Sport. 1969: de doorbraak van de Kannibaal

zeno. 32 Het jaar waarin een ander mens werd

Als eerbetoon aan Eddy Merckx trappen de renners de Ronde van Frankrijk volgende week in Brussel af. Precies 50 jaar geleden knalde de Kannibaal voor het eerst iedereen uit het wiel in de Tour. Uit wraakzucht.

HANS VANDEWEGHE

nno 2019 zou aan het jaar van de Tot hij tegen de dopinglamp loopt. De grote Bel- detail: pemoline was het onderwerp van het eind- Kannibaal een abrupt einde zijn ge- gische wielerhoop wordt op 2 juni 1969 als een werk van de broer van Eddy Merckx toen die af- komen na de lente waarin hij in drie dief uit kamer 11 van hotel Excelsior en de Giro studeerde als apotheker. Avan de vier grote monumenten iedereen op een verjaagd. Zijn ploeg Faema wil hem ontslaan. Met wat tegenwoordig bekend is over het doping- hoop reed. Milaan-San Remo, Ronde van Vlaan- Merckx huilt. De Belgische pers huilt mee en gebruik in dat tijdperk – er werd toen volop geëx- deren, Luik-Bastenaken-Luik, hij won ze allemaal. spreekt van een complot. Minister Frans Van Me- perimenteerd met amfetamines, cortisones en In Parijs-Roubaix won hij ook, maar helaas, het chelen van Nederlandse Cultuur heeft het over anabole steroïden – slaat de verdediging van was de sprint van het peloton dat twee minuten een Siciliaanse maffia en onder druk van het par- Merckx bleekjes uit. achter ene Walter Godefroot was aangekomen. lement interpelleert Buitenlandse Zaken de Itali- Voor zijn hagiografen blijft het argument ‘doping 24 zou Eddy Merckx worden op 17 juni 1969 en anen. De moeder van Merckx is er niet goed van bij een rit van niemendal, dat klopt niet’ de ul- hij zou zich, na een maandenlang durend voor- en begint op slag te roken. tieme vrijgeleide. Jan Wauters van de BRT-radio jaar, volgend op een winter op de piste, wagen Het is het begin van een memorabele zomer van was een van de journalisten die hem na dat voor- aan een schier onmogelijke missie: na de Giro een memorabel jaar, dat van de Kannibaal. val op de ochtend van 2 juni kon spreken. Tegen ook de Tour rijden, toen met amper drie weken hem zei hij iets meer: “Allee, doping, toch niet rust tussen de twee. MERCK, ZONDER X voor zo’n etappe? Was het nu nog na een tijdrit 1 juni 1969. De Giro d’Italia arriveert in de kust- Het mysterie van Savona… Merckx houdt vol dat geweest.” plaats Savona na een overgangsetappe. Na winst iemand hem heeft geflikt en Reactivan (een am- Interessant. Eddy Merckx is bij een controle op 1 in twee tijdritten, een heuvelrit in Toscane en nog fetamine of stimulant) in zijn drinkbus heeft ge- juni betrapt, op 31 mei was het rustdag, maar op een lange rit was deel één van de missie binnen. kieperd. Detail, maar wel leuk: Reactivan wordt 30 mei stond een tijdrit van 50 kilometer op het Nog geen Dolomietencol in zicht en toch had de geproduceerd door het bedrijf Merck, zonder x. programma, door Merckx met overmacht gewon- rittenkoers na twee weken alle spankracht al ver- Later zou Merckx ook nog eens worden betrapt nen. Amfetamines zijn vandaag vier dagen op- loren, zo stevig stak Eddy Merckx in het roze. op pemoline, ook een amfetamine. Nog een leuk spoorbaar, een beetje verstoorde waterhuis- Merckx in de Tour van 1969: ‘Mensen moeten mij niet adoreren. Hou dat voor de doktoors die mensen redden.’ © RV zeno. 34 houding of een lage zuurtegraad van de urine alleen de voornaam Giorgio ken, gedrogeerd voor jaar), niks dus, maar toch lang genoeg om de had in 1969 ook volstaan om twee dagen na de de start in Parma… en ik herhaal: Eddy Merckx is Tourstart op 28 juni niet te halen. tijdrit positief te plassen. onschuldig. Marco B.’ Hoewel een Belgisch compromis in de maak leek Voor de meegereisde wielervolgers was doping, Voorts legde hij uit dat hij dit had gedaan voor – Merckx zou geschorst worden voor een maand, en nog meer de dopingcontrole, een vervelende geld en dat die Giorgio hem een aardig bedrag maar de straf zou niet worden uitgebreid tot an- bijkomstigheid, soms zelfs pretbederver. Ach, er had geboden. Uit angst durfde hij zijn naam niet dere landen – wilde de kampioen volledig eer- was geen discussie mogelijk: het moest een com- bekend te maken en dus ook niet naar justitie te herstel of hij zou nooit meer fietsen. Dat gebeurde plot zijn. En als het geen complot was, dan trok gaan. De verklaring van Marco B. werd niet seri- niet, maar op 14 juni 1969 kreeg hij van de FICP die gaschromatografie op niks, of was dat rijdend eus genomen. Iedereen kon zo’n briefje sturen (de profsectie van de wielerbond) door zijn labo maar niks en de procedurefouten waren ook en Merckx had als kopman van een Italiaans team blanco dopingregister opschorting van straf. al niet te tellen. vele tifosi achter hem staan, al vonden de meeste Merckx kon naar de Tour. De revanchard in hem Journalisten werden controleurs bij een inder- Italianen het nog meer oké dat na zijn uitsluiting was definitief ontwaakt, hij zou tonen wie de haast opgezet experiment. In aanwezigheid van de Giro zou winnen. sterkste was. drie van hen plasten Merckx en de hele ploeg (22 Merckx overwoog klacht bij de Italiaanse justitie Niet dat hij in eendagskoersen niet uit de verf man) zestien uur na de eerste fout gelopen con- neer te leggen. Hij werd daarbij geadviseerd door kwam, maar rittenkoersen – die opeenvolging van trole opnieuw. Die urine bleek zuiver. Waarna de toenmalig Tourbaas Félix Lévitan, die bang was verschillende disciplines, dag in dag uit, en de journalisten concludeerden dat Merckx 100 pro- dat Merckx in zijn Tour de France niet zou mogen recuperatie die daarvoor nodig was – waren nog cent zeker was geflikt. De krant Vooruit, voorou- starten. Het tarief voor een eerste keer amfeta- iets meer zijn ding. Dat had hij al bewezen in 1968 der van De Morgen, had in die tijd een gezagheb- mines was in die tijd één maand (vandaag: vier toen hij de Giro won na onder meer een vreselijke bend en gevreesde wielerjournalist in de persoon van Roger Cneut. Vooruit was ook op de hand van Merckx, net als alle kranten, en kopte: ‘Eddy Merckx slachtoffer OP 2 JUNI 1969 WORDT MERCKX van machinatie?’ En daaronder: ‘Uitgesloten we- gens doping tijdens onbelangrijke rit.’ UIT DE GIRO VERJAAGD. HET MYSTERIEUZE BRIEFJE ZIJN PLOEG FAEMA WIL HEM Toen Merckx en alle journalisten allang weer in het land waren, kreeg de zaak in Italië een bizarre dimensie nadat een handgeschreven briefje van ONTSLAAN. MERCKX HUILT. een zekere Marco B. bij Il Corriere della Sera in de bus viel. Hij schreef: ‘Eddy Merckx is onschuldig! DE BELGISCHE PERS HUILT MEE Ik heb hem, geholpen door een man van wie ik © TONY STROUKEN Merckx liep in de Giro van 1969 tegen de dopinglamp. Hij houdt vol dat iemand hem heeft geflikt. 35 zaterdag 29/06/2019 raid in de sneeuw op de steile Tre Cime di Lava- redo. Dat deed hij over in Parijs-Nice, bij het begin van 1969. Hij gaf zijn visitekaartje voor de Tour aan zijn tegenstanders door in de afsluitende tijd- rit op de Col de la Turbie de Franse monumenten Poulidor en Anquetil naar huis te rijden. Die laat- ste, de sterkste rouleur aller tijden, werd inge- haald en kreeg meer dan twee minuten aan zijn broek. Cneut in Vooruit: ‘…De ultieme krachtme- ting heeft slechts kunnen bevestigen wat iedereen wist: Eddy Merckx is de nieuwe superman…’ Drie dagen later won hij Milaan-San Remo door op de Poggio iedereen uit het wiel te rijden en dan (aldus Cneut) ‘als een TEE (de TGV van toen, HV) op topsnelheid naar de Via Roma te snellen’. De tweede op twaalf seconden was een bekende: Roger De . Nog iets later: de Ronde van Vlaeminck Vlaanderen. Geen spek voor zijn bek, werd ge- en Merckx zegd. De ene vond die koers te lastig, de andere fietsen een de aankomst in Gentbrugge niet selectief genoeg. robbertje Merckx vertrok op zeventig kilometer van de uit in de meet met een handvol Italianen. Zijn sportdirec- Tour van teur Lomme Driessens kwam in Vollezele aan ki- 1969. lometer 189 naast hem rijden, draaide zijn rampje open en vroeg hem in Vilvoords-Brabants: ‘Wa- zeide gij ont duun? Dat es te vruug.’ Waarop Eddy Merckx, ook in het Brabants, de inmiddels me- morabele woorden sprak: ‘Kust gij ne keer mijn kloten’, en gewoon doorreed om met meer dan vijf minuten boni op Gimondi te arriveren. De voorspelling van een ploegmaat dat hij in Luik- Bastenaken-Luik tien minuten voorsprong zou hebben, kwam niet uit. Het waren maar acht mi- nuten, omdat hij de hele weg uit dankbaarheid zijn ploegmaat Vic Van Schil op sleeptouw had genomen. Paul Van den Boeynants was toen eerste minister en stuurde een telegram naar huize Merckx: ‘Uw overwinning in LBL verheugt mij ten zeerste. Ik feliciteer u hartelijk. Ik zal in Parijs zijn.’ VDB liep daarmee vooruit op de feiten, maar het illustreert hoe de wielernatie België, aan beide kanten van © BELGA de taalgrens en in Brussel hunkerde naar een Tourzege, dertig jaar na Sylvère Maes. zijn zinloos. Dan klapt hij toe en wordt kwaad. schien in balans leggen met Justine Henin. Dat Sowieso is Merckx geen groot redenaar en zijn fi- mag van Eddy Merckx. Al die drukte hoeft niet, ZORGEN VOOR DE PATRON losofische gedachten aan hem niet besteed. Vra- al zegt hij na lang aandringen: “Dat jaar 1969, dat Merckx was in de lente van 1965 prof geworden. gen over zijn status als superkampioen doen hem was een grand cru. Classé? Misschien. Premier In 1966 won hij zijn eerste grote klassieker, Mi- dan weer blozen. “Ik won graag en veel, ik was grand cru classé? (bloost) Niet overdrijven.” laan-San Remo. Exact tien jaar later won hij zijn een goede coureur, maar mensen moeten mij De zomer van de Kannibaal begon met een ramp laatste grote klassieker, ook Milaan-San Remo. daarom niet adoreren. Hou dat voor de doktoors die werd afgewend en zou desastreus eindigen, Tussenin ligt een onwaarschijnlijk palmares. In die mensen redden.” zeker voor Merckx, maar daarover verder meer. de onvolprezen biografie Eddy Merckx, de mens Iedereen die ooit met hem in contact kwam, weet: 1969 was in alle opzichten een jaar van mijlpalen. achter de kannibaal zet Rik Vanwalleghem de car- zo groot de kampioen, zo genereus de mens. Té In ons land werd de postcode ingevoerd, de btw rière van Merckx uit als een soort kosten-baten- genereus. “Mijn grootste défaut is dat ik geen neen gestemd en opende koning Boudewijn de Kenne- analyse. Tussen 1968 en 1976 won hij een op de kan zeggen.” De meest beschermende biotoop dytunnel. We zouden behalve in de koers ook in drie wedstrijden waarin hij startte, met 1971 als zijn nog steeds de ploegmaats met wie hij geregeld de muziek een beetje top of the world zijn dat jaar recordjaar toen hij 45 procent van de wedstrijden gaat fietsen en die soms beter in vorm zijn dan met de hit ‘Daydream’ van Wallace Collection die won. Van 1961 tot 1978, van junior tot de laatste hij. Eddy is niet meer de kannibaal van weleer, in twintig landen op nummer één stond. dag als prof, won hij 525 keer. maar wat maakt het uit: Eddy uit de wind, des- Wereldwijd ging het niet te best. In Vietnam werd Vergeleken met vandaag een korte, maar zeer noods even aan de broek, een duwtje hier en het steeds duidelijker dat de Amerikanen zich in vruchtbare en intense carrière, met weinig rust, daar, samen uit, samen thuis. Zij dragen nog even- een uitzichtloze oorlog hadden gewerkt en dichter voortdurende belasting en veel vitamientjes of veel zorg voor ‘de patron’ als toen die tijd dat hij bij ons – op 16 januari – stak de student Jan Palach wat daarvoor moest doorgaan. Je zal er hem alvast in zijn eentje de hele wereld klopte en hun jaar- zichzelf in brand op het Wenceslausplein in Praag nooit over aan de praat krijgen, maar de gebrui- salaris verdubbelde. uit protest tegen de teruggedraaide hervormingen ken uit die tijd met afwisselend corticoïden en Al maanden wordt hij herinnerd aan de Tourstart van de Praagse Lente. ‘Give peace a chance’ zon- steroïden (die pas in 1976 op de toen rechtsgeldige in Brussel volgende week, een hommage te zijner gen John Lennon en Yoko Ono in het Amsterdam dopinglijst van het Internationaal Olympisch Co- eer. Merckx was in zijn sport tien jaar lang de Hilton Hotel. Het internationale hoogtepunt van mité verschenen) zijn afdoende gedocumenteerd. maat der dingen en Belgiës grootste kampioen 1969 viel op 21 juli, toen Neil Armstrong als eerste Merckx was een kind van zijn tijd. Vragen hierover aller tijden, al zal de jongere generatie hem mis- mens voet op de maan zette. zeno. 36

Een dag eerder, de dag van de maanlanding, won Twee dagen later won Merckx een korte tijdrit in 11 met Armstrong, Aldrin en Collins aan boord Eddy Merckx de Ronde van Frankrijk die was be- Divonne-les-Bains. Daarna trok de karavaan de op weg naar de maan. In de rit naar Mourenx- gonnen op 28 juni in Roubaix. Een start in mineur, Alpen in en werd hij telkens tweede in Chamonix Ville Nouvelle reed Merckx zijn tegenstanders op want klopte hem in de proloog. Dat en Briançon. Er waren twee nieuwe uitdagers op- acht minuten. Weer lag revanche aan de basis, was olie op het vuur van de revanche, want Altig gestaan: de Franse chouchou Roger Pingeon en deze keer op een eigen ploegmaat. Martin Van was renner bij , de Italiaanse ploeg die – Felice Gimondi, de onvermijdelijke, al zal hij dat Den Bossche had net toegegeven dat hij volgend aldus Merckx – tijdens de Giro was komen infor- zelf wel andersom hebben beleefd. De Italiaan seizoen voor Molteni zou rijden, een andere Ita- meren of ze de overwinning niet konden kopen. kraakte na een aanval van Merckx en Pingeon, liaanse ploeg. Merckx vond dat verraad en toen Wat hij had afgewezen en waarna hij positief en die zag dan weer alle sterren van de hemel in Van Den Bossche als eerste de Tourmalet wilde plaste en Gimondi, ook van Salvarani, won. een helse rit over de Col d’Allos toen Gimondi en ronden, sprintte Merckx iedereen uit het wiel om Die Tour van 1969 was op maat van Merckx: af Merckx samen voorop gingen rijden. Pingeon zelf eerst boven te komen. Zo begon een memo- en toe een tijdrit en veel zwaar bergwerk. In Sint- kreeg acht minuten aan de broek. De Tour was rabele expeditie die tot in de eeuwigheid deel zal Pieters-Woluwe werd op dag twee een ploegen- gereden maar het grootste nummer moest nog uitmaken van de Canon der Grote Belgische tijdrit gereden: Merckx kwam nauwelijks van kop komen. Sportmomenten. af en de Faema’s pakten iedereen in. De Duitser Op 15 juli stond de zware Pyreneeënrit over de Al snel had Merckx een comfortabele voorsprong, Altig bleef de dwarsligger in die eerste Tourweek. Peyresourde, Aspin en Tourmalet op het menu. maar met nog 140 kilometer voor de boeg stond Vijf dagen duurde het voor ze in de Vogezen wa- Die nacht vertrok vanop Cape Canavaral Apollo hij er wel alleen voor en het was bloed- en bloed- ren en daar lag de Ballon d’Alsace te wachten: een loper, een powerklim, goed voor een merckxi- aans exploot. Cneut in Vooruit: “Wat een heerlijk en groot mo- TUSSEN 1968 EN 1976 WON ment hebben we hier net beleefd op de hoog- vlakte van de Ballon d’Alsace toen we Eddy HIJ ÉÉN OP DE DRIE WEDSTRIJDEN Merckx als een grote rasatleet met zijn doorzweet klam geworden zwarte haren door de finish zagen WAARIN HIJ STARTTE. IN schuiven…” Er volgde een godslastering: “Merckx is de nieuwe Coppi.” Merckx had zozeer huisge- 1971 WON HIJ ZELFS 45 PROCENT houden dat een deel van het peloton, onder wie de 35-jarige , ritwinnaar enkele da- VAN DE WEDSTRIJDEN gen eerder, buiten de tijd arriveerde en niet meer van start mocht.

Merckx na zijn vijfde en laatste Tourover- winning in 1974. Hij won in zijn carrière 525 wed- strijden. © AFP Hilde Van Mieghem.

37 zaterdag 29/06/2019 COLUMN

Hilde Van Mieghem heeft het druk, heet. Even dreigde er nog een suikerdip, maar maar neemt de tijd voor een gloedvolle blik op 45 kilometer van de eindmeet schoot Lomme achter de schermen van haar leven. Driessens hem te hulp met een drinkbus cham- pagne. Bubbels met alcohol en suiker, de be- proefde methode om iemand weer bij de les te krijgen en het suikergelletje van de jaren zestig. De piano In Mourenx was de schade niet te overzien: Gi- mondi nog eens op acht minuten en alle andere concurrenten op een kwartier. Een dag later kopte Vooruit: “Merckx is de ongenaakbare Tour- koning. Hij is Coppi en Anquetil samen.” “Wil je een vleugelpiano?” vroeg de hier in huis zou al zijn werk voor niets De rest van de Tour hield Merckx zich gedeisd en andere oma van mijn kleindochter geweest zijn. zorgde er vooral voor gezond te blijven. De laatste Gloria. “Hij is wel oud, gammel, er Maar nu staat hij hier eindelijk. Het rit was een tijdrit met aankomst op de wielerbaan ontbreken een paar ivoren toetsen en huis moet nog wennen aan zijn van Vincennes. Het werd een triomftocht met een hij is zo ontstemd dat het gewoon pijn nieuwe bewoner, merk ik. Twee volle Belgisch volksfeest als afsluiter. Op de tribune in doet aan je oren. Maar ik wil ervan af.” boekenplanken moesten plaats rui- Vincennes zaten duizenden Belgen die door een Die oma ziet er lang niet als een oma men, de bench van Mr. Wilson moest kort op de bal spelende NMBS naar Parijs waren uit. Ze is slank, mooi, vinnig, zes jaar naar een andere plek verhuizen en de verscheept. jonger dan ik, temperamentvol en nu zetels in de voorkamer verzet. Het eindverdict: Merckx eerste met 17’54 voor- al gezegend met vier kleinkinderen. Meteen kroop Glorissima het piano- sprong op Pingeon, 22’13 op Poulidor en meer “Ik wil een speelhoek maken”, gaat ze stoeltje op en duwde met haar kleine dan een half uur op Gimondi, die tot grote verder, “en met al die kleintjes in huis vingertjes voorzichtig toets na toets vreugde van Merckx en alle Belgen naast het po- staat dat ding vreselijk in de weg. naar beneden. Verrukt keek ze me dium was gevallen. Bovendien speelt er niemand op. aan. “Muziek!”, riep ze uit, en ramde Het jaar van de Kannibaal zou vroeg eindigen. Na Terwijl jij, hoorde ik van je dochter, er toen met haar twee handjes op. de Tour reed Merckx zowat alle criteriums die de jarenlang piano gespeeld hebt, “Moemie, kom, ook op het stoeltje zit- prijs betaalden die zijn manager Jean Van Bug- toch?” ten, bij Gloria!” gebood ze. genhout voor ogen had. Vaak moest hij twee keer “Dat klopt,” antwoord ik, “maar dat is Ik speelde, voor het eerst in dertig per dag vol aan de bak, want iedereen verwachtte meer dan dertig jaar geleden. En het jaar. Tot mijn verbazing wisten mijn natuurlijk dat het godenkind op twee wielen voor is niet zoals fietsen, zwemmen of vingers nog hoe het moest. Gloria hun ogen zou schitteren. vrijen”, voeg ik eraan toe. “Piano - keek me vol bewondering aan en scha- Zo ook op 9 september in Blois, op de wielerbaan spelen verleer je.” Ze moet ermee terlachte van plezier. Luidkeels begon achter derny’s. Meestal is dat een wedstrijd met lachen. “Wat voor merk is het?” vraag ze te zingen. een afgesproken scenario en zo was het ook deze ik. “Een Steinway”, zegt ze. “Wat? Een keer doorgesproken, dat Merckx en zijn gangma- Steinway? Je bent gek, dat doe je toch ker Fernand Wambst op een cruciaal moment in niet weg?” “Nee,” riep ze door de tele- de wedstrijd naar de kop zouden komen en zou- foon, “het is een SteinWEG!” Het den winnen. telefoon gesprek was een dik jaar gele- Merckx vertrouwde het zaakje niet, wilde naar den, toen ik nog geen hoorapparaten de kop en riep al snel ‘avançez’. Wambst ant- droeg. woordde met ‘spectacle’, ze moesten aan de toe- “O, oké”, zei ik iets matter, een beetje schouwers denken. Waarop Jiří Daler en zijn eigen teleurgesteld. gangmaker boven in de baan naar de leiding scho- “Als jij hem nu laat ophalen en restau- ven. Dat schuiven werd erg letterlijk toen op dat reren, mag je hem hebben, gratis en moment de pedaal van de derny van Daler afbrak. voor niks, dan kan Gloria later bij jou Even later knalde de hele bende tegen het beton. pianoles volgen.” Hm, denk ik, dan zal Merckx bleef voor dood liggen en werd half be- ik zelf maar weer eerst eens beginnen wusteloos afgevoerd. Hij had een hersenschud- met les te volgen. Van die gedachte ding en een hele snee in zijn schedel. Later in het word ik instant vrolijk. ziekenhuis werd hem verteld dat Fernand Ik herinner me de vele uren dat ik aan Wambst de crash niet had overleefd. de piano zat toen ik een jaar of twintig Volgens de ene hagiograaf moest hij zes weken was. Hoe ik in die turbulente jaren van het bed houden. Misschien lag hij vaak in bed, mijn toneelopleiding aan Studio Her- maar twaalf dagen na de crash won hij alweer man Teirlinck rust vond en alle span- een criterium in Schaarbeek. ning kon ontladen door urenlang op 1969 was dan wel het begin van een carrière die de toetsen te tokkelen.

hem de consecratie als G.O.A.T (Greatest Of All Ik bel een vriend van me die piano’s © JENNA ARTS Time) in zijn sport zou opleveren, het was ook restaureert. “Een Steinweg is niet te het jaar dat hem definitief veranderde. “Savona versmaden hoor”, zegt hij, “In 1860 Ik herinner me heeft mij psychologisch veranderd. Ik heb nadien was de fabriek leverancier bij meer moeilijker mensen vertrouwd. Blois heeft mij fy- dan dertig vorstenhuizen. Een top - hoe ik alle spanning siek veranderd, na die val zaten bekken en rug instrument.” kon ontladen door scheef en een osteopaat of chiropractor, die had- Vorige maandag, de dag dat Gloria bij urenlang op de den we toen niet. Vanaf die dag heb ik altijd ge- mij is, werd de piano geleverd, hoewel klommen met pijn in de rug. Was die er niet ge- die al maanden klaar was. Ik had de toetsen te tokkelen weest, dan had ik nog beter geklommen en nog restaurateur gesmeekt of hij de vleugel meer gewonnen.” zolang in zijn atelier wilde houden, Nog meer? Merckx won in totaal 286 wedstrijden want met het stof van de verbouwing als prof, waarvan 203 na zijn val.