 Pelajar Utara 103

SK Dato Mohd Musa, Kota 4 Education In School 16/4 Pelajar Samarahan

5 SK Tabuan, Kuching Education In School 23/4 Pelajar

6 SMK Lundu, Lundu Education In School 24/4 Pelajar

SMK Tun Abdul Razak, 7 Education In School 30/4 Pelajar Siburan

SMK Tun Abang Haji 8 Education In School 3/5 Pelajar Openg, Kuching

Pegawai & Launching of Nationwide B7 and Kakitangan Lembaga Pelabuhan 9 Seminar on Biodiesel 29/9 Lembaga Bintulu Implementation (B7) in Industrial Pelabuhan Sector Bintulu

10 SMK Kabong Education In School 3/7 Pelajar

SMK Abdul Rahman, 11 Education In School 4/7 Pelajar Saratok

Sambutan Hari Keluarga Dewan Masyarakat Antarabangsa (HKA) di Komuniti 12 6/7 Orang Awam Beladin Program Pemerkasaan Keluarga dan Komuniti (FACE)

13 SMK Sungai Maong Program Alam Sekitar 1/8 Pelajar

104 104 Foto 5.1: Gambar aktiviti ceramah alam sekitar yang dilaksanakan pada tahun 2019

Pameran Alam Sekitar

Jadual 5.2: Pameran alam sekitar tahun 2019

Kumpulan Bil. Lokasi Pameran Tajuk Pameran Tarikh Sasaran Program Pendidikan Pegawai & 1 SK Ensengei, Sebuyau Keselamatan dan Kebersihan 10/2 KakitanganPelajar TOKO Electronic Sungai TOKO 14 Program OSH Day 6/8 (Sarawak) Sdn. Bhd Electronic (Sarawak) Sdn. Bhd103

Pegawai & Menara Sarawak Energy Program HSE Exhibition Week Kakitangan 15 29/9 Berhad Campaign 2019 Sarawak Energy Berhad

Program Pendidikan 16 SK Sageng, Simunjan Keselamatan dan Kebersihan 3/10 Pelajar Sungai

Pegawai & Kakitangan Pameran Kesedaran Alam 17 Hotel Everly, Bintulu 24/10 Petronas Sekitar sempena Program Peraturan CIMAH 1996 Carigali Sdn. Bhd

BEACON Project on Kakitangan & Taman Negara Similajau, 18 Environmental Awareness 7/11 Pegawai Bintulu Program Malaysian LNG Sdn Bhd

Kakitangan & Pegawai Bintulu Integrated Facility BIF e-waste Awareness and 19 19/12 Bintulu (BIF) Bintulu Collection Programme Integrated Facility (BIF) Bintulu

105 105 Foto 5.2: Gambar aktiviti pameran alam sekitar yang dilaksanakan pada tahun 2019

Penyebaran Maklumat Alam Sekitar

Sepanjang tahun 2019, risalah-risalah termasuk poster, flyers dan pamphlet Jabatan mengenai pencemaran sungai, pencemaran udara, buangan terjadual, teknologi bersih (Cleaner Production) dan pemeriksaan asap hitam kenderaan (enjin diesel dan petrol) telah diedarkan kepada pihak industri, orang awam dan pelajar sekolah, manakala pengumpulan maklumat mengenai alam sekitar melalui keratan akhbar tempatan dijadikan rujukan sebagai mendapatkan input awam.

106 106 Foto 5.3: Bahan risalah maklumat alam sekitar

Program Pengumpulan Sisa Elektrik dan Elekronik Isi Rumah

Program Pengumpulan Sisa Elektrik dan Elektronik Isi rumah (Household E-Waste Take Back Program) telah dilaksanakan pada 3 dan4April 2019 bersempena Program Minggu Sains Negara bertempat di Sekolah Menengah Sains Kuching Utara dan 26 Oktober 2019 bersempena Hari Alam Sekitar Negara bertempat di The Summer Shopping Mall, Kota Samarahan. Antara aktiviti yang dijalankan ialah seperti dalam jadual di bawah.

107

107 Jadual 5.3: Pelaksanaan aktiviti-aktiviti program pengumpulan sisa elektrik dan elektronik isi rumah tahun 2019

Bil Aktiviti Peserta Bilangan Peserta

Pengumpulan Sisa Elektrik dan Elekronik Isi 1 Rumah (sempena Minggu Sains Negara) Orang Awam & 300 orang Pelajar 2 Pameran

Pengumpulan Sisa Elektrik dan Elekronik Isi 3 Rumah (sempena HASN) Orang Awam 500 orang 4 Pameran

Foto 5.4: Program pengumpulan sisa elektrik dan elektronik isi rumah tahun 2019

108

108 Modul Kesedaran Alam Sekitar (KAS) Bagi Murid-Murid Tabika Dan Taska

Modul ini diwujudkan untuk menyemai dan memupuk sikap prihatin dan mencintai alam sekitar di peringkat awal usia. Terdapat 5 buah Modul Kesedaran Alam Sekitar yang diperkenalkan kepada para murid Tabika dan murid Taska. Antara Modul tersebut ialah Modul Kitar Semula, Modul Air, Modul Tumbuhan, Modul Udara dan Modul Haiwan. Pelaksanaan tabika yang terlibat ialah seperti dalam jadual di bawah.

Jadual 5.4: Pelaksanaan tabika kemas yang dipilih di dalam modul kesedaran alam sekitar tahun 2019

Bil. Tarikh Tabika

1 17/4 Tabika Kemas Sg. Duuh, Sg. Duuh, Siburan

Tabika Kemas Duranda Emas Batu 18, Taman Duranda Emas, 2 18/4 Siburan

3 22/4 Tabika Kemas Rayang, KM34, Kampung Rayang, Serian

4 25/4 Tabika Kemas Baru Mawang, KM23, Jalan Kucing-Serian

5 2/5 Tabika Kemas Tarat, KM32, Jalan Kuching - Serian

6 8/5 Tabika Kemas Panchor Dayak, KM29, Jalan Kuching - Serian

Tabika Kemas Kpg Merang Lama Batu 26, Kpg Merang Lama, Jln 7 9/5 Kuching - Serian

8 10/5 Tabika Kemas Skim Pembesaran Batu 12, Jalan Kuching - Serian

109

109 Foto 5.5: Program kesedaran alam sekitar bagi murid-murid Tabika Kemas tahun 2019

110

110 Sambutan Hari Alam Sekitar Sedunia

Hari Alam Sekitar Sedunia telah diadakan pada 28 Mei 2019, bertempat di Borneo Convention Centre Kuching (BCCK), Kuching. Ia bertujuan untuk menyuntik semangat kesedaran di kalangan masyarakat dunia agar mendekatkan diri dengan alam persekitaran. Aktiviti yang dijalankan ialah seperti dalam jadual di bawah.

Jadual 5.5: Pelaksanaan aktiviti sempena Hari Alam Sekitar Sedunia tahun 2019

Bil Aktiviti Tarikh Peserta

Pertandingan Melukis & Mewarna Lembaga Kebajikan Sempena Sambutan Hari Alam Sekitar 1 28 Mei Anak-Anak Yatim Sedunia Peringkat Negeri Sarawak Sarawak (PERYATIM) Tahun 2019

Foto 5.6: Gambar sambutan hari alam sekitar sedunia di BCCK, Kuching pada tahun 2019

111

111 Kem Kesedaran Perlindungan Lapisan Ozon

Kem Kesedaran Perlindungan Lapisan Ozon sempena Hari Ozon Antarabangsa dilaksanakan bertujuan untuk memberi kesedaran tentang melindungi lapisan ozon daripada ancaman Bahan Pemusnah Ozon (BPO) seperti Klorofluorokarbon (CFC).

Jadual 5.6: Pelaksanaan kem kesedaran perlindungan lapisan ozon tahun 2019

Bil. Nama Sekolah Tarikh Jumlah Hari Peserta Lokasi

40 orang pelajar SMK Melugu, Sri 9-10 Oktober 2 harI 1 SMK Melugu, 1 & 5 orang guru Aman 2019 malam Sri Aman pengiring

Foto 5.7: Program kem kesedaran perlindungan lapisan ozon di SMK Melugu, Sri Aman pada tahun 2019

112

112 Sambutan Hari Alam Sekitar Negara (HASN) Peringkat Negeri Sarawak Tahun 2019

Majlis Sambutan Hari Alam Sekitar Negara (HASN) Peringkat Negeri Sarawak Tahun 2019 telah diadakan pada 11 November 2019 (Isnin) di Dewan Undangan Negeri Sarawak yang disempurnakan oleh Yang Amat Berhormat Datuk Patinggi (Dr) Abang Haji Abdul Rahman Zohari bin Tun Datuk Abang Haji Openg, Ketua Menteri Sarawak. Sambutan HASN merupakan acara tahunan dan dilancarkan serentak di seluruh negara. Penganjuran program ini juga adalah selari dengan matlamat kerajaan untuk menjadikan Malaysia sebagai sebuah ’Negara Lestari’ (Sustainable Nation). Tema HASN pada tahun 2019 adalah ”Alam Sekitar Tanggungjawab Bersama”. Dianggarkan seramai 300 orang telah menghadiri Majlis Sambutan Hari Alam Sekitar Negara (HASN) Peringkat Negeri Sarawak 2019. Selain itu, beberapa program sampingan turut diadakan sempena sambutan HASN peringkat Negeri Sarawak tahun 2019. Program- program tersebut adalah seperti dalam jadual di bawah.

Jadual 5.7: Pelaksanaan aktiviti-aktiviti sempena sambutan HASN Peringkat Negeri Sarawak tahun 2019

Bilangan Bil Tarikh Aktiviti Peserta Peserta 4-5Okt 1 Program Rakan Saintis Sungai Pelajar 50 orang 2019 Pengumpulan Sisa Elektrik dan 2 Orang Awam 500 orang Elekronik Isi Rumah

3 Plogging Pelajar 50 orang 26 Okt 2019 4 Aerobathon Orang Awam 250 orang

Battle Of The Eco Green Music 5 Orang Awam 120 orang Vibes

113

113 Foto 5.8: Program Rakan Saintis Sungai CCM bertempat di Sumiran Eco Camp dan Loji Rawatan Air Batu Kitang sempena Sambutan HASN tahun 2019

114

114 Foto 5.9: Program Battle Of The Eco Green Music Vibes & Aerobathon dan aktiviti plogging sempena HASN tahun 2019

115

115 Foto 5.10: Simbolik perasmian Hari Alam Sekitar Negara (HASN) Peringkat Negeri Sarawak Tahun 2019

Foto 5.11: Majlis perasmian Hari Alam Sekitar Negara (HASN) Peringkat Negeri Sarawak Tahun 2019

116