EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
AURKIBIDEA OINARRIZKO DATUAK...... 3 Kokapen geografikoa eta biztanleen kopurua (1996) Biztanleriaren egitura, adinaren arabera (2001) Biztanleria, jatorriaren arabera (1996) Hizkuntza-gaitasunaren bilakaera (1981-1996) Hizkuntza-gaitasuna, adinaren arabera (1996)
EUSKARA ONDORENGOETARATZEA ...... 6 Familia bidezko jarraipena Hizkuntza-bilakaeraren tipologia (1996) Hizkuntza bilakaeraren tipologia, adinaren arabera (1996) Etxeko hizkuntzaren erabilera (1996) Etxeko hizkuntzaren erabileraren tipologia (1996) Udalerriko biztanleria, etxeko euskaldunen dentsitatearen arabera (1996) Etxeko hizkuntza, euskaldunen dentsitatearen arabera (1996) Irakaskuntza Irakaskuntza ez unibertsitarioaren ikastetxeak; sarea eta ikasleen kopurua, ereduka (2001-02) Hizkuntza Normalkuntzako programak herriko ikastetxeetan (2001-02) Irakaskuntza ez unibertsitarioaren bilakaera (1983-84/2001-02) Haur Hezkuntzaren bilakaera (1983-84/2001-02) Irakaskuntza ez unibertsitarioa 2001-02, irakasmailaren arabera Euskalduntze-alfabetatzea Euskaltegiak: sare-mota, ikasle kopurua (2001-02) Euskaltegietako matrikulazioaren eta bermatrikulazioaren bilakaera (1986-87/2001-02)
EUSKARAREN ERABILERA ...... 16 Administrazioa Udalbatzaren osaera: alderdi politikoen ordezkaritza (2003ko maiatzaren 25eko hauteskundeen ondoren) Euskara Zerbitzua Udalaren erabilera-plana Derrigortasun-indizea eta hizkuntza-eskakizunen betetze-maila Informazioaren eta komunikazioaren teknologia berriak Udalaren web gune ofizialaren hizkuntza-egoera Lan mundua Biztanleria, lan sektorearen arabera (1996) Establezimenduak, jarduera-adarren arabera (2002) Erabilera-plana duten udaleko enpresak
EUSKARAREN ELIKADURA ...... 18 Komunikabideak
Euskara-aurrekontua (1999ko datuak)...... 18
ONDORIOAK: indarguneak eta ahuleziak ...... 19
ONDORIO NAGUSIAK ...... 20
ERANSKINA: GLOSARIOA ...... 27
2003ko ekainean eginda 2/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
OINARRIZKO DATUAK
Kokapen geografikoa eta biztanleen kopurua (1996)
Biztanle-kopurua: 3.963 Eskualdea: Arratia-Nerbioi Lurraldea: Bizkaia
Urduña, Arratia-Nerbioi eskualdean kokatuta dago. Eskualdea 14 udalerrik1 osatzen dute eta 1996ko erroldaren arabera 21.128 lagun bizi dira bertan. 1981. urtean Urduña zen biztanle gehien zuen eskualdeko udalerria (4.472 biztanle, eskualdeko %20,06). 1996. urtean, berriz, biztanle gehien duen udalerria Ugao-Miraballes da (4.173 biztanle). 1981etik 1996ra, biztanle-kopuruak behera egin du eskualdean (-%5,2) eta Urduñan (-%11,4).
Biztanleriaren egitura, adinaren arabera (2001)
0-19 urte 20-64 urte ≥65 urte Biztanleen URDUÑA Guztira % % % dentsitatea Bizkaia 1.122.637 16,6 64,8 18,5 506,3 Arratia-Nerbioi 21.262 16,6 62,8 20,6 53,1 Urduña-Orduña 3.982 17,5 61,8 20,7 118,9
Biztanleria, jatorriaren arabera (1996)
URDUÑA Guztira Sedentarioak Barne-migratzaileak Etorkinak Bizkaia 1.140.026 %47,7 %28,9 %23,4 Arratia-Nerbioi 21.128 %54,5 %34,9 %10,6 Urduña-Orduña 3.963 %51,3 %27,3 %21,4
1 Arakaldo, Arantzazu, Areatza, Arrankudiaga, Artea, Dima, Igorre, Orozko, Otxandio, Ubide, Ugao- Miraballes, Urduña, Zeanuri eta Zeberio.
2003ko ekainean eginda 3/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
Hizkuntza-gaitasunaren bilakaera (1981-1996)
Urduñako biztanleen %15,5 euskaldunak dira. Elebidun hartzaileak, hau da, euskaraz ondo hitz egin ez arren ondo ulertzeko gaitasuna dutenak, berriz, %15,9 dira. Erdaldun elebakarrak, hots, euskaraz batere ez ulertu eta hitz egiten ez dutenak, gehiengoa dira (%68,6). 1981etik 1996ra euskaldunen eta elebidun hartzaileen portzentajeek nabarmen egin dute gora (13,4 eta 7,2 puntu, hurrenez hurren). Erdaldun elebakarren portzentajeak, berriz, behera egin du (20,7 puntu).
Hizkuntza-gaitasuna (URDUÑA-ORDUÑA) Competencia lingüística (URDUÑA-ORDUÑA)
1981 1996
%15,9
%8,7 %15,5 %2,1 %89,3 %68,6
Euskaldunak Euskaldunes
Elebidun hartzaileak Bilingües pasivos Erdaldun elebakarrak Erdaldunes monolingües
2003ko ekainean eginda 4/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
Hizkuntza-gaitasuna, adinaren arabera (1996)
14 urtetik beherako adin-tarteetan euskaldunen portzentajeak nagusi dira. 15-19 adin tarteko gaztetxoen artean, berriz, elebidun hartzaileak nagusi dira. 20 urtetik gora erdaldun elebakarren portzentajeak nagusitzen dira. 50 urtetik gorakoen artean erdaldun elebakarren portzentajea %90etik gorakoa da. Nabarmentzekoa da 1981etik 1996ra euskaldunen portzentajeak izan duen gorakada. 1981ean, 19 urte arteko gazteen %0,46a euskalduna zen, 1996an, berriz, %55,89a.
Hizkuntza-gaitasuna 1996, adinarean arabera (URDUÑA-ORDUÑA) Competencia lingüística 1996, según la edad (URDUÑA-ORDUÑA) Adina / Edad
>= 85 80 - 84 ZAHARRAK 75 - 79 VIEJOS 70 - 74 65 - 69 60 - 64 55 - 59 HELDUAK Eusk 50 - 54 ADULTOS 45 - 49 Bil 40 - 44 Erd 35 - 39 30 - 34 25 - 29 20 - 24 15 - 19 GAZTEAK 10 - 14 JOVENES 5 - 9 0 100 200 300 400
Euskaldunen bilakaera 1981-1996, adinaren arabera (URDUÑA-ORDUÑA) Evolución de los euskaldunes 1981-1996, según la edad (URDUÑA-ORDUÑA)
(%) 100 100
80 80
60 60
40 40
20 20
0 0 >= 85 75 - 79 65 - 69 55 - 59 45 - 49 35 - 39 25 - 29 15 - 19 05 - 09 80 - 84 70 - 74 60 - 64 50 - 54 40 - 44 30 - 34 20 - 24 10 - 14
Adin-taldeak / Grupos de edad 1981 1996 Euskaldunak / Euskaldunes
Erdaldunak / Erdaldunes
2003ko ekainean eginda 5/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
EUSKARA ONDORENGOETARATZEA
FAMILIA BIDEZKO JARRAIPENA
Hizkuntza-bilakaeraren tipologia (1996)
Urduñako biztanleen hiru lagunetik bi (%68,23) erdaldun zaharrak dira. Ondorengo multzo handiena partzialki euskaldun berriena da (%15,27). Hirugarren multzo handiena euskaldun berriena da (%12,54). Biztanleen %1,39 euskaldun zaharra da. Euskaldunen artean, hamar euskaldunetik zortzi euskaldun berriak dira.
Hizkuntza-bilakaeraren tipologia 1996 (URDUÑA-ORDUÑA) Tipología de movilidad lingüística 1996 (URDUÑA-ORDUÑA)
ELEBIDUN HARTZAILEAK BILINGÜES PASIVOS Partzialki euskaldun berriak %15,27 Partzialki erdaldunduak %0,63 EUSKALDUNAK Guztiz erdaldunduak %0,37 EUSKALDUNES
Euskaldun berriak %12,54
Jatorrizko elebidunak %1,57 Euskaldun zaharrak %1,39
ERDALDUN ELEBAKARRAK ERDALDUNES MONOLINGÜES
Erdaldun zaharrak %68,23
2003ko ekainean eginda 6/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
Hizkuntza-bilakaeraren tipologia, adinaren arabera (1996)
29 urtetik gorako adin-tarteetan erdaldun zaharrak nagusi dira. Adin taldea zenbat eta gazteagoa izan, euskaldun berrien eta partzialki euskaldun berrien portzentajea handiagoa da. 5-9 eta 10-14 adin-tarteetan multzorik handiena (%66 inguru) euskaldun berriena da. 15-19 eta 20-24 adin-tarteetan, berriz, multzorik handiena (%45 inguru) partzialki euskaldun berriena da.
Hizkuntza-bilakaeraren tipologia 1996, adinaren arabera (URDUÑA-ORDUÑA) Tipología de movilidad lingüística 1996, según la edad (URDUÑA-ORDUÑA)
%100
Erdaldun zaharrak Castellanófonos %80 G. erdaldunduak T. castellanizados
P. erdaldunduak %60 P. castellanizados
P. euskaldun berriak Neo-vascóf. parciales %40 Euskaldun berriak Neo-vascófonos
Jatorrizko elebidunak %20 Bilingües de origen
Euskaldun zaharrak Vascófonos %0 >85 75-79 65-69 55-59 45-49 35-39 25-29 15-19 5-9 80-84 70-74 60-64 50-54 40-44 30-34 20-24 10-14
Etxeko hizkuntzaren erabilera (1996)
Hurrengo taulan ikusiko dugunez, biztanleriaren %95,3k gaztelania erabiltzen dute etxean; euskaraz hitz egiten dutenen portzentajea oso txikia da.
URDUÑA Guztira Euskara Euskara eta gaztelania Gaztelania Besterik
Biztanleria 3.812 19 138 3.633 22 Portzentajea %100 %0,50 %3,62 %95,30 %0,58
2003ko ekainean eginda 7/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
Etxeko erabileraren tipologia (1996)
Urduñan nabarmen antzeman daiteke norbanakoengan ingurune soziolinguistikoak duen eragina. Izan ere, etxeetan euskara hutsean gutxi hitz egiten da. Euskaldun zaharren artean, gehienek (%56,7) gaztelaniaz hitz egiten dute. Jatorrizko elebidunak, berriz, batez ere euskaraz eta gaztelaniaz aritzen dira (%61,7). Euskaldun berriek nagusiki gaztelaniaz hitz egiten dute (%85,8). Partzialki euskaldun berriek eta partzialki erdaldunduek ere gaztelania erabiltzen dute nagusiki etxean (%96,6 eta %79,1, hurrenez hurren).
Etxeko erabileraren tipologia 1996 (URDUÑA-ORDUÑA) Tipología de lengua de uso en casa 1996 (URDUÑA-ORDUÑA)
Euskaldun zaharrak Jatorrizko Elebidunak Euskaldun berriak Vascófonos Bilingües de origen Neo-vascófonos %33,9 %61,7 %12,1
%9,5 %6,6 %2,1
%85,8
%31,7 %56,7 Partzialki euskaldun berriak Partzialki erdaldunduak Neo-vascófonos parciales Parcialmente castellanizados
%20,9
%3,4 %96,6
%79,1
Aktiboak Aktiboak elebietan Pasiboak Activos Activos en las dos Pasivos
Udalerriko biztanleria, etxeko euskaldunen dentsitatearen arabera (1996)
Urduñan biztanleriaren %2,86 baino ez da bizi etxeko euskaldunen dentsitatea %80 baino gehiago den familietan. Urduñako biztanleriaren gehiengoa, hiru lagunetik bi (%68,97), etxeko euskaldunen dentsitatea %25etik beherako familietan bizi da, eta jakina denez, horrelako etxeetan ez da bermatzen euskararen erabilera.
Urduña Guztira >80 60-80 45-59 25-44 <25
Biztanleria 3.812 109 150 329 595 2.629
Portzentajea %100 %2,86 %3,93 %8,63 %15,61 %68,97
2003ko ekainean eginda 8/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
Etxeko erabilera, familiako euskaldunen dentsitatearen arabera (1996)
Urduñako biztanleek familiako euskaldunen dentsitatea edozein izanda ere, nagusiki gaztelania erabiltzen dute ingurune soziolinguistikoak duen eraginaren ondorioz. Etxeko euskaldunen dentsitatea %80tik gorakoa den familietan euskaraz hitz egiten dutenak %9,17 dira; euskara eta gaztelania erabiltzen dutenak, berriz, %19,27. Familiako euskaldunen dentsitatea %60-80 denean euskara eta gaztelania erabiltzen dutenak %32 dira, eta euskaraz hitz egiten dutenak, %4,67. Familietako euskaldunen dentsitatea %59tik beherakoa denean gaztelaniaren erabilera erabatekoa da.
Etxeko erabilera 1996, familiako euskaldunen dentsitatearen arabera (URDUÑA-ORDUÑA) Lengua de uso en casa 1996, según la densidad de euskaldunes en la familia (URDUÑA-ORDUÑA) 98,78 100 96,97
90 86,93
80 71,56 70 63,33 60 Euskara 50 Biak 40 Gaztelera 32 30 19,27 20 13,07 9,17 10 4,67 2,69 0 0,38 0,34 0 0 <25 25-44 45-59 60-80 >80
DENTSITATEA / DENSIDAD (%)
2003ko ekainean eginda 9/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
IRAKASKUNTZA
Irakaskuntza ez unibertsitarioaren ikastetxeak; sarea eta ikasleen kopurua, ereduka (2001-02)
Urduñan hiru ikastetxe daude, publiko bat eta pribatu bi. Ikasle gehienak (%85,61) ikastetxe pribatuetara doaz. Ikasle gehien duen ikastetxea Compañia de Maria HLBHIP ikastetxe pribatua da (%51,99). 2001-02 ikasturteko ereduak kontuan hartuz gero, B ereduan dabiltza ikasle gehienak (%63,11), ondoren A ereduan (%22,51), eta azkenik, D ereduan (%14,39). Urduña LHI-ikastetxe publikoan D eredua da bakarra. Compañia de Maria HLBHIP ikastetxe pribatuan, berriz, B eredua da bakarra. Ntra. Sra. de la Antigua BHIP ikastetxe pribatuan A eta B ereduak daude eta hiru ikasletik bi A ereduan matrikulatu dira.
IKASTETXEA SAREA IKASLEAK A % B % D % CEP URDUÑA LHI PUBLIKOA 101 %14,39 0,00 0,00 100,00 PUBLIKOA GUZTIRA 101 %14,39 0,00 0,00 100,00 CPEIPS COMPAÑIA DE MARIA HLBHIP PRIBATUA 365 %51,99 0,00 100,00 0,00 CPES NTRA. SRA. DE LA ANTIGUA BHIP PRIBATUA 236 %33,62 66,95 33,05 0,00 PRIBATUA GUZTIRA 601 %85,61 26,29 73,71 0,00 URDUÑA GUZTIRA 702 %100 22,51 63,11 14,39
Hizkuntza Normalkuntzako programak herriko ikastetxeetan (2001-02)
Hizkuntza Normalkuntzako Programa abian duen ikastetxe bakarra dago: Urduña LHI. Ikastetxe publiko honetan irakasle bat liberaturik dute astean sei orduz. Urduña LHI 6 ordu
2003ko ekainean eginda 10/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
Irakaskuntza ez unibertsitarioaren bilakaera (1983-84/2001-02)
Hezkuntzan hizkuntza-ereduak ezarri zirenean A eredua zen bakarra. 1984-85 ikasturtetik B eredua dago eta D eredua 1988-89 ikasturtetik aurrera. A ereduaren erabateko nagusitasunak etengabe behera egin du eta 1997-98 ikasturtetik aurrera B eredua nagusi da irakaskuntza ez unibertsitarioan.
Irakaskuntza ez unibertsitarioa (URDUÑA-ORDUÑA) Enseñanza no universitaria (URDUÑA-ORDUÑA)
%100 %90 %80 %70 %60 D %50 B A+X %40 %30 %20
%10 %0 1983-84 1985-86 1987-88 1989-90 1991-92 1993-94 1995-96 1997-98 1999-00 2001-02 1984-85 1986-87 1988-89 1990-91 1992-93 1994-95 1996-97 1998-99 2000-01
Ikasturteak / Cursos
2003ko ekainean eginda 11/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
Haur Hezkuntzaren bilakaera (1983-84/2001-02)
Hezkuntzan hizkuntza-ereduak ezarri zirenean B eta D eredurik ez zegoen; A eredua zen bakarra. 1984-85 ikasturtean hasi zen B eredua eta 86-87 ikasturtetik aurrera, B ereduak erabateko nagusitasuna du Urduñako Haur Hezkuntzan. D eredua 1988-89 ikasturtetik eskaintzen da, eta gaur egun, hiru ikasletik batek D ereduan egin du matrikula. A eredua desagertu egin zen 1989-90 ikasturtean.
Haur Hezkuntza (URDUÑA-ORDUÑA) Educación Infantil (URDUÑA-ORDUÑA)
%100
%90
%80
%70 %60 D
%50 B A+X %40 %30 %20 %10 %0 1983-84 1985-86 1987-88 1989-90 1991-92 1993-94 1995-96 1997-98 1999-00 2001-02 1984-85 1986-87 1988-89 1990-91 1992-93 1994-95 1996-97 1998-99 2000-01
Ikasturteak / Cursos
2003ko ekainean eginda 12/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
Irakaskuntza ez unibertsitarioa 2001-02, irakasmailaren arabera
Haur Hezkuntzan B eta D ereduak daude, eta lau ikasletik hiruk B ereduan dihardute (%75,7). Lehen Hezkuntzan ere B eta D ereduak bakarrik daude; B eredua da aukeratuena (%71,7). DBHn A eta B ereduak daude eta B ereduan matrikulatu dira ikasle gehienak (%73,6). BALen A eredua da bakarra.
2001-02 IKASTURTEA (URDUÑA-ORDUÑA) CURSO 2001-02 (URDUÑA-ORDUÑA)
Haur Hezkuntza Lehen Hezkuntza DBH Educación Infantil Educación Primaria ESO
%75,7 %71,7 %26,4
%24,3 %28,3 %73,6
BAL (BAL-BBB-UBI) BAL (BAL-BUP-COU)
%100,0
D eredua B eredua A+X eredua D modelo B modelo A+X modelo
2003ko ekainean eginda 13/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
EUSKALDUNTZE-ALFABETATZEA
HABEk emandako informazioaren arabera, Urduñan bi euskaltegi daude: Amurrioko AEK eta Udaberria. 2001-02 ikasturtean 41 ikasle aritu dira klaseak hartzen.
Euskaltegiak 2001-2002 ikasturtea (Urduña) Euskaltegia Mota Sarea Ikasleak Amurrioko AEK Homologatua AEK 17 Udaberria Homologatua Bertan 24 Guztira 41
Euskalduntze-alfabetatzearen eta bermatrikulazioaren bilakaera, ikasmailaren arabera (Urduña) Euskalduntze-alfabetatzea Bermatrikulazioa GUZTIRA 101-106 107-109 110-112 Alfa GUZTIRA 101-106 107-109 110-112 Alfa 1986-87 1987-88 1988-89 1989-90 1990-91 1991-92 1992-93 1993-94 1994-95 1995-96 1996-97 1997-98 1998-99 1999-00 2000-01 2001-02 41 58,54 14,63 26,83
2001-02 ikasturtean ikasle gehienak (%58,54) hasierako ikasmailatan matrikulatu dira.
2003ko ekainean eginda 14/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
Euskaltegietako matrikulazioaren eta bermatrikulazioaren bilakaera Evolución de la matriculación y la rematriculación de los euskaltegis URDUÑA-ORDUÑA % 100
90
80 Alfa
70 110-112
60 107-109 101-106 50
40
30
20
10
0 1986-87 1988-89 1990-91 1992-93 1994-95 1996-97 1998-99 2000-01 1987-88 1989-90 1991-92 1993-94 1995-96 1997-98 1999-2000 2001-02
Ikasturteak/Cursos
2003ko ekainean eginda 15/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
EUSKARAREN ERABILERA
ADMINISTRAZIOA
Udalbatzaren osaera: alderdi politikoen ordezkaritza (2003ko maiatzaren 25eko hauteskundeen ondoren)
Alkatea: Ricardo Gutierrez Tellaetxe (EAJ-PNV/EA)
Alderdia Botoak Botoen % Zinegotziak
EAJ-PNV/EA 1.022 %50,17 7
PP 234 %11,49 1
PSE-EE (PSOE) 223 %10,95 1
EB-IU 121 %5,94 0
Besteak 437 %21,45 2
Euskara Zerbitzua
Gaur egun, Urduñako Euskara Zerbitzuan lagun batek egiten du lan: hizkuntza normalkuntzarako teknikaria, egun erdiz.
Udalaren erabilera-plana
2002ko urtarrilaren 15ean Urduñako alkateak bertako Udalak euskara-plana AEBE metodologiaren arabera egiteko erabakia hartu zuela jakinarazi zion HPSri. Oraindik ez dute bideragarritasun-txostena HPSra ofizialki bidali eta dirulaguntza- eskarian (2003-5-31) esaten dutenez, 2003ko uztailean dute Erabilera-planaren txostena idatzi eta HPSri erantzuna eskatzeko asmoa, Udalbatzak 2003ko azaroa baino lehen onar dezan.
2003ko ekainean eginda 16/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
Derrigortasun-indizea eta hizkuntza-eskakizunen betetze-maila
Derrigortasun indizea: %25,06 Derrigortasun indize honi honako helburu hau dagokio: Administratuari zerbitzua euskaraz eskaini beharko zaio bai ahoz, bai idatziz eta, horretarako, jendaurreko administrazio-atal elebidunak ezarriko dira. Era berean, administrazio-atal elebidunak jarriko dira gazteriarekin harreman zuzena eta ohikoa duten ataletan eta, pixkanaka, erakundeak erabilera normalizatzeko duen planean horrela ezarrita badago, euskara erabiltzeko mikroplanak ere egingo dira gizarte- mailako administrazio-ataletarako.
Administrazio-atalen kopurua: 6
Ez Lanpostu Adinagatik Lanpostu- Derrigortasunak Egiaztatuak -1 -2 -3 egiaztatuak hutsak salbuetsita kopurua K % K % K % K % K % K % K % K %
18 5 27,78 2 40 0 0 3 16,7 0 0 0 0 0 0 0 0
2003ko ekainean eginda 17/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
INFORMAZIOAREN ETA KOMUNIKAZIOAREN TEKNOLOGIA BERRIAK
Udalaren web gune ofizialaren hizkuntza-egoera
Web gunea oraindik martxan jarri gabe daukate prestatzen ari direlako.
LAN MUNDUA
Biztanleria, lan-sektorearen arabera (1996)
Biztanle gehienek (%46,45) industrian egiten dute lan. Zerbitzuetan dihardutenak %43,93 dira; eraikuntzan, berriz, %6,31k egiten dute lan. Azkenik, nekazaritzan dihardutenak %3,31 dira. Urduñan industrian dihardutenen portzentajea, EAEko eta Bizkaiko portzentajeekin konparatuz gero, askoz ere handiagoa da. Zerbitzuetan alderantzizkoa gertatzen da; Urduñan zerbitzuetan dihardutenen portzentajea, EAEko eta Bizkaiko portzentajeekin konparatuz gero, txikiagoa da.
Guztira Nekazaritza Industria Eraikuntza Zerbitzuak EAE 689.100 %2,47 %31,84 %6,99 %58,70 Bizkaia 353.792 %2,04 %29,35 %7,15 %61,45 Arratia-Nerbioi 7.182 %3,91 %41,12 %7,13 %47,84 Urduña 1.268 %3,31 %46,45 %6,31 %43,93
Establezimenduak, jarduera-adarren arabera (2002)
Bankuak, Merkataritza, Bestelako Industria eta aseguruak eta Guztira Eraikuntza ostalaritza eta zerbitzu- energia enpresa- garraioak jarduerak zerbitzuak Kop. Enplegua Kop. Kop. Kop. Kop. Kop. 251 1.099 23 20 137 29 42
Erabilera-plana duten udaleko enpresak
Gaur egun, Urduñan ez dago enpresarik erabilera-planik duenik.
2003ko ekainean eginda 18/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
EUSKARAREN ELIKADURA
KOMUNIKABIDEAK
Zikoina, udal aldizkaria hilean behin argitaratzen du Udalak. Gaztelania erabiltzen dute nagusiki (%80-90 inguru) eta titularrak euskaraz ere jartzen dituzte. Orokorrean, gaztetxoekin zer ikusia duten albisteak izaten dira euskaraz idazten direnak.
EUSKARA AURREKONTUA (1999ko datuak)
Euskararen aurrekontuaren gaineko daturik ez daukagu, izan ere, Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak 1999an eginiko aurrekontuen azterketa, 5000 biztanletik gorako udaletan egin baitzen.
2003ko ekainean eginda 19/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
ONDORIOAK: indarguneak eta ahuleziak
INDARGUNEAK
1981etik 1996ra, euskaldunen portzentajea 13,4 puntu hazi da.
Euskaldunen gorakada gazteenen artean eman da, bereziki.
19 urtetik beherako gaztetxoen erdia baino gehiago (%55,89) euskaldunak dira.
Euskaldun berrien portzentajea garrantzitsua da gazteen artean eta gora doa (14 urtetik beherako hiru gaztetxotik bi euskaldun berriak dira).
Irakaskuntza:.Haur Hezkuntzan eta Lehen Hezkuntzan B eta D ereduak daude.
AHULEZIAK
Erdaldun elebakarren portzentajea, beherako joeran izan arren, nagusitzen da (%68,6) 20 urtetik gorako adin-tarte guztietan.
Etxean nagusiki gaztelaniaz hitz egiten da, euskaldunen dentsitatea edozein izanda ere. Euskaldun zaharren artean, gehienek (%56,7k) gaztelaniaz hitz egiten dute.
Batxilergoan (BALen) A eredua da bakarra.
Ikastetxe pribatuetan ez dute Hizkuntza Normalkuntzako programarik
Udalak ez du erabilera-plana garatu eta onartu.
Ez dago erabilera-plana martxan duen enpresarik.
Udal aldizkariak gaztelania erabiltzen du nagusiki. Ez dago beste komunikabiderik.
2003ko ekainean eginda 20/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
ONDORIO NAGUSIAK
Urduña Arratia-Nerbioi eskualdean kokatuta dago. Arratia-Nerbioin euskaldunen portzentajea %56,6 da. Urduñan, berriz, euskaldunen portzentajea %15,5 da. Eskualdeko euskaldunen portzentajerik txikiena Urduñakoa da. Dena den, kontuan hartzekoa da Urduña Kantauri Arabarraren ondoan dagoela (Amurrio eta Llodio dira bertako udalerririk handienak eta udalerri horiekin du Urduñak parekotasun gehien, izan ere, Urduñako biztanleek udalerri horietara inguratzeko ohitura dute, eta historikoa da beraien arteko harremanak)eta eskualde horretako euskaldunen portzentajea %20,2koa dela.
1981etik 1996ra, biztanle-kopuruak behera egin du eskualdean (-%5,2) eta baita Urduñan ere (%-11,4) (dena den, Kantauri Arabarreko, batez ere Amurrio eta Laudioko joerekin ez da arraroa Urduñako jendea, batez ere gazteak, Amurriora edo Laudiora joatea bizitzera). Biztanleriaren beherakada orokorra da EAEn, izan ere, EAEko hiru udalerritik bik galdu egin dituzte biztanleak. Urduñako biztanle gehienak (%68,6) erdaldun elebakarrak dira. Elebidun hartzaileen eta euskaldunen portzentajeak antzekoak dira (%15,9 eta %15,5, hurrenez hurren). Nabarmentzekoa da hamabost urteren buruan elebidun hartzaileen eta euskaldunen portzentajeek gora egin dutela (7,2 eta 13,4 puntu, hurrenez hurren). Erdaldun elebakarren portzentajeak, berriz, behera egin du (20,7 puntu). Hizkuntza-gaitasuna adinaren arabera aztertuz gero, erdaldun elebakarren proportzioa nagusi da 20 urtetik gorako adin guztietan. Euskaldunen proportziorik handiena gazteen artean dago. 14 urte arteko gaztetxoen artean euskaldunak nagusi dira eta 15- 19 adin-tartean, berriz, elebidun hartzaileak. 1981etik 1996ra euskaldunen portzentajeak nabarmen egin du gora, batez ere, gazteen artean. 1981ean, 19 urte
2003ko ekainean eginda 21/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa arteko gazteen %0,46a euskalduna zen; 1996an, aldiz, %55,89a. Datu hau gure egitasmoetan eta helburuetan aintzat hartu beharko dugu. Hizkuntza-bilakaeraren tipologiari dagokionez, Urduñako biztanleen %68,23 erdaldun zaharrak dira. Portzentajeen arabera, partzialki euskaldun berriek (%15,27) bigarren multzo handiena osatzen dute. Hirugarren multzo handiena euskaldun berriena da (%12,54). Hamar euskaldunetik zortzi euskaldun berriak dira, baina gero eta gazteago, gero eta euskaldun berri gehiago. Esate baterako, 14 urtetik beherako hiru lagunetik bi euskaldun berriak dira. Kontuan hartu beharrekoa, dudarik gabe. Ondoren, helburu estrategikoari jarraituz, esparruz esparru, udaletan EBPN garatzeko aurreikusitako helburuak eta neurriak aurreratuko ditugu.
2003ko ekainean eginda 22/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
Euskararen ondorengoetaratzea
Euskaldun gehienak (%80,88) euskaldun berriak dira. Bestalde, euskaldun zaharrak, hau da, ama-hizkuntza euskara duten euskaldunak biztanleen %1,39 dira eta euskaldunen %8,97. Beraz, gero eta gehiago dira giro erdaldunean hazi eta euskaldundu diren gazteak, euskaldun berri gazteak, hain zuzen. Euskaldun berriak izanik, euskaraz jarduteko gaitasun osoa izan arren, erosoago sentituko dira etxeko hizkuntzan, eta jakina denez, erabilera bermatzeko beharrezkoa den baldintzetariko bat da gaitasun erlatiboa eta euskaraz gaztelaniaz baino erosoago sentitzea. Etxeko euskaldunen dentsitatea edozein izanda ere, nagusiki gazteleraz hitz egiten dute Urduñako biztanleek (%95,3). Biztanleriaren gehiengoa (%68,97) etxeko euskaldunen dentsitatea %25etik beherako familietan bizi da. Beraz, etxeko giroa erdalduna da, batik bat. Hortaz, aukera gutxi dute etxean euskaraz mintzatzeko. Biztanleriaren %2,86 baino ez da bizi etxeko euskaldunen dentsitatea %80 baino gehiago den familietan. Jakin badakigu ingurune soziolinguistikoak asko eragiten duela etxeko erabileran. Hona hemen familiaren geroratzearen inguruko esparruan proposatutako ekintza batzuk:
Haur jaioberrien gurasoentzat euskararekiko sentiberatzeko egitasmoak (bildumak: ipuinak, kantuak,…)
Derrigorrezko ez den ikastaldian (0-3 urte) euskarazko haurtzaindegiak edo haur- eskolak eskaini.
Familia osatu berria duten bikote erdaldunak euskalduntzeko eta sentsibilizatzeko jarduerak.
Euskaraz dakiten haur zaintzaileen zerrenda osatu eta gurasoen eskura ipini.
Haurrentzako zerbitzuak kudeatzen dituztenekin hitzarmenak sinatu euskararen erabilera egokia bermatzeko
Euskararen erabilera ardatz nagusitzat izango duten guneak eratu
Haurrak izango dituzten bikoteei behar dituzten zerbitzuak eskaini (haurra izan aurreko ikastaroak, dokumentazioa,…)
Familia osatu berria duten bikote erdi-euskaldunak euskalduntzeko ikastaroak eta erabilera sustatzeari begirako jarduerak Gaur egun, euskararen ondorengoetaratzeko gune erdaldunenetan dugun biderik eraginkorrena irakaskuntzarena da. Urduñan hiru ikastetxe daude, publiko bat eta pribatu bi. Ereduak kontuan hartuz gero, B ereduan dabiltza ikasle gehienak (%63,11) eta ondoren A ereduan (%22,51). D ereduan matrikulatu diren ikasleak %14,39 dira. Irakaskuntza ez unibertsitarioan A, B eta D ereduak daude eta B eredua da nagusi. Haur Hezkuntzan ez dago A eredurik eta B eredua da nagusi. Bestalde, Urduña LHI ikastetxe publikoa Hizkuntza Normalkuntzako programetan murgildurik dago eta horretarako Hezkuntza Sailaren laguntza jasotzen du. Euskaldun-kopuruaren gorakadan, hezkuntzak duen garrantziaz oharturik, ona litzateke ikastetxeetan euskara ohiko hizkuntza-harremana izan dadin, neurriak sendotzea. Proposatzen ditugun ekintza batzuk:
2003ko ekainean eginda 23/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
Irakaskuntza sisteman sartzear dauden haurren gurasoei zuzendutako komunikazio ekintza zehatzak gauzatu (gutunak, hitzaldiak,…) irakaskuntza eredu desberdinen helburuak azalduz.
Ikastetxeen errotulazioa era egokian jartzeko laguntza
Ahozko adierazmena indartzeko ekintzak burutzeko laguntza ematea
Irakurzaletasuna bultzatzeko dauden ekimenen berri ematea eta horiek gauzatzeko beharrezkoak diren baliabideak edo laguntza eskaini
Euskaldunen portzentajea altua duten udalerrietako ikastetxeekin elkartrukatzeak egin, gune erdaldunagoetatik gune euskaldunagoetara, gune erdalduneko eskolaumeek beste errealitate soziolinguistiko bat ezagutu dezaten
Eskola barruko eta kanpoko komunikazioan (inprimakiak, bilera aktak, zirkularra,...) euskara erabiltzeko laguntzak eskaini
Ikastetxeetan euskararen normalkuntza planak martxan jartzeko eta daudenetan garatzeko laguntzak eskaini Euskara ikasi edo hobetu nahi duten helduentzat Amurrioko AEK eta Udaberria euskaltegiak daude. 2001-02 ikasturtean 41 ikasle ari ziren euskalduntze-alfabetatze ahaleginetan. Euskalduntze-alfabetatzean eragiteko proposatzen diren zenbait ekintza:
Euskaltegiekin batera ekintzak jarri abian, ikasleei euskara sendotzeko: topaguneak, jardunaldiak, udarako barnetegiak, murgiltze ekintzak…
Baldintza minimo batzuk betetzearen truke dirulaguntzak eskaini
Herritarren artean euskara ikastearen garrantziaz sentsibilizatzeko eta herrian euskara ikasteko dauden aukeren berri ematea
Atalase-maila (5. eta 6. mailak) gaindituta daukatenentzako eskaintza egokitua
Euskara ikasten ari direnak euskara erabiltzen motibatzea
2003ko ekainean eginda 24/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
Euskararen erabilera
Urduña, herri txikia denez, zerbitzuen eskaintzari dagokionez, elkarlan estuan jorratu beharko lirateke aisia, kirola, katekesia eta kulturgintza esparruetako ekintzak; izan ere, tamainak eta euskaldun-kopuruak ez baitute bide ematen ekintzek dibertsifikazio handia izateko. Hortaz, sinergiak aprobetxatuz, ikastetxe, euskaltegi, Udaleko Euskara Zerbitzuaren eta herriko elkarte(ar)en artean ekintzak antola dakizkieke haur eta gazteei, bereziki. Aisialdia eta kirola direla eta, horretan diharduten taldeen eta elkarteen jarduerak koordinatzeko modua egin dezake Udalak. Hona hemen proposatzen ditugun ekintza batzuk aisia eta kirol esparruetan euskara indartzeko:
Euskal giroan bizitzeko aukera eskaintzeko irteerak eta egonaldiak antolatu eremu euskaldunetan
Euskal kultura eta tradizioari lotutako ekintzak bultzatu
Aisialdiko taldeek erabiltzen duten materiala euskaraz izateko laguntzak bideratu
Kirol munduko teknikari euskaldunen zerrenda egin (monitore, entrenatzaile…) eta zabaldu
Kirol taldeek erabiltzen duten materiala euskaraz izateko laguntzak bideratzea eta material horiek kirol-klub eta elkarteetara helaraztea
Kirolean ere euskararen erabilera areagotzeko sentsibilizazio ekintza zehatzak egin Teknologia berriak ezin albo batera utzi, eta komenigarria da esparru hori gogoan izatea. Urduñako elkarteek eta herritarrek interneten duten edo jartzekoa duten informazioa euskaraz ere egoteko laguntza teknikoa eta diruzkoa eskaini dezake Udalak. Udal zentroetan teknologia berrietan oinarritutako euskarazko produktu eta zerbitzuak eskaini ditzake Udalak eta euskara lantzeko tresnen zabalkundea egin herritarren artean, batez ere, gazteen artean, beraiek baitira, produktu horien erabiltzailerik sutsuenak. Administrazioaren barruko jardunari begira, Udalak bideragarritasun-txostena ez du oraindik onartu. Bestalde, hizkuntza-eskakizunen betetze-maila areagotze aldera lanean segitu behar du Udalak. Administrazioari dagokionez ondoko ekintzak eraman daitezke aurrera:
Udalean Euskararen Erabilera Normalizatzeko plana taxutu, onartu eta garatu.
Euskara Zerbitzuaren betebeharren arabera normalizatzailearen beharrak definitu, HPSrekin batera.
Euskara Batzordea osatzea, herriko ikastetxe, euskaltegi eta elkarteekin batera.
Euskara Zerbitzua sendotu, Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzarekin elkarlanean. Enpresa munduari dagokionez, gaur egun, Urduñan ez dago enpresarik euskara-planik duenik. Merkataritza eta ostalaritza euskalduntzeko saioak abian jartzea ona izango litzateke.
2003ko ekainean eginda 25/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
Euskararen elikadura
Gaur egun komunikabideek duten garrantzia kontutan harturik komenigarria litzateke herri-aldizkarian euskararen presentzia bultzatzea. Hau aurrera eramateko, herriko herri-aldizkarian euskararen erabilera areagotzeko irizpideak ezarri beharko lirateke. Haur eta gazteei zuzendutako eskaintza bereziki zaindu egin beharko litzateke. Kulturgintzaren arloan, bestalde, kultur ekintzak antola daitezke orain arte bezala, euskarazko kultur ekoizpenak herritarrengana iritsi daitezen aldiro-aldiro. Ona litzateke kultur ekintza hauetara partzialki euskaldun berriak ere erakartzea (Urduñako biztanleen%15,27). Euskaraz ondo hitz egiten ez dakiten arren, ondo ulertzen dute euskara eta, hori dela eta, euskarazko ekimenetara erakartzeko ahalegina egin behar da. Bestalde, herriko festetan eta kultur ekitaldi nagusietan euskararen presentzia bermatzen jarraitu beharko luke Udalak. Ondo egongo litzateke, azkenik, corpus plangintza alorrean, batetik, toponimoak eta herriko ageriko hizkuntza-paisaia normalizatzea Euskaltzaindiarekin bat etorriz. Baita, merkatalguneetako hizkuntza-paisaian (denda, taberna, akademiak eta abarrekotan) euskararen presentzia txukuntzea eta areagotzea.
2003ko ekainean eginda 26/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
EUSKARAREN AURREKONTUA
Euskararen aurrekontuaren gaineko daturik ez daukagu, izan ere, Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak 1999an eginiko aurrekontuen azterketa, 5000 biztanletik gorako udaletan egin baitzen. Dena den, ona litzateke Udalak euskararen sustapenerako bideratzen duen aurrekontua aztertuko balu, herrian euskara biziberritzeko nahikoa duen edo gehitu beharko litzatekeen erabakitzeko. Ikustekoa da, halaber, euskara-aurrekontuak diagnosiak agerrarazten dituen beharrei ia behar bezala erantzuten dien, eta aurrekontuaren hazkundea izanez gero, zein helburutarako erabil daitekeen kopuru gehigarri hori.
GIZA BALIABIDEAK
Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak Euskara Zerbitzuen dimentsionamendurako azterketa egin berri du eta horren arabera, 5000 biztanle baino gutxiagoko udaletarako proposamen zehatzik ez badu ere, EBPN gauzatzeko asmoa izanik, beharrezkoa izango da arlo honetarako pertsona bat izatea, izan ere, edozein plangintza abiarazteko ezinbestekoa baita gutxienez giza eta diru-baliabideak ziurtatzea. Gaur egun, Urduñako Euskara Zerbitzuan lagun batek egiten du lan egun erdiz: hizkuntza normalkuntzarako teknikaria.
2003ko ekainean eginda 27/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
GLOSARIOA: erabilitako aldagaien eta kontzeptuen definizioa
HIZKUNTZA-GAITASUNA (HPS)2
Hizkuntza (euskara) zenbateraino menperatzen den ezagutzeko, oinarrizko hizkuntz trebetasunak (ulertu, hitz egin, irakurri eta idatzi) gurutzatzen dituen tipologia.
Euskaldunak
Gutxienez euskaraz “ondo” ulertu eta hitz egiten dutenak.
Elebidun hartzaileak
Euskaraz “nekez” hitz egin edo, hitz egin ez arren, “ondo” ulertu edo irakurtzen dutenak.
Erdaldun elebakarrak
Euskaraz batere ez ulertu eta hitz egiten ez duten pertsonak.
ETXEKO HIZKUNTZA
Etxean maizen hitz egiten den hizkuntza.
3 Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzako Koordinaziorako eta Euskara Sustatzeko Zuzendaritzak finkatutako sailkapena
2003ko ekainean eginda 28/29
EBPN: Urduñako egungo egoeraren diagnostikoa
HIZKUNTZA-BILAKAERAREN TIPOLOGIA
Biztanleriaren hizkuntza-bilakaera zer-nolakoa izan den aztertzeko ama- hizkuntzaren eta hizkuntza-gaitasunaren gurutzapenean oinarritutako tipologia (HPS). Gurutzapen horretatik eratorritako kategoriak 15 badira ere, azterketa egiteko 7tan bildu dira.
Euskaldun zaharrak
Ama-hizkuntza euskara izan eta euskaraz “ondo” ulertu eta hitz egiten duten pertsonak.
Jatorrizko elebidunak
Ama-hizkuntza euskara eta gaztelania izan eta euskaraz “ondo” ulertu eta hitz egiten duten pertsonak.
Partzialki erdaldunduak
Ama-hizkuntza euskara edo euskara eta gaztelania izan eta euskaraz “nekez” hitz egin edo, hitz egiten ez badute, “ondo” ulertu eta irakurtzen duten pertsonak.
Guztiz erdaldunduak
Ama-hizkuntza euskara edo euskara eta gaztelania izan eta euskaraz ez hitz egin, eta “ondo” ez ulertu eta ez irakurri egiten duten pertsonak.
Euskaldun berriak
Ama-hizkuntza gaztelania edo euskara ez den beste hizkuntza bat izan eta euskaraz “ondo” ulertu eta hitz egiten duten pertsonak
Partzialki euskaldun berriak
Ama-hizkuntza gaztelania edo euskara ez den beste hizkuntza bat izan eta euskaraz “nekez” hitz egin edo, hitz egiten ez badute, “ondo” ulertu eta irakurtzen duten pertsonak.
Erdaldun zaharrak
Ama-hizkuntza gaztelania edo euskara ez den beste hizkuntza bat izan eta euskaraz ez hitz egin, ez “ondo” ulertu eta ez irakurri egiten duten pertsonak
2003ko ekainean eginda 29/29